Tahran, nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmayı amaçlayan Viyana müzakerelerinde askıda kalan sorunların çözümünün sorumluluğunu ABD’ye yükledi.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ile telefonda görüştü. Görüşmede, Viyana'daki nükleer görüşmeler ve Yemen'de taraflar arasında varılan geçici ateşkes konuları ele alındı. İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ‘nükleer müzakerelerde anlaşmaya yakın’ olduklarını belirten Abdullahiyan’ın Guterres’e, ‘’Çözüm bekleyen konularla ilgili önerilerimizi, Avrupa Birliği (AB) temsilcisi (Enrique Mora) aracılığıyla ABD'ye ilettik. Top artık ABD'nin sahasında" dediği aktarıldı. BM Genel Sekreteri Guterres de Viyana'daki nükleer müzakerelerin önemini vurgulayarak tarafların en kısa sürede anlaşmaya varmalarını umduğunu ifade etti.
ABD ve İran heyetleri doğrudan iletişim kurmuyor, taraflar mesajlarını Avrupa Birliği ve diğer katılımcılar aracılığıyla gönderiyor. AB Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora, geçtiğimiz hafta, aradaki buzları eritmek ve görüş ayrılıklarını yakınlaştırmak amacıyla, Tahran ve Washington’a ziyaret gerçekleştirmişti. Avusturya’nın başkenti Viyana’da yaklaşık bir yıldır devam eden ‘nükleer müzakerelerde’ sona yaklaşılmışken, Moskova, Ukrayna savaşı nedeniyle kendisine uygulanan yaptırımların İran ile ilişkilerini etkilemeyeceğine dair yazılı garanti talebinde bulundu. Yaklaşık iki haftalık belirsizliğin ardından Rusya, ABD’den yazılı garanti aldığını açıkladı.
Rus engelinin aşılmasının ardından, Washington ile Tahran arasındaki ‘çözüm bekleyen’ konular yeniden gündeme geldi. İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, 26 Mart’ta yaptığı açıklamada, İran Devrim Muhafızları’nın ‘yabancı terör örgütleri listesinden’ çıkarılmasının da ‘çözüm bekleyen konular arasında’ olduğunu açıkladı. Daha önce bu husus defalarca gündeme gelmiş ancak İran’dan resmi olarak net bir açıklama yapılmamıştı. ABD’nin İran Özel Temsilcisi Robert Malley, Devrim Muhafızları’nın yaptırım listesinden çıkarılması konusunda, "Bu anlaşma Devrim Muhafızları ile alakalı değil. Devrim Muhafızları’na yaptırımlar devam edecek. Bu konudaki politikamız ve düşüncemiz değişmeyecek" demişti. ABD merkezli Axios haber sitesi, Joe Biden yönetiminin İran’a, bölgesel faaliyetlerini kısıtlaması karşılığında Devrim Muhafızları’nı terör örgütleri listesinden çıkarmayı teklif ettiğini, İran’ın ise bu teklifi reddettiğini iddia etti.
Süleymani tartışmaları
Geçtiğimiz Perşembe günü, Farsça yayın yapan Radio Farda, İran’ın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin intikamıyla ilgili herhangi bir eyleme başvurmayacağını taahhüt etmesinin, ABD’nin, Devrim Muhafızları’nı terör listesinden çıkarmak için ön koşullarından biri olduğunu ileri sürdü. Kasım Süleymani 2020’nin başlarında, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın talimatıyla Bağdat’ta düzenlenen hava saldırısında öldürülmüştü. ABD istihbaratı, İran’ın, Kasım Süleymani’nin intikamını almak için dönemin yetkililerini hedef almaya yönelik çalışmaları olduğunu duyurmuştu.
Diplomatik kaynaklar, Devrim Muhafızları’nın terör listesinden çıkarılmasının, Viyana müzakerelerinin tamamlanmasının önündeki son engel olduğunu aktardı. İran Cumhuriyet Savcısı Muhammed Cafer Muntaziri, dün yaptığı açıklamada, “İran, sorumlular cezalarını çekene kadar Süleymani dosyasını takip etmekten vazgeçmeyecektir” dedi. İran haber ajansı ISNA’nın aktardığına göre Muntaziri, “Süleymani suikastıyla ilgili dosyanın uluslararası bir boyutu var, dosyanın sonuçlanması zaman alacaktır. Ancak şunu ifade etmeliyim ki; dava tamamlanana ve failler cezalandırılana kadar hukuki takibi bırakmayacağız. Israrcıyız, dava seneler sürse de vazgeçmeyeceğiz” diye konuştu.
Çin ve Rusya’nın endişeleri
Viyana'da müzakerelerin gerçekleştirildiği Coburg Palace Oteli’nin önünde basın mensuplarına tahsis edilen çadırın kaldırılması, müzakerelerin seyriyle ilgili endişelere neden oldu. Rusya’nın müzakere heyetinin başkanı Büyükelçi Mihail Ulyanov, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Bu aşamada gazetecilerin çadırı gerekli değildi. İran ve ABD sorunlarını nihai olarak çözdüğünde -umarım yakında olur- taraflar otele dönerek müzakerelerin yeniden başladığını duyuracaktır” değerlendirmesinde bulundu.
İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyesi Celil Rahimi Cihanabadi, Rusya ve Çin’in endişelerinin, Viyana müzakerelerine ara verilmesinin başlıca nedenleri arasında olduğunu söyledi. İran resmi haber ajansı IRNA’ya konuşan Cihanabadi, “Rusya ve Çin’in, özellikle Ukrayna kriziyle uğraşan Rusya’nın, İran Batıyla anlaşma sağlarsa, ticari olarak olumsuz etkilenecekleri yönünde endişeleri var” dedi. ABD’yi nükleer müzakerelerin önünü tıkamakla suçlayan Cihanabadi, “’ABD İsrail’in etkisi altında kalıyor, İran bu darboğazdan geçerse daha fazla istekte bulunamayacaklarını bildiklerinden, İran’a tüm taleplerini bu süreçte dayatmaları gerektiğini düşünüyorlar. Batı, İran’ın direnişi ve diplomasisi karşısında bir çıkmaza girdi, kendi kamuoylarını zafer kazandıkları yönünde ikna etmeye çalışıyorlar” diye konuştu.
Muhafazakâr Milletvekili Mahmud Nebeviyan, Devrim Muhafızları’na bağlı Fars haber ajansına, nükleer müzakerelerle ilgili bir makale kaleme aldı. Nebeviyan, ‘muhtemel anlaşmanın İran’ın kırmızı çizgilerini dikkate almadığını’ öne sürdü. Eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in yardımcılarının, Ali Bakıri Kani liderliğindeki müzakere heyetinde yer aldığına dikkati çeken Nebeviyan, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye, müzakere heyetini değiştirmesi ve heyete ‘İran’ın kırmızı çizgilerine ve devrime bağlı’ kişileri ataması çağrısında bulundu. 2015 nükleer anlaşmasının canlandırılması yerine yeni bir anlaşmaya varılmasının zorunlu olduğunu vurgulayan Nebeviyan, İran’ın nükleer kazanımlarının zedelenmeyeceği bir anlaşmaya varılması gerektiğini savundu.
