En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler
TT

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

En fazla ölüme yol açan kanser türü olan akciğer kanseri hakkında bilmeniz gerekenler

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre kanser, ABD’de kalp hastalığından sonra önde gelen ikinci ölüm nedeni.
Şarku’l Avsat’ın Eat This, Not That (Bunu Yiyin, O Değil) adlı sağlık sitesinden aktardığına göre, Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu ve Dana-Farber Kanser Enstitüsü’nde kanser önleme profesörü ve Chu Ailesi Küresel Kanser Önleme Merkezi direktörü Dr. Timothy Rebek, “Her zaman iyi tedavilere ihtiyacımız olacak. Ancak bu sorundan bir türlü kurtulamıyoruz. Halk sağlığı üzerinde bir etki yaratmak için kanseri önlemeliyiz” ifadelerini kullandı.

1-En ölümcül kanser hangisi?
Tüm kanser ölümlerinin %23’ü akciğer kanserinden kaynaklandığından, kanser söz konusu olduğunda en çok ölüme bu kanser türü neden oluyor. İnsanlar daha az sigara içtiklerinde akciğer kanseri riski azalıyor ama ne yazık ki tamamen sona ermiyor. Çünkü hala birçok insan bu hastalığın semptomlarını gösteriyor. Konuyla ilgili olarak radyasyon onkoloğu Dr. Gregory Videtic, “Bu durum genellikle kanserin, olmasını istediğimizden daha yaygın olabileceği anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.

2-Bu ölümcül kanserin sebepleri neler?
Akciğer kanserinin bir numaralı nedeni; vakalarının yaklaşık %90’ına neden olan sigara. Onkolog Nathan Bennell, “Akciğer kanseri nedeniyle ölen insanların çoğu ya sigara içiyor ya da eskiden sigara içiyordu. Dolayısıyla sigara, akciğer kanserinin yüz karası. Şurası bir gerçek ki, akciğeri olan herkes kanserojenlere maruz kalabilir ve akciğer kanseri geliştirebilir, bu nedenle bu, herkesi endişelendirmesi gereken bir hastalık. Tütün dumanı, insanoğlunun bildiği en bağımlılık yapan maddelerden biridir. Bağımlılık ise bir hastalık. Sigara içmek, genellikle ergenlik döneminde bağımlılığa dönüşür. Sigara içseniz de içmeseniz de kimse akciğer kanserinden ölmeyi hak etmez” dedi.

3-Akciğer kanserinin erken belirtileri neler?
Cleveland Clinic’e göre, akciğer kanserinin erken belirtileri şunlar:
Geçmeyen öksürük
Ses kısıklığı
Balgamda kan veya öksürükle çıkan balgam
Zayıflama
Hırıltı
Sık ve açıklanamayan enfeksiyonlar
Öksürük veya gülmeyle kötüleşen göğüs ağrısı

4-Akciğer kanserinden nasıl korunulur?
Kurul sertifikasına sahip bir onkolog ve Johns Hopkins Kimmel Kanser Merkezi'ndeki Akciğer Kanseri Programı direktörü olan Julie Brahmer’e göre, “Hiçbir şey akciğer kanserine yakalanmamayı garanti etmese de, pasif içicilikten kaçınıp sigara da içmezseniz akciğer kanseri riski azalır. Yüksek risk altındaysanız da muayeneleri kaçırmamanız gerekir” dedi. Brahmer ayrıca, sağlık taramasının, akciğer kanserini ciddi aşamalara geçmeden önce tespit etmek için sahip olduğumuz en iyi araç olduğunu vurguladı.

5-Bilimsel gelişmeler akciğer kanserinin tanı ve tedavisine katkı sağlıyor
Akciğer kanseri semptomlarından endişe duyan herkes bir uzmana danışmaktan çekinmemeli.
Göğüs hastalıkları uzmanı Peter Mazzoni, “Birçoğumuz kariyerimize kanser, kara bir lekeyken başladık. Ama şimdi tüm bu gelişmeler, bu senaryoyu muazzam bir umutla doldurdu. Erken teşhis için uğraşabilirsiniz. Yüksek risk altındaysanız test yaptırabilirsiniz. Erken evrede kanser teşhisi konulursa ameliyat olmadan bu süreci atlatma ihtimali daha yüksek. Hastalığın daha ileri safhalarında da kanserin tedavi edilmesinde inanılmaz derecede umut veren büyük değişiklikler var” ifadelerini kullandı.



Çığır açıcı araştırma: Balinalar ve yunuslar birbirleriyle sürekli oyun oynuyor

Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
TT

Çığır açıcı araştırma: Balinalar ve yunuslar birbirleriyle sürekli oyun oynuyor

Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)

Araştırmacılar okyanuslardaki balina ve yunuslar arasındaki düzinelerce eğlenceli etkileşimi belgeleyerek deniz memelilerinin daha önce bilinmeyen bir davranış biçimini gözler önüne serdi.

Hakemli dergi Discover Animals'ta yayımlanan araştırmada, balinalar ve yunuslar arasındaki oyuncu davranışları daha iyi anlamak için halk, turizm acenteleri ve bilim insanları tarafından çekilen yüzlerce video ve görüntü incelendi.

Avustralyalı araştırmacılar toplamda dünya çapında 17 farklı yerde gerçekleşen, 199 ayrı ve bağımsız etkileşime katılan 19 balina ve yunus türünü analiz etti.

Etkileşimlerin 4'te birinin karşılıklı oyun olarak tanımlanabileceğini buldular. Araştırmanın yazarlarından Olaf Meynecke, "Özellikle kambur balinaları içeren olayların üçte birinde, yunuslara yönelik davranışlarının olumlu göründüğünü tespit ettik" diyor.

Kambur balinalar bir o yana bir bu yana dönüyor, karınlarını gösteriyor ve kur yapma veya arkadaşlık kurmayla ilişkili diğer davranışlar sergiliyordu.

Araştırmacılar gözlemlenen her etkileşimde yer, tarih ve saat, türler ve ilgili hayvanların sayısı, yaş grubu ve yunusların balinaların vücudunun ana bölümlerine göre konumlarını kaydetti.

Balina türlerinin yunusların davranışlarına farklı tepkiler verdiğini buldular.

Belgelenen etkileşimlerde 6 türden 425 dişsiz balina vardı. Etkileşimlerin yüzde 68'ini kambur balinalar, yüzde 16'sını gri balinalar ve yüzde 7'sini oluklu balinalar oluşturuyordu.

Çalışmada, gözlemlenen 1570 yunusun yüzde 51'inin şişe burunlu yunus, yüzde 17'sinin bayağı yunus ve yüzde 15'inin Pasifik beyaz yanlı yunusu olduğu belirtiliyor.

Araştırmacılar, yunuslar bazen balinaları rahatsız edip sinirlerini bozduğu için balinaların tepkilerini ve yanıtlarını da belgeledi.

Dr. Meynecke, "Balinalar da başları ve gagalarıyla yunuslara doğru stratejik bir şekilde yavaşça hareket etti" diyor. 

Gözlemlenen etkileşimlerin büyük çoğunluğunda kaçınma davranışı görülmedi.

Araştırmacılar balina ve yunusların etkileşiminde genellikle yunusların, balinaların gagası yakınında yüzerek, teknelerin pruvasının yarattığı dalgaları kullanıp ilerlemelerine benzer şekilde davrandığını gözlemledi. Bu, yunusların tek taraflı bir oyun oynadığını gösteriyor olabilir.

Ayrıca iki videodaki şişe burunlu yunusların, kambur balinaları sadece yüzeyde değil, okyanus tabanına kadar takip ettiği ve orada da dokunma ve sosyal oyun gibi davranışlar sergileyerek yakın mesafede etkileşime girmeyi sürdürdüğü görüldü.

Dr. Meynecke şu ifadeleri kullanıyor: 

Sosyal oyun işbirliğine dayalı ve karşılıklı olsa da sadece bir tarafın durumu oyun olarak algıladığı tek taraflı oyun veya etkileşim de var. Bu durum beslenme sırasında yunusların balinaları kızdırması veya rahatsız etmesi gibi örneklerde görülüyor.

Araştırmacılar bulguların, deniz ekosistemlerinin karmaşık sosyal yapıları ve türler arası etkileşimler üzerine yapılacak gelecekteki çalışmalara temel oluşturmasını umuyor.

Independent Türkçe