Kovid-19’un ağır geçirilmesine neden olan bir gen bulundu

Araştırmacılar, söz konusu genin yeni bir ilaçla hedef alınabileceğini belirtiyorlar.

Fotoğraf (Reuters)
Fotoğraf (Reuters)
TT

Kovid-19’un ağır geçirilmesine neden olan bir gen bulundu

Fotoğraf (Reuters)
Fotoğraf (Reuters)

ABD’deki Cleveland Clinic Tıp Merkezi’nde Patojen ve İnsan Sağlığı Araştırmaları Küresel Merkezi direktörü Jae Jung tarafından yönetilen bir araştırma ekibi, Kovid-19’a neden olan şiddetli akut solunum yolu sendromu Koronavirüs 2’nin (SARS-CoV-2) enfeksiyon ve hastalık sonuçları açısından, viral bir genin oynadığı kritik rolü ortaya çıkardı.
Amerikan Mikrobiyoloji Derneği tarafından hazırlanan mBio dergisinde önceki gün yayımlanan çalışma, ciddi hastalığa neden olabilecek moleküler mekanizmaların daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Bu durum, Kovid-19 hastaları için yeni tedavilerin geliştirilmesini sağlayabilir. Söz konusu çalışma, biyolojik materyal örnekleri toplayan Cleveland Clinic BioRepository’nin Kovid-19 örneklerini kullanarak gerçekleştirilen ilk araştırma oldu. BioRepository tesisindeki çalışmada kan, plazma ve idrar gibi biyolojik örnekler incelendi.
Cleveland Clinic’in araştırma bilgileri direktörü Lara Jehi, çalışmanın yayınlanması ile eş zamanlı olarak Cleveland Clinic’in internet sitesinde yayınlanan raporda şu ifadeler kullanıldı:
“İnsan sağlığını ve hastalığını anlamak,alınan biyolojik örneklerin incelenmesini ve hastalığa yönelik klinik durumun bilinmesini gerektirir. Biorepository tesisi bunun yapılmasına imkan sağladı.”
Daha önceki çalışmalar, Kovid-19 hastalığında ciddi semptomlar gösterenlerin sıklıkla akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) belirtileri yaşadığını ancak Kovid-19’a neden olan SARS-CoV-2 virüsünün birçok temel yönünün bilinmediğini göstermişti.
Jung ve ekibinin yeni bulgularına göre ORF8 olarak adlandırılan viral bir gen hastalığın şiddetine ve yayılmasına katkıda bulunuyor. Jung raporda şunları söyledi:
“Ekibimiz, immün sitokin fırtınasına neden olan iltihaplanmanın sebeplerini inceledi. ORF8’i, virüsün iltihaplanma ve yayılmasına neden olma yeteneği ile ilişkili dikkat çekici bir viral gen olarak tanımladı.”
Dr. Jung’un laboratuvarındaki çalışmaya katılan Dr. Şin Wu da şu açıklamada bulundu:
“ORF8 geninin bulunmadığı SARS-CoV-2 varyantları ile enfekte olan hastaların daha hafif enfeksiyon sonuçlarıyla ilişkili olduğunu biliyorduk. BioRepository tarafından sağlanan Kovid-19 örnekleri, hastaların plazmasındaki ORF8 geninin, hastalığın şiddeti arasındaki bağlantının anlaşılması için gerekliydi. Bu viral genin rolünü anlamamız, şiddetli Kovid-19 hastalarında yarar sağlayabilecek yeni tedaviler sağlayabilir.”
Söz konusu örnek depolama tesisi Cleveland Clinic ve Azenta Science iş birliğinde Ohio’nun kuzeydoğusunda Cleveland İnovasyon Bölgesi’nde kuruldu. Tesis, araştırmacıların erişebileceği ve analiz edebileceği biyolojik örnekleri içeriyor ve bu da hastalıklara yönelik yeni tedaviler geliştirmek için araştırmaların hızlanmasını sağlıyor.
Jehi raporda söz konusu tesise ilişkin şunları söyledi:
“Tesis, araştırmamızın hızını ve etkisini değiştirecek. Dr. Jung ve ekibinin ORF8 viral genini keşfetmek için yaptığı araştırma, gelecek birçok çalışma için mükemmel bir başlangıç niteliğinde.”



Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
TT

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)

Ölümle burun buruna gelen kişiler, yaşadıkları deneyim sırasında zamanın durmuş veya yavaşlamış gibi geldiğini sıkça bildiriyor. 

Başından böyle bir olay geçmeyen kişilerin aklına film sahneleri gelecektir. Örneğin bir trafik kazasında hayatını kaybetmekten kıl payı kurtulan bir karakter etrafına bakarken, sahne daha yavaş akıyor. 

Ölüme yakın deneyimler üzerine çalışan psikiyatr Bruce Greyson'ın 1980-1990'larda yaptığı çalışmalarda, bu türden deneyimler yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 70'i "zamanın durduğunu veya anlamını yitirdiğini" bildirmişti. 

Peki bu travmatik olaylar neden böyle bir etki yaratıyor ve zamanın nasıl algılandığı hakkında neler söylüyor? 

İnsanlar zamanı nasıl algılıyor?

Liverpool John Moores Üniversitesi'nde zaman psikolojisi üzerine çalışan Dr. Ruth Ogden, yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra bu alana ilgi duymaya başlamış. 

Psikoloji hocası, Conversation için kaleme aldığı yazıda, başka bir araçla çarpıştıktan sonra adeta zaman durmuş gibi hissettiğini anlatıyor.  

15 yıl boyunca ölüme yakın deneyimlerde neden zamanın yavaşladığı ve zamanın nasıl algılandığı üzerine araştırmalar yürüten Dr. Ruth Ogden ulaştığı sonuçları şöyle açıklıyor:

Biz saniyeleri ve dakikaları mükemmel bir doğrulukla kaydeden saatler gibi değiliz. Bundan ziyade beynimiz, zamanı çevremizdeki dünyaya duyarlı bir şekilde algılamaya ayarlanmış gibi görünüyor.

Dr. Ogden, beynin duygusal ve fizyolojik uyarılmayı düzenleyen bazı bölgelerinin, aynı zamanda zamanın işlenmesinde de rol oynadığını ekliyor. 

Bu nedenle duygular yoğunlaştığı sırada beynin zaman algısı da etkileniyor. Örneğin keyifli vakit geçirirken zaman uçup gidiyor ve sıkıcı ortamlarda geçmek bilmiyor. 

Ölüme yaklaşınca zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyimlerde zamanın neden yavaşladığı kesin olarak bilinmiyor. Bilim insanları bunun altında savaş ya da kaç tepkisinin yattığını düşünüyor. Evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü olarak gelişen bu tepki, tehdit anında ortaya çıkıyor.

Tehlike karşısında beyin daha hızlı çalıştığı için ölüme yakın deneyim yaşayan kişiler çevrelerinin daha yavaş hareket ettiğini görüyor. 

Psikoloji ve Ruh Sağlığı Sınır Alanları Enstitüsü'nden araştırmacı Marc Wittmann bu durumu şöyle açıklıyor:

Organizma çevresel uyaranları normalden daha hızlı işleyerek kişinin daha kolay tepki vermesini sağlıyor. Daha hızlı algılamak, düşünmek ve hareket etmek hayatta kalmak için avantaj demek.

Yaşlandıkça zaman daha mı hızlı akıyor?

Herkes ölüme yakın bir deneyim yaşamayabilir fakat birçok kişi yaşı ilerledikçe zamanın akıp gittiğinden yakınıyor. 

Geçmişe bakınca çocukken vakit daha yavaş akıyormuş gibi gelirken, yetişkinlikle beraber sanki göz açıp kapayıncaya kadar yıllar geçiyor.

Bilim insanları bu durumun birkaç nedeni olduğunu söylüyor. Örneğin çocukken bir yıl, yaşanan sürenin daha büyük bir kısmına tekabül ediyor. Nörolog Santosh Kesari "10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl, hayatının yüzde 10'u. 60 yaşındaki biri için ise hayatının yüzde ikisinden daha azı" diyor. 

Ayrıca çocukken sürekli yeni şeylerle karşılaşmak, hafızada daha kalıcı etkiler bırakıyor. Kesari şu ifadeleri kullanıyor:

Zamanı unutulmaz olaylarla ölçüyoruz ve yaşlandıkça hatırlanmaya değecek daha az yeni şey yaşanıyor. Bu da çocukluğun daha uzun sürmüş gibi görünmesine yol açıyor.

Bilim insanın burada bahsettiği, zamanın o an içinde nasıl algılandığından ziyade, nasıl hatırlandığı. 

Yine de bazı çalışmalarda çocukken zamanın akışının daha yavaş algılandığı bulunmuştu. Nörobilimci Patricia Costello, çocukların gelişim aşamasında olduğunu belirterek "Sinirsel iletimleri yetişkinlere kıyasla fiziksel olarak daha yavaş. Bu da zamanın geçişini algılama biçimlerini etkiliyor" diyor:

Yetişkinliğe ulaşınca zaman devrelerimiz kablolamayı tamamlıyor ve zamanın geçişini doğru bir şekilde nasıl kodlayacağımızı deneyimlerimizle öğreniyoruz.

Yaşlanınca zamanın daha hızlı akıyormuş gibi gelmesi, büyük ölçüde yeni deneyimlerin azlığıyla ilişkilendiriliyor. Costello bu histen kurtulmak isteyenlere hayatlarına yenilik katmasını öneriyor.

Bilim insanı "Her şeyin çok hızlı geçip gittiği, kendi hayatımızı kaçırdığımız hissini nasıl durdurabiliriz? İş dönüp dolaşıp yeni şeyler öğrenmeye geliyor" diyerek ekliyor: 

Yeni bir beceri öğreniyor musunuz? Farklı bir şeyler pişiriyor musunuz? Mümkün olduğunca hayatınıza yenilik katmak, anıların öne çıkmasını sağlayacak ve bir bakıma zamanı uzatacaktır.

Independent Türkçe, Conversation, Psychology Today, NBC News