Toz fırtınaları Irak'ı kasıp kavururken bu yönde radikal çözümler ise mevcut değil

Tarım arazilerinden geniş alanları etkileyebilir

Bağdat'ta kaydedilen toz fırtınası (AP)
Bağdat'ta kaydedilen toz fırtınası (AP)
TT

Toz fırtınaları Irak'ı kasıp kavururken bu yönde radikal çözümler ise mevcut değil

Bağdat'ta kaydedilen toz fırtınası (AP)
Bağdat'ta kaydedilen toz fırtınası (AP)

Irak'taki bazı şehirlerde son dönemlerde boğulmalara neden toz fırtınaları onlarca kişiyi hastanelik etti. Uzmanlar ise bu mevsimde yoğunlaşan toz fırtınalarını ülkenin batısındaki yağış eksikliğine bağlıyor. Bunun da toprağı çoraklaştırarak bitki örtüsünden yoksun hale getirdiği söyleniyor.
23 Mart’ta Anbar, Bağdat, Kerbela, Kerkük'ün bir kısmı ve Salahaddin illerinde kaydedilen toz fırtınası, sisli hava ve görüş zorluğuna neden oldu. Başkent Bağdat, Anbar ve Salahaddin'de onlarca vatandaş fırtına nedeniyle nefes darlığı çekerken çok sayıda kişi ise hastanelere sevk edildi. Vatandaşlar, toz fırtınalarına dair görüntüleri sosyal medyada yayınladı.
Tüm dünyadaki iklim değişikliği neticesinde geçtiğimiz yıllarda Irak'ın bilhassa orta ve güney bölgelerinde toz fırtınalarında artış kaydedildi. Ülkedeki sıcaklık artışı ve yağışlardaki düşüş, ülke genelinde tarım arazilerini etkileyen kuraklığa ve bu tür fırtınaların patlak vermesine neden oluyor.

Durum vahim
Irak’ta her yıl kaydedilen toz fırtınaları dolayısıyla bu yönde bir çözüm bulunması, ağaçlandırmaya gidilmesi ve şehirlerin yeşillendirilmesi gerekiyor.
Söz konusu toz fırtınalarını Irak'taki hayatı tehdit eden ‘kabus’ şeklinde niteleyen hava tahmincisi Sıddık Atiyye, Facebook hesabından paylaştığı mesajda şu ifadeleri kullandı:
“Toz fırtınaları yönünde tahminlerde bulunmak, Irak'taki en karmaşık hava tahminlerinden sayılır. Zirâ bu konuyu ihmal eden hükümetin elinde zayıf izleme cihazları ve sınırlı finansal kabiliyet bulunuyor. Ülkenin batısındaki yağış azlığının toprağı çoraklaştırması ve bitki örtüsünden yoksun hale getirmesi, aktif kuzey rüzgarlarının sıcaklık farklarıyla alçak arazi cephesinden geçişi nedeniyle bu dönemde toz fırtınaları artıyor. Bu fırtınalar, rüzgarın hareketi ve hızı ile bağlantılı olarak diğer şehirlere sıçrıyor. Fırtınalar geniş alanlar üzerinde oluştuğu için bunları kontrol etmek veya sıklıklarını azaltmak neredeyse imkansız görünüyor. Sayıları az değil, bu nedenle yaklaşan durum iyiye alamet değil. Dolayısıyla bahar mevsiminde veya yaz aylarında daha fazla fırtınaya maruz kalabiliriz.”

Çölleşme ile mücadelede yeşil kuşak
Bakanlar Kurulu Genel Sekreterliği, Mısırlı uzmanların çölleşmeye bir çözüm bulma yönünde ortak çalışma yapmak üzerine bir anlaşmaya varıldığını duyurmuştu.
Kurul Genel Sekreterliği Sözcüsü Haydar Mecid, geçtiğimiz hafta Irak Haber Ajansı’na (INA) verdiği demeçte şu ifadelere başvurmuştu:
“Fırat Nehri Havzası, kum tepeleri, çölleşmeye çözüm bulma ve yeşil hat oluşturma yönünde çalışan bir heyet var. Bakanlar Kurulu Genel Sekreterliği başkanlığındaki heyette ed-Divaniye, Musenna ve Zikar’dan bir dizi uzman, akademisyen, danışman ve üniversite profesörünün yanı sıra Tarım ve Su Kaynakları Bakanlıklarından temsilciler de yer alıyor. Bu yönde düzenlenen dört farklı toplantıda Fırat Nehri Havzası'nın tuzluluğu ve söz konusu illerdeki çölleşme olgusunun çözümü için vizyon ve fikir geliştirme mekanizmaları tartışıldı. Bakanlar Kurulu Genel Sekreteri, Mısır çölünün yeşil alana dönüştürülmesi sürecinde rol oynayan Mısırlı uzmanlarla bu deneyimi Irak'a aktarmaları için bir toplantı düzenledi. Onların Irak’taki bu hayati ve önemli projeye dahil edilmeleri, tuzluluk oranına bir çözüm bulunması yönünde dönüştürücü durakların kurulması ve çölleşme alanlarının yeşil tarım alanlarına dönüştürülmesi kararlaştırıldı. Tarım sektörüne olan ilgi ve bu önemli sektörün ilerlemesine ilişkin Irak hükümetinin direktifleri mucibince Bakanlar Kurulu Genel Sekreterliği tarafından kararlaştırılan birçok mekanizma bulunuyor. Bu projelerin desteklenmesi yönünde ileriye dönük projeler var. Verimli ve ekilebilir arazilere sahip Divaniye’de tarım sektörüne büyük ilgi duyuluyor. Genel Sekreterliğin Tarım ve Su Kaynakları Bakanlığı ile koordineli şekilde atacağı adımlar da mevcut.”



Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
TT

Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)

İzzettin Ebu Ayşe

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail'in İran'a karşı başlattığı saldırıdan önce, ABD, İsrail, Hamas ve İran arasında Gazze konusunda geniş kapsamlı müzakereler yürütüldüğünü açıklamıştı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da Gazze'de tutulan rehinelerin durumuyla ilgili ciddi ilerlemeler kaydedildiğini doğruladı.

Ancak İsrail'in İran'a sert bir askeri darbe indirmesi, Gazze meselesinin çözülmesine ve ateşkes anlaşmasına varılmasına katkıda mı bulunacak, yoksa bölgedeki ateşkes müzakerelerini olumsuz yönde mi etkileyecek?

Darbe öncesi çabalar

İsrail, İran'ı 7 Ekim 2023 saldırılarını finanse etmekle suçluyor. Bu suçlamayı dayandırdığı nedenlerden biri Hamas Hareketi’nin Tahran'ın bölgedeki uzantılarından biri olarak görmesi ve Hamas ile İran arasında uzun soluklu ve güçlü ilişkiler olmasıdır.

Mevcut bilgilere göre ABD Başkanı Donald Trump'ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve Filistin asıllı Amerikalı akademisyen ve siyasi aktivist Bishara Bahbah, İsrail İran'a ağır bir darbe indirmeden önce, ABD ile İran arasında İran’ın nükleer programına ilişkin müzakerelerle eş zamanlı olarak Gazze konusunda bir anlaşma metni üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmışlardı. Bu çabalar, ABD ile İran arasındaki müzakerelerle eş zamanlı olarak yürütülüyordu.

İsrail'in İran'a yönelik askeri saldırısı öncesinde, arabulucular Katar ve Mısır, ABD ile Gazze ve İran meselelerine dair görüşmeler yaptılar. Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Abdulati, Washington ile Tahran arasındaki müzakerelerin gelişmeleri ve Gazze'deki savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya varılması için Witkoff ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Tüm bu çabalar, Katar'ın Witkoff'un ateşkes önerisine ilişkin yenilikçi ve değiştirilmiş bir formül sunmasının ardından gerçekleşti. O sırada Hamas'ın geçici lideri Halil el-Hayya, "Gazze'deki savaşı durdurmaya yönelik bir dizi fikir aldık. Witkoff'un önerisine açığız. Ancak savaşı kalıcı olarak sona erdirmek ve İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesini sağlamak için daha güçlü güvenlik garantileri gerekiyor” açıklamasında bulundu.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı habere göre bu çabalar Tahran'ın doğrudan bilgisi dahilinde gerçekleştirildi. Trump, ilk kez Gazze'de ateşkes dosyasına doğrudan müdahale ederken bunu, “Gazze şu anda bizim, Hamas ve İsrail arasında yürütülen büyük müzakerelerin ortasında ve İran da bu müzakerelere katılıyor. Gazze'de neler olacağını göreceğiz. Rehineleri geri almak istiyoruz” şeklindeki heyecan verici açıklamasıyla duyurdu.

Ardından Netanyahu, esir takası ve Gazze'deki ateşkes müzakerelerinde önemli ilerleme kaydedildiğini söyledi ve ardından üst düzey bakanlarıyla bir toplantı yaptı. İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa'ar, rehinelerle ilgili anlaşmayı sağlamaya kararlı olduklarını ve ilerleme kaydedildiğini söyledi.

İsrail şartlarını koyuyor

Ancak İsrail'in İran'a saldırmasının ardından Gazze dosyasıyla ilgili tüm bu gelişmelere endişeyle bakılırken, Hamas bu eksene olan bağlılığını yeniden teyit etti ve tutumunda değişiklik yapmadı. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının tehlikeli olduğunu, bölgede patlamaya yol açabileceğini ve bunun Netanyahu'nun bölgeyi açıkça bir savaşa sürükleme konusundaki kararlılığını yansıttığını söyledi.

İsrail'in saldırısı, Gazze'deki savaşın gidişatını etkiliyor. Siyasi ve askeri gözlemciler, savaşın gidişatı ve ateşkesin Tahran ile Tel Aviv arasındaki askeri gelişmelere bağlı olarak değişebileceğini ve bir anlaşmaya varılabileceği gibi, tarafların tutumlarının sertleşebileceğini belirtiyorlar.

Siyasi araştırmacı Macid Ebu Herbid, değerlendirmesinde şunları söyledi:

“İsrail, bölgede zaferler kazandığına ve İran'a karşı ezici bir galibiyet elde ettiğine inanıyor. Bu durum Netanyahu'yu, kazanan tarafın şartları belirlediği kuralına göre şartlarını ve taleplerini sertleştirmeye iten bir coşkuya kapılmasını sağlarken Gazze konusunda yenilgiye uğradığına inandığı Hamas'ın bu şartlara uyması gerektiğini düşünüyor.”

Ebu Herbid, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Hamas her şeyi kaybettiğini düşünüyor olabilir ve bu yüzden tek seferde kapsamlı bir anlaşma imzalamakta ısrarcı bir tutum sergileyebilir. Bu durum toprak üzerindeki kontrolünü kaybettikten sonra kaybedecek başka bir şeyi kalmadığından kaynaklanıyor."

Ebu Herbid'e göre İsrail'in İran'a yönelik saldırıları Gazze dosyası üzerinde hızla etkili olmayacak. Yani ne Hamas ateşkes için acele edecek ne de İsrail anlaşmaya varmak ve rehinelerin serbest bırakılması için acele edecek. Siyasi araştırmacı, her iki tarafın da önceliklerini değiştirmek için Tahran'daki çatışmalardaki gelişmeleri beklediğini belirtti.

“İran ateşkesi engelleyebilir”

Askeri bilimler alanında öğretim görevlisi Muaviye Vasif ise İsrail ile İran arasındaki gerginliğin Gazze'deki ateşkes sürecine hizmet etmediğini söyledi. Vasif’e göre Netanyahu, Tahran'ı vurma planlarıyla meşgulken, Hamas durumu izliyor ve müzakere edecek birini bulamıyor. Bu yüzden Gazze'deki durum olduğu gibi kalabilir.

Vasif, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:

“Trump'ın açıkladığına göre İran, İsrail ile Hamas arasında Gazze konusunda yürütülen görüşmelere dahil olduğundan, herhangi bir öneriyi reddederek Hamas’ı etkileyecektir. Ayrıca ABD ile yürüttüğü görüşme ve müzakerelerde şartlarını sertleştiriyor ve bunları hiçbiri, kısa süreliğine de olsa bir ateşkese varılmasını isteyen Gazze halkının yararına olmayacak.”

Hamas'ın şu anda zayıf bir konumda olduğunu ve Tel Aviv'in İran'la savaşla meşgul olması nedeniyle İsrail'e Gazze'de ateşkes için baskı yapamayacağını söyleyen Vasif, Tahran'daki gerginliğin Gazze'deki çatışmaları hafifletebileceğini, ancak Netanyahu'nun şu anda zafer kazandığına inandığı için ateşkes görüşmelerini etkilemeyeceğini belirtti.

Güvenlik araştırmacısı Vail el-Mubeyyed ise farklı bir görüşe sahip. İsrailli bakanların İran'a yönelik saldırıyla meşgul oldukları bir ortamda Netanyahu'nun Gazze'deki ateşkes dosyasını gündeme getirebileceğini söyleyen Mubeyyed, “Tel Aviv hükümetindeki aşırı sağcı bakanlar İsrail'in Tahran'a yönelik saldırılarıyla meşguller ve şu an Gazze ile ilgili hiçbir şeye karşı çıkmıyorlar. Bu yüzden yakında Gazze'de bir ateşkes sağlanabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Hamas ne düşünüyor?

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları yok oluyor. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının Gazze'deki sükuneti bozduğunu, Netanyahu'nun kibirli bir tavır sergilediğini ve Gazze'deki krizi kasıtlı olarak derinleştirerek bölgedeki gelişmelerle ilişkilendirdiğini söyledi.

İran’a yönelik saldırının Gazze'ye bazı yansımaları söz konusu ve Netanyahu, Hamas'ın müzakere turlarında gösterdiği esnekliğe rağmen savaşı sona erdirmek istemiyor. İsrail'e göre Gazze'deki savaşın sona ermesi bölgesel meselelerle ilişkili ve Tel Aviv bölge haritasını kendi istediği şekilde yeniden çizmeyi planlıyor. Gazze'de olanlar da bu planın sadece bir parçası.