عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Ukrayna’nın işgali ve stokçuluk Mısır ekonomisini vurdu

Mısır’da fiyatların önemli ölçüde arttığı mal ve sebzeleri satışı yapan bir dükkan (EPA)
Mısır’da fiyatların önemli ölçüde arttığı mal ve sebzeleri satışı yapan bir dükkan (EPA)
    Kahire / Mina Ebû'n Nasr
TT
TT

Ukrayna’nın işgali ve stokçuluk Mısır ekonomisini vurdu

Mısır’da fiyatların önemli ölçüde arttığı mal ve sebzeleri satışı yapan bir dükkan (EPA)
Mısır’da fiyatların önemli ölçüde arttığı mal ve sebzeleri satışı yapan bir dükkan (EPA)

Mısırlı Hibe Hamdi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin yankılarının, Kahire’nin batısındaki 6 Ekim Şehri’nde oturduğu 10. mahalleye ulaşacağını düşünmemişti. Ancak 46 yaşındaki Hibe Hamdi, evinin yanında bulunan bir pazardaki fiyatların ‘delilik’ olduğunu söyledi. Kadın şaşırmış bir şekilde “Bir şişe yağ da dahil olmak üzere sınırlı sayıda ürün aldım. Yağın 5 lira (bir dolar yaklaşık 15,6 Mısır lirası eşittir), bir poşet şeker 4 lira, bir kilo pirinç 3 lira arttığını görünce çok şaşırdım. Bu büyük artış karşısında sadece benim değil, çevremdekilerin de şaşkına döndüğünü gördüm.” ifadelerini kullandı.
Mısır piyasasında somut bir ‘fiyat artışı dalgası’ karşısında, hükümetin söylemlerinin bir kısmı, önemli fiyat artışı ile küresel gerilimler arasındaki ilişkiye odaklanıyor.
Mısır Başbakanı Mustafa Medbuli düzenlediği basın toplantısında, “Rusya-Ukrayna krizi ve dünyanın her noktasını etkileyen enflasyon dalgaları nedeniyle, küresel emtia fiyatlarındaki tüm bu artışlardan Mısır’ın da etkilenmesi doğal bir durum. Mısır’daki enflasyonun yüzde 35’i söz konusu dalgalardan etkilenerek dışarıdan kaynaklanıyor” dedi.
Ancak bu küresel durumdan etkilenilmesi, Cumhuriyet Başsavcılığı’nın güncel bazı olayları suistimal etmek, gıda ürünlerini stoklamak, dolaşımdan alıkoymak ve satışlarını durdurmakla itham edilen farklı valiliklerde 39 vakada, 12 sanığın tutuklanmasına ilişkin kararı ve yargısal prosedürlerin uygulanmasına engel olmadı.
Yüksek fiyatlarda Rusya’nın Ukrayna’ya işgal saldırısının sorumlu tutulması ile satıcıların suistimalinin krizin bir kısmına neden olduğu ithamları arasında, farklı sosyal sınıflardan Mısırlılar, fiyat artışına ilişkin şikayetlerini ve bunun olumsuz etkilerini genellikle alayla karışık olarak dile getirmek için, sosyal medyayı kullandılar.
Bayan Hibe Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı hakkında “Bu günlerde evlerimizde daha etkili hale geldi. İnsanların piyasadaki fiyat artışının savaşla ilgisi olup olmadığını soruyor” dedi. Hibe “En temel şey ekmek, bir somun ekmeğin fiyatı 1 liradan bir buçuk liraya yükselirken, küçük bir somunun fiyatı 50 kuruşken 1 liraya yani iki katına çıkınca şaşırdım.” ifadelerini de sözlerine ekledi.
Hibe bu durumun kocası ile ilkokula ve ortaokula giden iki çocuğundan oluşan ailesinin günlük hayatını etkilemeye başladığını belirterek, “Duyduklarımıza istinaden akaryakıt fiyatlarının artmasından korkuyoruz, ailecek büyük oranda ulaşım araçlarını kullanıyoruz ve akaryakıt fiyatları ulaşım maliyetinde artış anlamına gelecek. Aynı şekilde ekmekte de. Tüm bunlar, fiyatları yükselen temel gıda malzemelerinin satın alınması da dahil olmak üzere tüm hazırlıkların yapıldığı, Ramazan ayının başlangıcından önce geliyor” dedi.
Fiyat artışları konusundaki tartışmalar, sosyal medya platformlarına taşındı. Sosyal medyada yapılan paylaşımlarda emtia fiyatları ve başta yumurta olmak üzere fiyatlarının yükselmesine yönelik şakalar yapılırken, altın yumurtlayan tavuk hikayesi de alaylı bir şekilde anıldı. Ticaret Odası Kümes Hayvanları Bölümü Başkanı Dr. Abdulaziz es-Seyid bir karton yumurtanın 60 liradan 70’e yükseldiğini belirtti. Abdulaziz es-Seyid yerel bir kanala verdiği röportajda, kümes hayvanları fiyatlarındaki artışın “haksız” olduğu da söylerken, piyasada kümes hayvanı sıkıntısı olmadığını vurgulayarak, satıcıların açgözlülüğüne karşı koymak ve yem depolamalarını önlemek için sürekli kampanyalar düzenlenmesi çağrısında bulundu.
Çiftliklerde bir kilo kümes hayvanının fiyatı 30 liradan 33 liraya yükselirken, pazarlardaki fiyatı bir kilosu yaklaşık 40 liraya ulaştı.
Ain Shams Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. İman el-Benna, fiyatlarda görülen önemli artışla aynı zamanda sosyal medya platformlarında tanık olunan durumunun, vatandaşın günlük hayatına etki eden ekonomik baskıya karşı bir tür rahatlama olduğuna inanıyor.
Benna Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamalarda, “Savaşların sebep olduğu baskılar, savaşların yaşandığı ülkelerin sınırlarını aşıyor. Etkileri sadece ekonomik düzeyde değil aynı zamanda psikolojik ve sosyal düzeylerde de görülüyor. Dolayısıyla, vatandaşların Rus-Ukrayna savaşıyla bağdaştırdığı, fiyatlardaki ani artış ve aynı zamanda bunun geleneksel olarak hazırlıkların yapıldığı Ramazan ayı ile aynı zamanda gelmesi sebebiyle bir panik hali var.” ifadelerini kullandı. Mübarek Ramazan ayı yaklaşırken, yüksek fiyatlara rağmen tüm etkinlikler hazır gibi görünüyor. Diğer yandan Mısır Başbakanı basın toplantısında hükümete, piyasadaki emtia fiyatlarındaki önemli artışla mücadele için acil bir hükümet planın duyurulması için çağrıda bulundu. Mustafa Medbuli planın gelecek haftadan itibaren başlatılacağını, tüm şehirlerde vatandaşların ihtiyaçlarının indirimli fiyatlarla satılacağı pazarların kurulacağını, bu pazarların Ramazan sonuna kadar satış yapmaya devam edeceğini belirtti.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Sokak ve devlet arasında Mukteda es-Sadr

Iraklı Şii din adamı Mukteda es-Sadr, Irak'ın orta kesimlerinde yer alan Necef kentindeki Büyük Kufe Camii'nde konuşurken, 4 Kasım 2022 (AFP)
Iraklı Şii din adamı Mukteda es-Sadr, Irak'ın orta kesimlerinde yer alan Necef kentindeki Büyük Kufe Camii'nde konuşurken, 4 Kasım 2022 (AFP)
TT
TT

Sokak ve devlet arasında Mukteda es-Sadr

Iraklı Şii din adamı Mukteda es-Sadr, Irak'ın orta kesimlerinde yer alan Necef kentindeki Büyük Kufe Camii'nde konuşurken, 4 Kasım 2022 (AFP)
Iraklı Şii din adamı Mukteda es-Sadr, Irak'ın orta kesimlerinde yer alan Necef kentindeki Büyük Kufe Camii'nde konuşurken, 4 Kasım 2022 (AFP)

Hayreddin Mahzumi

Çöküş dönemlerinde ulusları ancak sokağın meşruiyetine ve devlet vizyonuna sahip istisnai liderler kurtarabilir. Irak bugün, dış müdahalenin silahlı milislere karıştığı ve egemen kararın geçerliliğini yitirmiş bir siyasi sistem tarafından gasp edildiği tehlikeli bir dönemecin eşiğinde. Bu sahnenin ortasında ise yüzleşme ve değişim yeteneğine sahip bir isim olarak Mukteda es-Sadr duruyor. Halkların tarihinde, farklı türden liderlere, sadece halkın acısını dile getirmekle kalmayıp aynı zamanda dar çerçevedeki hesapların üzerine çıkan ve ulusal projeyi köklerinden yeniden şekillendiren liderlere ihtiyaç duydukları önemli anlar vardır. Irak bugün böyle bir eşikte ve Mukteda es-Sadr dini, siyasi ve halk tabanında sembolik bir isim olarak Iraklıların yıllardır beklediği devlet adamı olma ihtimali en yüksek kişi olabilir.

Mücadeleden kaçmayan bir lider

Mukteda es-Sadr, 2003 yılında eski rejimin yıkılmasından bu yana benzersiz bir siyasi figür haline geldi. Muhalif dini otoritenin oğlu, tiranlığa karşı direniş mirasının varisi ama aynı zamanda yolsuzluğa, işgale ve mezhepçiliğe öfkeli bir neslin özlemlerini dile getiren sokağın bir evladı olan Sadr devrimci bir soluğu milliyetçi bir söylemle, büyük bir halk tabanıyla ve sallantılı bir siyasi yetenekle birleştirdi. Ancak İran'ın hegemonyasından görece bağımsız olması, mezhepçiliği açıkça reddetmesi ve ‘devlet her şeyin üstündedir’ ilkesine olan bağlılığı, onu diğer siyasi aktörlerden ayırıyor. Ancak Mukteda es-Sadr, popüler bir lider olmakla tam teşekküllü bir devlet adamı olmak arasındaki bu ikilemde sıkışıp kalarak kitleleri kapsayıcı bir kurumsal projeye tabi kılmak yerine tam tersini yaptı. Devletler üstü bir milis iktidarını kök saldığı bir dönemde Sadr, sadece popülaritesi ya da geçmişi nedeniyle değil, aynı zamanda küstahlığa küstahlık deme ve güç paylaşımı ittifaklarını reddetme cüretine sahip olduğu için de bu iktidarın en zorlu rakibi olarak duruyor.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre mezhepçi iktidarın ve derin devletin birleşimini temsil eden eski Başbakan Nuri el-Maliki'ye karşı koyan tek kişi olan Sadr, aynı zamanda ulusal kararı gasp eden ve devletin içini boşaltan dış destekli parti ve milislere karşı durabilen tek Iraklı liderdir.

Sadr'ın istisnai statüsü sadece siyasi sembolizminden ya da milliyetçi söyleminden değil, aynı zamanda kendisiyle halk tabanı arasındaki ‘toplumsal sözleşme’ olarak adlandırılabilecek faktörden de kaynaklanıyor. İlk olarak Fransız filozof Jean-Jacques Rousseau tarafından ortaya atılan bu kavaram, yöneten ve yönetilen arasındaki karşılıklı bağlılık temelindeki ilişkiyi ifade eder. Halk, liderin ortak iyiye ulaşma ve halkın iradesini savunma taahhüdü karşılığında güven ve meşruiyet verir.

Mukteda es-Sadr sadece siyasi bir lider değil, Muhammed Bakır es-Sadr'dan Muhammed Sadık es-Sadr'a kadar Irak için büyük fedakarlıklar yapmış bir ailenin dini ve tarihi mirasının bir uzantısı olduğu için de bu toplumsal sözleşme açıkça görülüyor.

Bu miras, Sadr Hareketi’nin destekçileri ile Sadr ailesi arasında siyasi sadakatin ötesine geçerek bir tür ahlaki halk hareketine dönüşen duygusal ve ideolojik bir bağ oluşturdu. Sadr'a başka hiç kimsenin sahip olmadığı gücü ve meşruiyeti veren de Irak siyaset sahnesinde derin bir güvene ve karşılıklı fedakarlığa dayanan bu benzersiz ilişkidir.

Gerçek bir devlet adamı protesto etmekle yetinmez, alternatifler üretmek için inisiyatif alır. Parlamentodan çekilmekle yetinmez, meşruiyeti kurumların içinden yeniden tanımlar.

Bir hareketin liderliğinden ulusun adamlığına

Bugün Irak'ın temel sorunu bir liderin olmamasından ziyade yolsuzluğa bulanmış bir siyasi sınıfın parçası değil, kitleleri harekete geçirme kabiliyetinin yanında kotaları reddeden ve güçlü bir sivil devlet talep eden bir reform projesine sahip bir devlet adamının olmamasıdır.

Ancak sahip olunan bu özellikler gerçek bir projeye dönüştürülmediği sürece potansiyel olarak kalmaya devam edecek. Mukteda es-Sadr'ın sadece parlamentodan çekilmek ya da dışarıdan protesto etmekle kalmayıp, devlet kurumlarının içinde çalışarak onları yeniden yapılandırmak ve ulusal projesini süreklilik ve bağımsızlık sağlayacak şekilde kurumsallaştırması gerekiyor.

gbhyju
Irak’ın başkenti Bağdat’taki Tahrir Meydanı'nda parlamento seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından sevinç gösterilerinde bulunan Sadr destekçileri, 11 Ekim 2021 (AP)

Mukteda es-Sadr'ın geniş bir destekçi kitlesi, harekete geçirme ve etkileme yeteneği ve yolsuzluklarına tamamen bulaşmadan siyasi kurumlarda nüfuz sahibi olma gibi nadir bulunan güç kartlarını elinde tuttuğuna şüphe yok. Ancak bu kartları henüz bir devlet kurmak için değil, diğer oyuncular üzerinde baskı kurmak ya da onlardan ‘çekilmek’ için kullandı. ‘Bir hareket lideri’ ile ‘ulusun adamı’ arasındaki fark burada yatıyor.

Gerçek bir devlet adamı protesto etmekle yetinmez, alternatifler üretmek için inisiyatif alır. Parlamentodan çekilmekle yetinmez, meşruiyeti kurumların içinden yeniden tanımlar. Sadece sokağa hitap ederek ya da sloganlar atarak değil hukukla yönetilen güçlü ve adil bir devlet sistemi inşa etmeye oynar.

Sadr, Irak’ın Ahmed Şara’sı mı?

Arap siyasi kültüründe, safları birleştirmek ve devleti parçalanmaktan kurtarmak için enkaz altından yükselen reformist lider imajı tekrarlanıyor. Ahmed Şara’nın sembolize edebileceği bu imaj, kişisel çıkarlardan uzak, tüm vatandaşları için tek bir devlet hayal eden, mezhepçilik ve yolsuzluk denklemlerine başkaldıran reformcu bir lideri temsil ediyor.

Irak'ta lider değil, devlet adamı eksikliği var. Mukteda es-Sadr da tüm hataları ve yanlışlarıyla birlikte, ender rastlanan tarihi bir fırsatla karşı karşıya.

Sınırlı uzlaşılar yapma mantığından tamamen kopmak, akım mantığından ulusun ufkuna, mezhepçi liderlikten dar kimlikleri aşan liderliğe geçmek, bu imaja ulaşmanın ön koşuludur. Ahmed Şara, sadece kurtarıcı bir lider değil, aynı zamanda kapsamlı bir ulusal proje formüle eden, devlet ve toplum arasındaki ilişkiyi yeniden şekillendiren, kota ve bağımlılık yerine liyakat ve adalete dayalı yeni bir siyasi denklem kuran bir inşacıdır.

Mukteda es-Sadr, eğer isterse, bu modeli somutlaştırabilir. Popülerlik, dini ve devrimci miras, bölgesel eksenlerden görece bağımsızlık ve başkalarının ‘evet’ dediği yerde ‘hayır’ demesini sağlayan siyasi cesaret gibi başka hiç kimsenin sahip olmadığı araçlara sahip. Bu sayede mezhebi, sokağı ve akımı aşarak devletin vicdanı ve Irak’ın içinde bulunduğu anın adamı haline gelebilir. Bunun tek koşulu da muhalefet konumundan inşa konumuna, devrim söyleminden devlet projesine geçme kararlılığını göstermesidir.

scdfrg
Irak'ın başkenti Bağdat'ta yaşanan siyasi kriz sırasında meclis binasında oturma eylemi yapan Sadr destekçileri, 31 Temmuz 2022 (Reuters)

Burada hem ikilem hem de fırsat yatıyor. Sadr'ın popülaritesini kanıtlamaya değil, bu popülariteyi kapsayıcı bir kurumsal projeye dönüştürmeye, muhalifleriyle yüzleşmeye değil, öfkeli söylemlerin ötesine geçerek istikrarlı bir reform programına yönelmeye ihtiyacı var. Irak'ın bugün içinde bulunduğu an, gerçek liderlerin, sadece tarihe yaslanmakla kalmayıp geleceği yaratanların doğduğu zamanlara benziyor.

Karar onun elinde

Irak'ta lider değil, devlet adamı eksikliği var. Mukteda es-Sadr da tüm hataları ve yanlışlarıyla birlikte, ender rastlanan tarihi bir fırsatla karşı karşıya. Ya ülkelerini uçurumun eşiğinden kurtaran liderler arasına adını yazdıracak ya da dar hesapların esiri olarak kalıp Irak'ın çehresini değiştirebilecek bir anı kaçıracak.

Irak başarısız bir devlete dönüşmenin eşiğinde ve halk nezdinde meşruiyeti olan, milis ve yolsuzluk sistemini ortadan kaldırabilecek bir lider ortaya çıkmadığı sürece ülke daha fazla parçalanmaya, uluslararasılaşmaya ve bölünmeye doğru sürüklenecek.

Sadr, iktidardaki yozlaşmaya bulaşmamış ve bölgesel eksenlere tamamen teslim olmamış tek lider. Her ne kadar zaman zaman isteksiz olsa da Nuri el-Maliki ve müttefiklerine karşı en güçlü ses olmuş, savaş ağalarına ve siyasi tüccarlara karşı en net duruşu sergilemiştir.

Dolayısıyla omuzlarında tarihi bir sorumluluk var. Kaybetmeye mahkum bir oyunun parçası olmakla Irak tarihinde belirleyici bir an yaratarak birleştiren, uzlaştıran ve adalet, hukuk ve kapsayıcı bir ulusal kimliğe dayalı yeni bir cumhuriyet kuran devlet adamı olmak arasında seçim yapması gerekiyor.

Sonuç olarak Irak'ın daha fazla lidere değil, liderden önce vatansever olmaya karar veren, devletin sadece muhalifi değil kurucusu da olan tek bir devlet adamına ihtiyacı var.