عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya Başkanlık Konseyi’nin güç bölünmelerine karşı silahı: Tarafsızlık

Başağa hükümetinin savunucuları, Başkanlık Konseyi’nin rolünü sopayı ortadan tutmak olarak görüyorlar

Libya Başkanlık Konseyi'nin BM Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams ile daha önce yaptığı toplantıdan bir kare (Başkanlık Konseyi Basın Ofisi)
Libya Başkanlık Konseyi'nin BM Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams ile daha önce yaptığı toplantıdan bir kare (Başkanlık Konseyi Basın Ofisi)
    Kahire / Jacqueline Zahir
TT
TT

Libya Başkanlık Konseyi’nin güç bölünmelerine karşı silahı: Tarafsızlık

Libya Başkanlık Konseyi'nin BM Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams ile daha önce yaptığı toplantıdan bir kare (Başkanlık Konseyi Basın Ofisi)
Libya Başkanlık Konseyi'nin BM Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams ile daha önce yaptığı toplantıdan bir kare (Başkanlık Konseyi Basın Ofisi)

Libya Başkanlık Konseyi, Temsilciler Meclisi’nin (TM) bu ayın başlarında Abdulhamid ed-Dibeybe’nin başbakanı olduğu Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) yerine Fethi Başağa liderliğindeki İstikrar Hükümeti’ni atamasından bu yana krizin tarafı olmaktan kaçınıyor.
Yeni İstikrar Hükümeti’ni savunanlardan bazıları, Başkanlık Konseyi’nin rolünün ‘sopayı ortadan tutmak’ olarak nitelerken, bazıları seçim sürecinde ilerlemeye odaklanma, iktidar konusunda bölünmüş olanlar arasında sükûneti sağlama ve yeniden şiddet olaylarının başlamaması için ‘tarafsız olma’ yönünde bir rol olduğunu düşünüyorlar.
Milletvekili Hasan ez-Zerka, Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi'nin gelişmeler karşısında sessiz kalmasını, sopayı ortadan tutmayı tercih etmesi şeklinde yorumlandığını, ancak Başkanlık Konseyi’nin TM’nin Başağa hükümetine güven oyu verdiği son kararlarına ilişkin tutumunu, ya destekleyerek ya da reddederek netleştirmek zorunda olduğunu söyledi.
Şarku’l Avsat’a değerlendirmelerde bulunan Zerka, “Menfi, uzlaşıyı tercih ediyor ve taraf olmaktan kaçınıyor. Ülkedeki durum yeniden silahlı çatışmanın eşiğine gelse bile bu yaklaşımı sürdüreceğini düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
Menfi, Birleşmiş Milletler (BM) yetkilileri ve Batılı ülkelerin büyükelçileriyle yaptığı toplantıların çoğunda, Libyalıların isteklerini yerine getirmek için seçimlerin yapılması gerektiği konusunda ısrarcı bir tutum sergilerken BM'nin, seçimlerin üzerinde uzlaşılan anayasal bir temel bulmak için TM ve Devlet Yüksek Konseyi'nden (DYK) ortak bir komite kurma önerisini desteklediğini açıkladı.
Zerka, Başkanlık Konseyi'nin yeni hükümetle olan akıbetine ve birlikte ortak çalışma olasılığına ilişkin olarak ise bunun bir destekçisi olarak, Başkanlık Konseyi’nin İstikrar Hükümeti’nin harcamalarını meşrulaştırabileceği ve geçtiğimiz Eylül ayında Menfi tarafından başlatılan, ancak halen sahada bir sonuç alınamayan ulusal uzlaşı projesinin gereklilikleriyle sınırlayabileceğini ve bu şekilde çalışmalarına devam edeceğini belirtti.
Zerka, Menfi ve Dibeybe’nin bir birleriyle çalıştıkları süre boyunca karşı karşıya gelmelerinin çoğunlukla Dibeybe’nin bazı uluslararası etkinliklerde ve forumlarda Libya devletini temsil ettiği sırada açıkça görüldüğü üzere Dibeybe’nin, Menfi’nin yetkilerini geçersiz kılmasından kaynaklandığını, ancak, özellikle Dibeybe’nin Başkanlık Konseyi'nin faaliyetlerinin tüm masraflarını karşılamasıyla bu tür anlaşmazlıkların hızla çözüldüğünü söyledi.
Öte yandan eski Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Hasan es-Sagir, Menfi’nin ve Başkanlık Konseyi’nin görevden alınması çağrısında bulundu. Facebook hesabından yaptığı açıklamada, Başkanlık Konseyi’nin mevcut durumda sessiz kalmasının ve tarafsızlığını iddia etmesinin mantıksız olduğunu söyleyen Sagir, hareket halindeki tüm askeri birliklerin başkomutan sıfatıyla Menfi’nin ve Genelkurmay Başkanı Muhammed el-Haddad'ın komutası altında olması gerektiğine işaret ederek “Öyleyse, görevlerini yerine getirmediklerin ve hiçbir fayda sağlamadıklarında görevlerine devam etmelerinin ne gibi bir yararı olduğunu merak ediyorum” ifadelerini kullandı.
Libyalı siyasi analist Abdullah el-Kebir ise Başkanlık Konseyi'nin son olarak Dibeybe ile TM arasındaki anlaşmazlık olmak üzere siyasi güçlerin çatışmalarından uzak durmaya çalıştığını, ancak bu tutumun Libyalıların büyük bir bölümü için Başkanlık Konseyi’nin rolüyle ilgili büyük bir hayal kırıklığı yarattığını söyledi.
Şarku’l Avsat’a konuşan Kebir’e göre Başkanlık Konseyi Başkanı ve yardımcılarının davranışlarının ve açıklamalarının, ülkenin silahlı çatışmadan kaçınması gerektiği ve resmi görevlerinden alınmak istemediklerini ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams’ın önümüzdeki Haziran ayında Libya’da seçimlerin düzenlenmesi planını desteklediklerini açıkça ortaya koyuyor.
Kebir, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Başağa, TM tarafından yeni bir hükümet kurmakla görevlendirilmeden birkaç gün önce, Menfi, tüm taraflara ve kurumlara karşı eşit mesafede durduğunu açıkça beyan etti.”
Başağa'nın iktidara gelmesi durumunda, Başkanlık Konseyi’nin yetkilerini donduracağı yönündeki iddiaların, bunu yapma yetkisi olmadığından imkansız olduğunu belirten Kebir,  Başkanlık Konseyi'nin yetkisinin, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından yenilenmedikten sonra 24 Haziran’da BM yol haritasının süresinin dolmasıyla sona ereceğini açıkladı.
Dikkat çekici bir diğer gelişmede ise Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Abdullah el-Lafi, Libya Başsavcısı Sıddık es-Sur’dan başbakan adayının hükümet kadrosunun görüşüleceği oturum öncesinde bazı milletvekillerinin ve ailelerinin tehdit edildiğine dair ortaya atılan iddiaları araştırmasını istedi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
TT
TT

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)

Refik Huri

Ukrayna savaşı, bazen unutulmuş bir savaş gibi görünse de Gazze ve Lübnan’daki savaştan ve İran'ın başını çektiği tüm “direniş ekseninden” çok daha tehlikelidir. Burada Ortadoğu için yeni bir sahne ya da büyüklerin onayladığı bir bölgesel güvenlik sistemine götürecek beklentiler olmaksızın çok fazla gürültü, slogan ve yıkım var. Gazze, savaş bitmeden sona erdi ve kimse onu yönetmeye hazır değil. Önceki “statüko”nun geri gelmesi yönündeki bahisler arasında, herhangi bir siyasi sempati olmaksızın ya da herhangi bir ülke İsrail ile ilişkilerinin gidişatında herhangi bir değişikliğe gitmeden Lübnan neredeyse tamamen yerle bir oldu. Ama Ukrayna'da oyun daha büyük.

Bu, kıtalararası balistik füzelerle ve Rusya'nın nükleer tehdidinin eşiğinde yürütülen bir savaş. Avrupa'yı kontrol etme ve yeni bir çok taraflı dünya düzeni kurma konusunda belirleyici bir savaş. Hayati bir jeopolitik ve stratejik konum ile bağlantıyı sağlama veya koparma savaşı. Zira Başkan Carter döneminde Ulusal Güvenlik Danışmanı olan Profesör Zbigniew Brzezinski'nin tekrarladığı gibi, “Ukrayna olmadan Rusya'nın imparatorluk olmaktan çıktığı” tarihsel bir gerçektir. Tıpkı Batı'nın, Moskova'nın bir imparatorluk olmasını engellemek için Ukrayna'yı Rusya'dan uzaklaştırmakta ısrar etmesi gibi, Başkan Putin de imparatorluğu kurmak için Ukrayna'yı geri almakta ısrar etti. Eski Almanya Şansölyesi Angela Merkel, başından beri bunu fark etmişti ve bunun nedenle anılarında Putin'i kızdırmamak için Ukrayna'nın NATO'ya katılımını ertelemeye çalıştığını söylüyor. Sovyetler Birliği ile Batı arasındaki Soğuk Savaş'ın sona ermesinden yıllar sonra, Rusya ile Batı arasında sıcak bir vekâlet savaşının yaşanması da bu nedenle kaçınılmaz.

ABD ile Çin arasında, Çin'in Tayvan'ı zorla ilhak etmeye karar vermesi durumunda daha da kızışabilecek soğuk savaşın kaçınılmazlığı da buradan kaynaklanıyor. Sahne her şeyi anlatıyor; ABD dünyanın zirvesinde endişeli ve gergin iken, Çin zirveye ulaştıktan sonra kendinden emin ve sakin. Rusya, korkutan ve korkan rolünde seferberlik halinde. NATO'nun kapısına kadar genişlemesinden korkuyor ve NATO'nun Ukrayna'yı kabul etmeyi düşünmesini engellemek için aceleyle savaşa girerek korkutuyor.

ABD, tüm uyarılara rağmen güçlünün yükselen güçten korkmasını simgeleyen “Thucydides” tuzağına düştü. Tarihçilere göre bu, Atina ile Sparta arasında yaşananların bir örneğidir. Güçlü Atina Sparta'nın artan gücünden korktuğu için kendisine savaş açmıştı. Ancak Çin, her ne kadar daha büyük, daha geniş bir tuzağa hazırlanıyor olsa da bu tuzağa düşmemeye çalışıyor.

Biden yönetimi Çin ile ilişkileri üç şekilde özetliyor: rekabet, husumet ve iş birliği. Trump yönetimi ise daha büyük bir şeyden söz ediyor. Başkan Şi Cinping iş birliği arzusunu kullanıyor ancak pratikte “dünyayı yeniden oluşturmak, Batı değerlerini uluslararası kurumlardan kovmak ve doları tahtından indirmek” istiyor. Stanford Üniversitesi'nden ve “Çin'e Göre Dünya” kitabı yazarının Elizabeth Economy’nin söylediğine göre, Şi ayrıca, “Kuşak ve Yol, küresel büyüme, küresel güvenlik ve küresel medeniyet” programlarını gerçekleştirmek için uluslararası uzlaşma çağrısında bulunuyor. Bu ise kısaca, sadece çok kutuplu bir sistemden ibaret olmayan yeni bir dünya düzenidir.

Ancak ABD'de ve tabii ki Avrupa'da, Çin ile anlaşmayı savunanlar da az değil. G7 ve G20 arasında ABD ve Çin’den oluşan “G2” fikrini öne sürenler var. Nitekim tarihçi Adam Tur, “Çin'in tarihsel yükselişine uyum” çağrısında bulundu. Siyaset bilimci Graham Allison, “Asya'daki Çin etkisinin” kabul edilmesi çağrısında bulundu. Ancak olumsuz dalga da artıyor. Tufts Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü Michael Buckley, “hayati çıkarların çatıştığına ve iki ülkenin sistemlerinde bunun güçlü köklere sahip olduğuna, güç dengesinde büyük bir değişiklik olmadan düşmanlığın azaltılamayacağına, düşmanlığın iki tarafın birbirini yanlış anlamasından değil, birbirini iyi tanımasından kaynaklandığına” inanıyor. Dahası eski ulusal güvenlik danışman yardımcısı Matt Pottinger ve eski kongre üyesi Mike Gallagher Çin ile rekabeti yönetmeyi reddedip, Pekin ile çatışmacı bir söylem ve böylece “rekabeti kazanmayı” talep ediyorlar.

Şi’ye gelince Çin'in yükselişte, ABD'nin ise düşüşte olduğuna inanıyor. Çin Komünist Partisi'nin 2021 yılında yayınlanan “100 Yıllık Resmi Tarihçe”sinde şu ifadelere yer verildi: “Çin, dünya sahnesinde merkeze eskisinden daha yakın. Kendi doğuşuna hiçbir zaman bugün olduğundan daha yakın olmamıştı.”  Şi'nin istediği, Çin ile savaşın üzerinde çok fazla duman görmek isteyen ABD ile “dumansız bir savaş” kazanmaktır. Gerçek şu ki her zaman soğuk savaş zihniyetinden uzaklaşma çağrısında bulunan Çin, ABD’ye karşı bir soğuk savaş başlattı. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre ABD'ye karşı koymak ve dünyadaki Amerikan hegemonyasını zayıflatmak için Rusya ile “sınırsız ortaklık” kurmayı tercih etti. Her ne kadar Çin, Kuşak ve Yol çerçevesinde yüzden fazla ülke ile anlaşmalar imzalamış olsa da Pew Vakfı'nın 2023 yılında tüm kıtalardan 24 ülkede yaptığı kamuoyu yoklaması, katılımcıların yüzde 22'sinin Çin'i tercih ettiğini, yüzde 60'ının ise ABD'ye olumlu baktığını ortaya koydu.

Oyun ikili bir oyun değil, üçlü bir oyun; Çin ve Rusya, ABD'ye karşı. Sıcak arena Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa, Gazze ve Lübnan savaşları nedeniyle de Ortadoğu ise ekonomik ve jeopolitik rekabetin soğuk arenası, Küresel Güney olarak adlandırılan bölgedir. Ama bu, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya ve Endonezya gibi rolleri olan büyük ülkeleri içerdiğinden coğrafi olarak tamamen güneyli değil. Aynı zamanda İran, Türkiye ve İsrail gibi rolleri olan bölge ülkelerini de içeriyor.

Hiç kimse bir soğuk savaşı tamamen kazanamaz. İlk soğuk savaş bile bir ölü ve bir yaralı ile sona erdi. Zafer coşkusu ve “tarihin sonu” konuşmalarının ardından yaşanan olayların da doğruladığı gibi, ölen Sovyetler Birliği, yaralı ise ABD’deydi.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.