En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler
TT

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre kanser, ABD’de kalp hastalığından sonra önde gelen ikinci ölüm nedeni.
Şarku’l Avsat’ın Eat This, Not That (Bunu Yiyin, O Değil) adlı sağlık sitesinden aktardığına göre, Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu ve Dana-Farber Kanser Enstitüsü’nde kanser önleme profesörü ve Chu Ailesi Küresel Kanser Önleme Merkezi direktörü Dr. Timothy Rebek, “Her zaman iyi tedavilere ihtiyacımız olacak. Ancak bu sorundan bir türlü kurtulamıyoruz. Halk sağlığı üzerinde bir etki yaratmak için kanseri önlemeliyiz” ifadelerini kullandı.

1-En ölümcül kanser hangisi?
Tüm kanser ölümlerinin %23’ü akciğer kanserinden kaynaklandığından, kanser söz konusu olduğunda en çok ölüme bu kanser türü neden oluyor. İnsanlar daha az sigara içtiklerinde akciğer kanseri riski azalıyor ama ne yazık ki tamamen sona ermiyor. Çünkü hala birçok insan bu hastalığın semptomlarını gösteriyor. Konuyla ilgili olarak radyasyon onkoloğu Dr. Gregory Videtic, “Bu durum genellikle kanserin, olmasını istediğimizden daha yaygın olabileceği anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.

2-Bu ölümcül kanserin sebepleri neler?
Akciğer kanserinin bir numaralı nedeni; vakalarının yaklaşık %90’ına neden olan sigara. Onkolog Nathan Bennell, “Akciğer kanseri nedeniyle ölen insanların çoğu ya sigara içiyor ya da eskiden sigara içiyordu. Dolayısıyla sigara, akciğer kanserinin yüz karası. Şurası bir gerçek ki, akciğeri olan herkes kanserojenlere maruz kalabilir ve akciğer kanseri geliştirebilir, bu nedenle bu, herkesi endişelendirmesi gereken bir hastalık. Tütün dumanı, insanoğlunun bildiği en bağımlılık yapan maddelerden biridir. Bağımlılık ise bir hastalık. Sigara içmek, genellikle ergenlik döneminde bağımlılığa dönüşür. Sigara içseniz de içmeseniz de kimse akciğer kanserinden ölmeyi hak etmez” dedi.

3-Akciğer kanserinin erken belirtileri neler?
Cleveland Clinic’e göre, akciğer kanserinin erken belirtileri şunlar:
Geçmeyen öksürük
Ses kısıklığı
Balgamda kan veya öksürükle çıkan balgam
Zayıflama
Hırıltı
Sık ve açıklanamayan enfeksiyonlar
Öksürük veya gülmeyle kötüleşen göğüs ağrısı

4-Akciğer kanserinden nasıl korunulur?
Kurul sertifikasına sahip bir onkolog ve Johns Hopkins Kimmel Kanser Merkezi'ndeki Akciğer Kanseri Programı direktörü olan Julie Brahmer’e göre, “Hiçbir şey akciğer kanserine yakalanmamayı garanti etmese de, pasif içicilikten kaçınıp sigara da içmezseniz akciğer kanseri riski azalır. Yüksek risk altındaysanız da muayeneleri kaçırmamanız gerekir” dedi. Brahmer ayrıca, sağlık taramasının, akciğer kanserini ciddi aşamalara geçmeden önce tespit etmek için sahip olduğumuz en iyi araç olduğunu vurguladı.

5-Bilimsel gelişmeler akciğer kanserinin tanı ve tedavisine katkı sağlıyor
Akciğer kanseri semptomlarından endişe duyan herkes bir uzmana danışmaktan çekinmemeli.
Göğüs hastalıkları uzmanı Peter Mazzoni, “Birçoğumuz kariyerimize kanser, kara bir lekeyken başladık. Ama şimdi tüm bu gelişmeler, bu senaryoyu muazzam bir umutla doldurdu. Erken teşhis için uğraşabilirsiniz. Yüksek risk altındaysanız test yaptırabilirsiniz. Erken evrede kanser teşhisi konulursa ameliyat olmadan bu süreci atlatma ihtimali daha yüksek. Hastalığın daha ileri safhalarında da kanserin tedavi edilmesinde inanılmaz derecede umut veren büyük değişiklikler var” ifadelerini kullandı.



500 yıllık İnka saç teli tarihi varsayımları nasıl değiştirdi?

İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
TT

500 yıllık İnka saç teli tarihi varsayımları nasıl değiştirdi?

İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)

İnkalara ait bir astronomik gereçte bulunan saç teli, imparatorlukta kayıt tutmanın sadece seçkin kişiler değil, sıradan halk arasında da yaygın olduğunu gösteriyor.

Hakemli dergi Science Advances'ta yayımlanan bu bulgu, Ortaçağ uygarlığındaki sayısal okuryazarlık hakkında bilinenleri değiştiriyor.

İnkalar kayıtları, özellikle de sayısal bilgileri tutmak için khipu adı verilen ve düğümlü ipten yapılan gereçler kullanıyordu.

Bu gereçler, üzerine çok sayıda sarkan iplerin bağlandığı ana bir kordondan oluşuyor ve düğümler, konumları ve renkleri aracılığıyla bilgi kodlanıyordu.

Bazen bir khipu'nun üzerinde, yaratıcısını belirtmek için "imza" niteliğinde bırakılmış insan saçı bulunabiliyor.

cvfgbtyh
Peru'da yer alan Jucul'daki hipu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)

Araştırmacılar "Eskiden And Dağları'nda saç, geldiği kişiyi temsil eden ve ritüel açıdan güçlü kabul edilen bir şeydi" diye açıklıyor.

Bugüne kadar, İspanyol sömürgesi dönemine ait belgeler yalnızca erkek elitlerin khipu yaptığını ima ediyordu.

"Khipu okuryazarlığı"nın, kayıt tutmakla görevli bürokratlar dışında yaygın olmadığı düşünülüyordu.

Araştırmacılar, "Özellikle İspanyol sömürge tarihçelerine dayanarak, khipu'ların sadece bürokrasideki erkek elitler tarafından yapıldığı düşünülüyor" diye yazıyor.

19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında khipu'nun Andlı işçiler, köylüler ve kadın köylüler arasında bile üretildiği belgeleniyor.

Ancak 15. yüzyıldan kalma bir khipu'ya yaratıcısı tarafından işlenen insan saçı üzerinde yapılan son analiz, o dönemde bile düşük rütbeli İnkaların khipu yapıp kullandığını gösteriyor.

Sözkonusu khipu, çok az belgeyle birlikte bir Alman müzayedesinde bulundu ve daha sonra 1498'e tarihlendi.

Araştırmacılar, ana kordonun yaklaşık 104 santimetre uzunluğunda, katlanmış ve bükülmüş insan saçından yapıldığını ve yaklaşık 8 yıllık saç uzamasına denk geldiğini söylüyor.

Bilim insanları kimyasal analizdeki gelişmelerden yararlanarak saç örneğinden karbon, nitrojen ve kükürt gibi farklı elementlerin seviyelerini aynı anda ölçtü.

Bu gereci yapan kişinin bürokratların et ve mısır içeren beslenme biçimi yerine, sıradan halkın yumru kökler ve yeşilliklerden oluşan beslenme düzenini izlediğini tespit ettiler.

Oksijen ve hidrojen değerlerini ölçen daha ayrıntılı analizler, halkın alt kesiminden gelen bu kişinin muhtemelen günümüzde Peru'nun güneyi veya Şili'nin kuzeyinde yer alan bölgede yaşadığını ortaya çıkardı.

Bilim insanları şöyle yazıyor: 

Önceki varsayımların aksine, belli ki İnka İmparatorluğu'ndaki halk da İnka tarzı khipu'lar üretmiş.

Çalışmanın sonuçları, kadınların da bu kayıt sistemlerini yaptığını gösteren, yakın zamandaki diğer bulguları da doğruluyor ve khipu okuryazarlığının sadece erkek elitlerin alanı olduğu fikrine meydan okuyor.

Araştırmacılar, "İnka İmparatorluğu'nda khipu okuryazarlığı, şimdiye kadar düşünülenden daha kapsayıcı ve yaygın olabilir" sonucuna varıyor.

Independent Türkçe