Gölge adam ve Yemen anlaşmalarının mimarı: Reşad el-Uleymi

Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Uleymi (Fotoğraf: Salih el-Ğanem)
Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Uleymi (Fotoğraf: Salih el-Ğanem)
TT

Gölge adam ve Yemen anlaşmalarının mimarı: Reşad el-Uleymi

Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Uleymi (Fotoğraf: Salih el-Ğanem)
Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Uleymi (Fotoğraf: Salih el-Ğanem)

Yemen Başkanlık Konseyi Başkanı Reşad el-Uleymi, uzlaşmacı ve her zaman dikkatlerden uzak, sessizce çalışmayı tercih eden güçlü ve ılımlı adam olarak nitelendiriliyor.
Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi, Reşad el-Uleymi başkanlığında, genel olarak Yemen yelpazesini temsil eden yedi kişinin üyeliğiyle Yemen Başkanlık Konseyi’nin kurulmasına ilişkin bir karar yayınladı. Bu konsey, yeni cumhurbaşkanının seçilmesiyle sona eren geçiş aşaması uyarınca ülke genelinde kalıcı bir ateşkes için Husilerle müzakere hakkına sahip olacak.
Reşad el- Uleymi, herkese yakın ve çeşitli Yemenli partiler ve taraflarla düşmanlığı bulunmayan biri olarak biliniyor. Bu da onu ortaya çıkan herhangi bir anlaşmazlığı derhal çözmeye çalışacak bir denge unsuru kılıyor.
Yemen Enformasyon Bakanlığı Müsteşarı Necip Gallab, Reşad el- Uleymi’nin Yemen Başkanlık Konseyi Başkanlığına getirilmesinin boşluktan kaynaklanmadığını, aksine onun Ayn Şems Üniversitesi’nden sosyoloji doktorasının olduğunu ve Mahra'dan Saada'ya dek Yemen'in sosyal yapısı hakkında geniş bilgi sahibi olduğunu söylüyor.
Şarku’l Avsat’a konuşan Gallab, el- Uleymi hakkında şu değerlendirmelerde bulundu:
“Yemen kabilelerinin hepsini inceledi ve bu hususta kitabı da var. Kabiliyeti dolayısıyla göreve getirildi. Muhtemelen Yemen'i yöneten ilk akademik şahsiyettir.”
Gallab onun hakkındaki sözlerini şöyle sürdürdü:
“Uleymi, gölgede ve bazen de açıkta çalışan en önde gelen liderlerden biridir. Birleşmiş Milletler ve Avrupalılarla yaptığı çalışmalarda önümüzdeki dönem barışın sağlanmasına odaklanmıştır. Büyükelçilerle ilişkileri iyidir. Bir teknokrat ve sorunları çözme hususundaki dehasıyla merhum Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih'in yakınındaydı. Pek çok konuda esnek ve pragmatik biridir. Dr. Abdülkerim el-İryani kendisine en yakın kişilerden biridir.”

Reşad el- Uleymi kimdir?
Reşad Muhammed el-Uleymi 1954 yılında Taiz’in Mevasit ilçesinde dünyaya geldi. İlk eğitimini köyünde, babası Hâkim Muhammed bin Ali Uleymi'den aldı. Ardından 1969’da Sana’daki Cemal Abdunnasır Okulu’ndan mezun olana kadar orta öğrenimini burada sürdürdü. Son dönemlerde Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa örgütleri için barış süreçlerinde faaliyet gösterdi. Kendisi perde arkasında çalışan ve medyada görünmekten hoşlanmayan gölge adamlardan biridir.
Dr. el- Uleymi, İçişleri Bakanlığı liderliğine kadar güvenlik pozisyonlarında yükseldi. Bu, onun güvenlik alanındaki performansı açısından bir dönüm noktası oldu.
Aynı zamanda Dr. Reşad el-Uleymi, Yerel Yönetim Bakanı olarak da görev yatı. Cumhurbaşkanı Salih tarafından yönetilen Genel Halk Kongresi'nin önde gelen siyasi aktörlerinden biriydi.
Gallab onun hakkında, “Pek çok meselede anlaşmazlık yaşamalarına rağmen Salih'in el- Uleymi kadar takdir ettiği bir siyasi figür yoktur. Zira kendisi, uzlaşmacı siyasi model, siyasi dosyaları yönetme ve devlet yönetimi konusunda büyük deneyime sahipti” ifadelerini kullandı.
Uleymi, Nisan 2019'da açıklanan Yemen Siyasi Güçler Ulusal İttifakı'nın kuruluşunun da mimarı olarak kabul ediliyor. O dönemde de meşruiyetin ulusal taşıyıcısı olan bu koalisyonun başına getirilmişti.
İsminin açıklanmasını istemeyen bir Yemenli yetkiliye göre, el- Uleymi, Yemen'in ulusal çıkarları konusunda derin bir anlayışa sahip. Yetkiliye göre el- Uleymi, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) yönelik tüm propaganda ve saldırılara karşı çıkıyor, müttefik olduklarını açıklamaya çalışıyordu. Uleymi, tüm görüşlerinde koalisyona yakındı. Ayrıca sakin, iyi dinleyici ve nazik bir konuşmacıdır. Yemen toplumu ve Yemenli kişiliğin doğası hakkındaki akademik çalışmasının yanı sıra Yemen tarihi hakkındaki bilgisi, geniş çaplı sosyal bağlarını güçlendirdi.
Uleymi, 3 Haziran 2011'de Cumhurbaşkanlığı Sarayı'ndaki en-Nahdin Camii’nde Cuma namazı sırasında yaşanan patlama sonucu yaralandı. Saldırıda, Yemen Cumhurbaşkanı Abdullah Salih ve liderler hedef alınmıştı. Saldırı sonrasında Uleymi tedavi için Suudi Arabistan'a nakledildi.



Cezayir'in görkemli askeri geçit törenleri düzenleyerek verdiği mesajlar

Cezayir’de bir askeri geçit törenine elinde bayrakla uçakları selamlayan bir çocuk, 1 Kasım 2024 (AP)
Cezayir’de bir askeri geçit törenine elinde bayrakla uçakları selamlayan bir çocuk, 1 Kasım 2024 (AP)
TT

Cezayir'in görkemli askeri geçit törenleri düzenleyerek verdiği mesajlar

Cezayir’de bir askeri geçit törenine elinde bayrakla uçakları selamlayan bir çocuk, 1 Kasım 2024 (AP)
Cezayir’de bir askeri geçit törenine elinde bayrakla uçakları selamlayan bir çocuk, 1 Kasım 2024 (AP)

Rabia Abdusselam

Cezayir'in 1954 yılında Fransa’nın sömürgeciliğine karşı başlattığı Kurtuluş Devrimi’nin 70’inci yıldönümü kutlamaları sıradan bir etkinlik değildi. Ülke, 132 savaş uçağı ve insansız hava aracı (İHA), yüzlerce tank ve Rus yapımı İskender-E mobil kısa menzilli balistik sistemi gibi benzeri görülmemiş yeni silahların tanıtıldığı devasa bir askeri geçit törenine tanık oldu.

Cezayir bu büyüklükte bir askeri geçit törenini ilk kez düzenlemiyor. Bundan iki yıl önce, bağımsızlığının 60’ıncı yıldönümünde yetkililer, Cezayir hükümetinin 30 milyon euro (32 milyon dolar) ayırdığı büyük bir askeri geçit törenini düzenledi. Bu durum, askeri gücü göstermesinin arkasında yatan sebepler ve bu askeri geçit törenlerinin verdiği mesajlar hakkında soru işaretleri yarattı.

Askeri geçit töreninde, medya tarafından ‘Cezayir'in uyuyan canavarı’ olarak anılan Rus ordusunun envanterindeki versiyonu 500 kilometre, dışarıya ihraç edilen versiyonu 280 kilometre menzile sahip olan Rus yapımı İskender-E balistik füze sisteminin tanıtılması heyecan yarattı. Törende, yüksek savaş kabiliyetine sahip etkili bir silah olan BM-30 Smerç çok namlulu roketatar sistemi, çok sayıda hedefi tespit ve takip edebilen ve balistik füzeleri ve çeşitli uçakları püskürtme ve imha etmede üstün yeteneklere sahip olan S-300 karadan havaya füze savunma sistemi ve D-30 obüslerinin yanı sıra hareket halindeki düşman hedefleri hassas bir şekilde imha edebilen BARQ lazer güdümlü anti tank füze sistemleri başta olmak üzere savunma ve saldırı silahları ile modern füze sistemlerinden oluşan bir cephanelik de sergilendi.

Ordunun silahlarının modernizasyonu

Törende Hava Kuvvetlerinin sahip olduğu silahlar da vardı. S-90 ve P-350 nakliye uçakları, S-130 taktik nakliye uçağı ve Ilyushin Il-76 havada yakıt ikmal uçağının yanında Suhoy-24 ve Suhoy-30 savaş uçakları uçuş yaptı. Cezayir Donanması da Akdeniz sularında Cercera, el-Hakkar ve Ouarsenis denizaltıları ve düşman topraklarının derinliklerindeki kara hedeflerini uzun mesafelerden yok etmek için derin denizden karaya kanatlı füzeler fırlatan ve gemileri ve denizaltıları yok etmek için torpido ve uzun menzilli füzeler kullanabilen Varshavyanka sınıfı denizaltısı gibi etkileyici gösterilerle geçit törenine katıldı.

Cezayir'in 2025 yılı genel bütçesi, Cezayir ordusu ve Savunma Bakanlığı bütçesinde 2024 bütçesine kıyasla ve 2018 yılından bu yana tahmini üç milyar dolarlık bir artışla 25 milyar doların üzerinde kayda değer ve kesintisiz bir artış olduğunu ortaya koyarken, askeri geçit töreni Cezayir'in savunma sektörüne her yıl harcadığı paranın büyüklüğünü gösterdi. Cezayir’in Savunma Bakanlığı ve ordu bütçeleri, yetkililerin ordunun teçhizat ve silahlarını yenileme ve modernize etme ve hatta gelişmiş silah sistemleri edinme arzusu nedeniyle rekor bir artışa tanık oldu. 2023 yılında 18 milyar dolar olan savunma bütçesi, 2024 yılında 22 milyar dolara yükselirken 2025 bütçesinde ise 25,1 milyar dolara ulaştı.

Çeşitli siyaset ve güvenlik analistleri, terörizm, Sahel bölgesindeki huzursuzluk, suç oranları, gizli göç ve insan kaçakçılığı ile ilgili artan güvenlik sorunları ve Cezayir'in etrafının Mali, Nijer ve Libya gibi güvenlik ve siyaset alanında zayıflıklarla boğuşan bir grup ülkeyle çevrili olması gerçeği göz önüne alındığında, bu askeri geçit törenlerinin yapılmasına hak veriyorlar. Kasaba Merbah Ouargla Üniversitesi’nde siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler profesörü ve uluslararası ilişkiler uzmanı olan Dr. Mebruk Kahi, Al-Majalla'ya yaptığı değerlendirmede, askeri geçit törenlerinin özellikle zamanlaması açısından iktidarın hem yurt içine hem de yurt dışına göndermek istediği siyasi mesajı ve hedefleri olduğunu söyledi.

Ordu ve halk arasındaki kutsal bağ

Bu mesajların hem yurt içinde hem de yurt dışındaki meselelerle ilgili olduğunu söyleyen Dr. Kahi, “Bunlar askeri düzeyde elde edilen başarıları tanıtmak ve Cezayir ordusunun vatanı savunmak ve korumak için tamamen hazır olduğuna dair bir güven mesajı göndermenin yanı sıra ordunun halkla olan ve Cezayir'in birliğini baltalamak niyetiyle kurulan pek çok komployu boşa çıkaran ilişkisini güçlendirmeyi amaçlayan bir girişim” ifadelerini kullandı.

Çeşitli siyaset ve güvenlik analistleri, artan güvenlik sorunları göz önüne alındığında, bu askeri geçit törenlerinin yapılmasına hak veriyorlar.

Şarku'l Avsat'ın Al Majalla'dan aktardığı habere göre Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ordunun kara, hava ve deniz kuvvetleri ile jandarma, polis, sivil savunma ve sınır güçlerinin seçkin mensuplarının katıldığı bu geçit töreninin açılış konuşmasında çeşitli mesajlar verdi. Kısacası yetkililer, askeri geçit töreninin Kurtuluş Devrimi’nin 70’inci yıldönümünün boyutlarına ve temsil ettiklerine uygun olmasını sağlamaya ve emaneti koruyanların fedakarlıklarının karşılığını vermeye istekliydiler. Bu tören, halk ile onun kalbinde yer alan Cezayir ordusunun yüksek bir vatanseverlik duygusu, sarsılmaz bir bağlılık ve saf bir vatanseverlikle çalışan mensupları arasındaki kutsal bağın gücünü ifade ediyor.

ASCDvfg
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Cezayir Devrimi'nin 70’inci yıldönümü vesilesiyle düzenlenen askeri geçit töreni sırasında askeri bir aracın üzerinden törene katılanları selamlarken, 1 Kasım 2024 (AP)

Törende yaptığı konuşmada ordunun savunma doktrinini ve ülkenin güvenliğinin ve istikrarının korunması ilkesini yineleyen Cumhurbaşkanı Tebbun, Cezayir ordusunun misyonu sınırları savunmak olan bir barış, güvenlik ve konsantrasyon gücü olarak görülmesine dayanan sabit savaş doktrinini teyit eden bir mesaj verdi. Tebbun, bu mesajda “Cezayir Halk Ulusal Ordusu'nun doktrini bir savunma doktrinidir ve silahları sadece ulusal egemenliği korumanın yanı sıra ülkemizin uluslararası ve bölgesel taahhütleri ve anayasal ilkelerimiz ve kurallarımız çerçevesinde uluslararası hukuka saygı doğrultusunda uluslararası barış ve güvenliğe katkıda bulunmaya yöneliktir” dedi.

Cezayir ayrıca, Mağrip bloğu projesine yönelik mevcut yönelimi yansıtan birden fazla anlamı olan bir imajı vurgulamak istiyordu.

Tebbun, gözden geçirme faaliyetlerinin hedeflerini anlamak için bölgesel riskler ve zorluklarla ilgili dikkate değer önemli mesajlar da verdi. Mebruk Kahi, “Mali ve Nijer gibi ülkelerdeki siyasi yapının kırılganlığı ve yönetimin zayıflığı nedeniyle Sahel bölgesinde yaşananlar ve Sahra meselesindeki gelişmeler nedeniyle mesaj açık. Cezayir barışçıl çözümlere olan bağlılığını vurguluyor, ama bu onun zayıf olduğu anlamına gelmiyor. Aksine Kuzey Afrika ve Sahel bölgesinin güvenliğinin garantörü olacak güce sahip olduğunu göstermeye çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.

Fransa'ya gönderilen mesajlar

Cezayir ayrıca, Fas'ın Sahra üzerindeki egemenliği konusundaki son tutumu ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un geçtiğimiz hafta Fas parlamentosunda yaptığı konuşmada teyit ettiği görüşlerinin ardından Fransa'ya doğrudan bir mesaj göndermeye çalışıyor. Macron, konuşmasında Sahra'nın geleceğinin ‘sadece Fas'ın egemenliği altında ve özerklik önerisi çerçevesinde olabileceğini’ vurguladı. Konuyla ilgili bir değerlendirme yapan Prof. Nurussabah Aknuş, “Bu görüntü, özerklik seçeneğine meseleyi çarpıtarak ve BM'nin meşru çerçevesinden çıkarıp yerleşim mantığına çekerek tamamen tasfiye etme eğiliminde olan ya da olabilecek Fransa ve diğer ülkelere bir cevap niteliğindedir” diye konuştu.