Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Derya, Hizbullah’a tepki gösterdi

Deryan, Hizbullah’ı ‘Lübnanlıları aç bırakmakla’ itham ederek siyasi yönetimin yozlaşmasını eleştirdi.

Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan.
Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan.
TT

Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Derya, Hizbullah’a tepki gösterdi

Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan.
Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan.

Lübnan Cumhuriyeti Baş Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan, ülkedeki siyasi yönetimi Lübnanlıları aç bırakma ve bankacılık sektöründe, yargı alanında, ülkenin Arap ülkelerle ilişkilerinde ve kuvvetler ayrılığı ilkesi konusunda yüz yıllık bir sürede inşa edilen kazanımları yok etmekle itham ederek eleştirdi. Şeyh Abdullatif Deryan adını kullanmadan Hizbullah’ı da eleştirerek ‘milisler, özellikle de yurt dışından emir alan milislerin çıkarları için, askeri kurumun kutsallığı ve yetkilerinin yanı sıra silahlı kuvvetleri korkunç bir şekilde yok sayıldığını belirtti. Deryan, seçimlerin yapılması ve ülke durumu için alternatif yolların oluşturulması için birlikte inisiyatif alma çağrısında bulundu.
Şeyh Abdullatif Deryan dün Lübnanlılarla paylaştığı Ramazan Ayı mesajında şu ifadeleri kullandı:
“Bu açlık, başarısız politikaların, yozlaşmış bir hükümetin, insanların ve vatandaşların haklarının hiçe sayılmasının göstergesidir. Açlık, yolsuzluğun bir tercümesidir. Hırsızlığın ve haksız şekilde insanların parasını yenmesinin bir sonucudur. Başta yaşama ve haysiyet olmak üzere insan hakları, siyasi yönetimin elindeki mukaddes emanetlerdir. Yolsuzluğunuzla, Lübnan’ı her yerden bol rızkı olan bir ülkeden açlık, korku ve yokluk çeken bir ülkeye dönüştürdünüz. Halkın parasını ve birikimlerini müsrifçe saçtınız. Sizler tokken ve haram parayı savurgan bir şekilde harcarken Lübnan halkında açlık görülünceye kadar yolsuzluk ve kötü yönetiminize devam ettiniz. Lübnan’a temiz, kardeşlik dolu bir nefes aldırma şansı vermek için, bir gün yolsuzluk ve yalan söylememe orucu tutmaları iyi olur. Lübnan Arap kardeşleriyle olup olmaması, Ulusal Mutabakat belgesinde yer alır ve anayasanın metninde de geçer. Ancak kaderimizi kontrol eden yöneticiler, susup göz yumulacak bir şey bırakmadılar.”
Baş Müftü açıklamasının devamında tüm reformların önünde durulduğuna dikkat çekti:
“Lübnanlıların yüz yıl veya daha uzun bir süre boyunca elde ettikleri kazanımların çoğunun yıkımına tanık oluyoruz. Bunu yıkıcı bir şevkle yapıyorlar ve tüm reform ve değişim girişimlerinin önünde duruyorlar. Bankacılık sektöründe, Lübnanlıların zenginlik oranlarında ve ulusal para biriminde gözlenen büyük bir yıkım var. Yargı sisteminde de bir yıkım söz konusu. Yargı bilindik eller tarafından dolandırıcılık kılıcına dönüştürüldü. Lübnan’ın başta Araplarla olmak üzere uluslararası alandaki tüm ilişkileri korkunç bir şekilde yıkılıyor. Aynı zamanda Lübnan’ın kimliğini ve aidiyetini baltalamaya yönelik sefil girişimlerde de bulunuluyor. Anayasaya ve Lübnan’ın ulusal, Arap ülkeleri ve uluslararası arasındaki meşruiyetine karşı sürekli bir saldırganlık gösteriliyor. Kuvvetler ayrılığı ilkesi de yıkılıyor. Zira cumhurbaşkanlığı, yürütme organı ve yargı organını ayıran çizgiler, kişisel husumet ve sefil siyasi çıkarlar için yok edildi.”
Deryan adını kullanmadan Hizbullah’a da tepki gösterdi:
“Milisler, özellikle de yurt dışından emir alan milislerin çıkarları için, askeri kurumun kutsallığı ve yetkilerinin yanı sıra silahlı kuvvetleri de korkunç bir şekilde yok sayılıyor. Havalimanlarında, limanlarda ve sınır geçişlerinde sürekli bir yolsuzluk hakim. Aynı zamanda devlet kaynakları ve otoriteleri birilerinin tekeline alınıyor. Bunlar, işgalci orduların bile yapmakta tereddüt ettiği uygulamalardır.”
Deryan mesajını üç bölüme ayırdı. Bunlardan ilkinde, Lübnanlılar arasında her düzeyde dayanışma olduğunu, dayanışmanın Lübnan topraklarında yardım faaliyetlerinde bulunan kurumlar ile hayata geçilmesi gerektiğini belirtti. Bununla ilgili olarak Araplardan ve dünyanın geri kalanından, Lübnanlılarla olağanüstü bir dayanışma gösterildiğini, bu dayanışmanın liman patlamasından önce yardımları ele geçirmeler ve yolsuzluklar sebebiyle reform konusundaki umutsuzluğuna rağmen devam ettiğini söyledi.
Deryan sözlerini şöyle sürdürdü:
“Yardım etmek isteyen ve yardımların güvensizlik ve şeffaf olunmaması sebebiyle makamların eline geçmemesi konusunda kararlı olan bir taraf yok. Yönetimdekiler ne utanıyor ne çekiniyor. Onların kalpleri, akılları ve vicdanları donmuş.” 
Deryan mesajının ikinci bölümünde seçimlere dikkat çekti. Zira seçimlerin barışçıl ve kalıcı bir yol olduğunu, Lübnanlıların tereddütsüz bir şekilde bu yolu takip etmesi gerektiğini vurguladı.
Baş Müftü tüm Lübnanlıların sandığa gitmesi gerektiğini belirtirken seçimler sonucunda ne olursa olsun, yönetime gelecek herhangi bir tarafın ezici ve yozlaşmış yönetimden daha iyi olduğunu söyledi.
Deryan, adayların çoğunun aynı düşüncede ve fırsatçı insanlar olduğu yönündeki değerlendirmeleri kabul etmediği sözlerini şöyle sürdürdü:
“Ben böyle düşünmüyorum. Eski ve yeni adayların çoğunun coşkulu, erdemli ve değişmeye istekli olduğu kanaatindeyim. Seçimler, hepimizin bir zamanlar kullandığı ve halen önemli olan ‘Önce Lübnan’ sloganını ile uyumludur.”
Deryan’ın mesajının üçüncü bölümü ise ulusal girişime ayrıldı. Lübnanlılar arasında yürütülecek kapsamlı ulusal diyalog yoluyla bu yönetimin etkilerini temizlemekten vazgeçilmemesi vurgulandı:
“Teslim olma ve korku zamanı sona erdi. Zalimlere, zorbalara ve yozlaşmışlara karşı devrim vaadi başlatıldı. Birlikte seçimlere gideceğiz, alternatif yollar için birlikte insiyatif alacağız. Onların silahı, ayaklanma ve yıldırmayken bizim silahımız Lübnanlıların reform ve yenilik yapma kabiliyetini bir araaya getirmek ve buna güvenmektir.” 



Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
TT

Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın Hizbullah savaşçılarının, 1990 iç savaşından sonra olduğu gibi Lübnan ordusuna entegre edilmesi önerisi siyasi çevrelerde ve uzmanlar arasında tartışma konusu oldu.

Ordunun çeşitli sebeplerle bu savaşçıları bünyesine katamaması nedeniyle öneri henüz yaygın kabul görmezken, uzmanlar bu meselenin doğuracağı sonuçlar konusunda uyarıda bulundu. Bunun ‘silahlarını devlete teslim etmesi karşılığında Hizbullah için bir teselli ödülü’ olduğunu belirten uzmanlar, ‘dini emir alan ve ideolojik inanca sahip olan unsurların orduda yer alamayacağını’ vurguladı.

Cumhurbaşkanı Avn basına verdiği demeçte, “Ordu içinde Hizbullah savaşçılarından oluşan bağımsız bir birim oluşturmak mümkün değil. Ancak 1990'ların başında Lübnan'daki iç savaşın sonunda çeşitli taraflarla olduğu gibi üyeleri orduya katılabilir ve kurslara tabi tutulabilir” ifadelerini kullandı.

Bu öneriyi yorumlayan Güçlü Cumhuriyet Bloğu Milletvekili Giyas Yazbek, ordunun ‘Hizbullah'ın dış uzantılarla ordusunu oluşturduğunu iddia ettiği 100 bin savaşçıyı absorbe edemeyeceğini’ söyledi. Şarku’l Avsat'a konuşan Yazbek, “Hizbullah'ın 25 bin savaşçısı olsa bile, şu anda subaylarının ve üyelerinin maaşlarını dış yardımlarla güvence altına almaya çalışan askeri kuruma bunları dahil etmek imkânsız” dedi.

Yazbek, ‘ordunun cumhurbaşkanı ve hükümetle birlikte geliştirdiği ulusal güvenlik stratejisinin henüz Lübnan'ın ordu ve güvenlik güçlerinin sayısına olan ihtiyacını belirlemediğini’ vurguladı. Yazbek, “Sınırlarımızı çizdiğimizde, savaşın nedenlerini ortadan kaldırdığımızda ve Lübnan'da siyasi bir çözüme doğru ilerlediğimizde, ordunun mevcut subay ve personel sayısı yeterli olacak ve artacaktır” şeklinde konuştu.

Hizbullah savaşçılarının durumu

Askeri uzman Halid Hamade'ye göre, ‘Taif Anlaşması'ndan sonra silahlı milislerin dağıtılmasında olduğu gibi bugün de Hizbullah savaşçılarının orduya alınması önerisi, Cumhurbaşkanı'nın Hizbullah'ı silahlarını devlete teslim etmeye ikna etme çabaları bağlamında Hizbullah için bir teselli ödülüdür.’

Hamade, ‘Hizbullah savaşçılarının orduya entegre edilmesinin, özellikle ateşkes anlaşmasının imzalanmasının ardından yaşanan gelişmelerden sonra, birçok engelle karşı karşıya olduğunu’ savundu.

fvdgh
Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in 24 Şubat 2025 tarihinde Lübnan'ın güneyindeki Deyr Kanun en-Nahr kasabasında düzenlenen cenaze töreni sırasında Hizbullah üyeleri (Reuters)

“İç savaşın sona ermesinin ardından Lübnan devletinin yüzlerce milisi orduya ve güvenlik güçlerine katmayı başardığı doğrudur, ancak Hizbullah'ın durumuyla karşılaştırma yapmak artık mümkün değildir” diyen Hamade, Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Ulusal Mutabakat Belgesi imzalandığında milis liderleri belgeyi tanıdı, milislerin feshedildiğini duyurdu, silahlarını gönüllü olarak devlete teslim etti ve siyasi sürecin bir parçası oldu. Hizbullah ise ateşkes anlaşmasını tanımıyor ve silahlarını teslim etmeyi kabul etmiyor. Dolayısıyla siyasi sürecin bir parçası haline geldiğini ve artık askeri bir kanadı olmadığını kabul etmeden milislerini orduya dahil etmekten bahsetmek bağlamdan kopuktur.”

Hizbullah'ın ideolojisi

Yazbek'e göre Hizbullah'ın ideolojisi, savaşçılarının orduya entegrasyonunun önündeki en büyük engel. Yazbek, “Hizbullah, Lübnan'ı İran'ın uzantısı olan coğrafi bir nokta olarak görüyor. Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım'ın silahları teslim etmeyeceğini ve silahların devletin elinde olmasıyla ilgili konuşmalarla ilgilenmediğini açıklamasının da gösterdiği gibi bu doktrin halen varlığını sürdürüyor” ifadelerini kullandı.

ukıo
24 Şubat 2025 tarihinde düzenlenen cenaze töreninde eski Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in tabutunu taşıyan Hizbullah savaşçıları (AP)

‘Lübnan iç savaşı sırasında milisleri olan ve devlet şemsiyesi altına giren liderlerin Lübnanlı liderler olduğunu, kararlarının Lübnanlıların kararı olduğunu’ hatırlatan Hamade, “Hizbullah ise organik olarak bölgesel bir otoriteye bağlıdır ve hem Lübnan içinde hem de dışında tehlikeli askeri ve güvenlik rolleri oynamıştır” dedi. Hizbullah'ın ‘Tahran'dan ayrıldığını, yerel bir siyasi bileşen olmayı kabul ettiğini ve askeri kolunu feshettiğini açıklamadığına, böylece savaşçılarının ordu içinde absorbe edilmesi konusunun tartışılabileceğine’ dikkat çeken Hamade sözlerini şöyle sürdürdü: “Veliyyül Fakih tarafından verilen ve uygulanması gereken meşru yetki çerçevesinde faaliyet gösteren askeri bir grup ile anayasal makamlar tarafından demokratik mekanizmalar çerçevesinde alınan siyasi bir karar çerçevesinde faaliyet gösteren başka bir grubu uzlaştırmak nasıl mümkün olabilir? İster sivil idarelerde ister güvenlik kurumlarında milislerin devlete entegre edilmesi deneyimi tekrarlanabilecek kadar başarılı oldu mu?”

Ordu disiplini

Bazılarının iddia ettiği gibi iç savaş sürecindeki milislerin orduya alınmadığını belirten Yazbek, ‘güvenlik ve askeri kurumlara alınanların Lübnan'ı yöneten Suriye rejimine yakın olduğunu, ülkenin egemenliği için savaşan ve Suriye işgaline karşı çıkanların ise kovalandığını, hapsedildiğini ve birçoğunun Lübnan'ı terk etmek zorunda kaldığını’ vurguladı. Yazbek ayrıca, ‘ordu personeli tarafından uygulanan disiplinin Hizbullah savaşçıları için geçerli olmadığını, çünkü milislerin orduyla, ordunun da onlarla uyumlu olmadığını’ belirtti.

Hamade, “Hizbullah savaşçılarının Lübnan ordusuna ve diğer devlet kurumlarına dahil edilmesinin artıları ve eksileri ne olursa olsun, doğru yol Hizbullah'ın silahlarını devlete teslim etmesiyle başlamalı. Hizbullah üyeleri Lübnan toplumundan izole edilmiş bir grup değildir ve topluma entegre edilmelidir. Ancak Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi için bir tür ayartma olarak özümsenmeleri konusunu gündeme getirmekte acele etmek hedefe ulaşılmasını sağlamayacaktır. Gerekli olan, Hizbullah’ın öncelikle devleti, silahların yalnızca devletin elinde olmasını, savaş ve barış kararının devletin elinde olduğunu ve bu konuda meydana gelebilecek herhangi bir düzenlemenin başlangıcı olarak uluslararası kararları uygulama ihtiyacını tanımasıdır” dedi.