Grundberg, ateşkesi pekiştirmek ve kapsamlı bir çözüm fırsatlarını ele almak için Sana'da
Riyad / Abdulhadi Hebtur
TT
TT
BM Yemen Özel Temsilcisi Grundberg Sana’da
Birleşmiş Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, göreve gelmesinden yaklaşık 8 ay sonra dün Yemen’in Husi işgali altındaki başkenti Sana’ya gitti. Grundberg, İran destekli Husi milislerin BM yetkilisini kabul etmeyi reddetmesinin ardından Yemen krizine çözüm bulma çabalarının bir parçası olarak Husi liderleriyle görüşmeyi planlıyor.
Grundberg’in ofisine göre, görüşmelerde kapsamlı barış sürecini ele almanın yanı sıra geçtiğimiz hafta iki aylık bir süre için ilan edilen BM ateşkes anlaşmasının uygulanması ve güçlendirilmesine odaklanılacak.
Husi milisler, 5 Eylül 2021'de görevine başlayan İsveçli Grundberg'i kabul etmeyi reddetmişti. Ancak Umman'ın başkenti Maskat'ta müzakere heyetiyle birkaç kez bir araya geldi.
Umman Dışişleri Bakanlığı, Grundberg’in yaptığı ziyaretin Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamad bin Hammud el-Busaidi ve Husilerin baş müzakerecisi Muhammed Abdusselam ile Maskat’ta bir araya gelerek yaptığı görüşmelerin ardından gerçekleştiğini bildirdi.
Bakanlık Twitter hesabından yaptığı açıklamada, görüşmelerin “ateşkesin kurulmasına ilişkin prosedürler ve Yemen'de kapsamlı bir çözüm için gereklilikler hakkında” olduğu aktarıldı.
Gözlemcilere göre, BM yetkilisinin bu ziyareti 7 yıldır süren Yemen krizindeki büyük değişiklikler ışığında gerçekleşti. Geçtiğimiz hafta Birleşmiş Milletler iki aylık (kırılgan) bir ateşkes ilan etti ve şu anda bunu pekiştirmek için çalışıyor.
Ayrıca birkaç gün önce Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad'da, Körfez İşbirliği Konseyi'nin (KİK) ev sahipliğinde yapılan Yemen-Yemen istişarelerinin sonunda Reşad el-Uleymi başkanlığında Yemen Başkanlık Konseyi’nin kurulduğun ve sahada 7 etkili liderin üye olduğu açıklandı.
Duyurunun hemen ardından Başkanlık Konseyi, savaş değil, barış konseyi olduğunu bildirerek, Husileri çatışmayı sona erdirmek ve Yemen halkının acılarını hafifletmek için kapsamlı barış istişarelerine çağırdı.
Yemen dosyasındaki bu hızlanan gelişmeler karşısında diplomatik kaynaklar, önümüzdeki yaz Birleşmiş Milletler himayesinde kapsamlı bir siyasi sürecin başlamasını bekliyor. İngiltere’nin Yemen Büyükelçisi Richard Oppenheim, Grundberg’in uluslararası toplumun desteğiyle bu müzakereler için yazılı bir çerçeve oluşturacağını söyledi.
Birkaç gün önce Şarku’l Avsat’a konuşan Oppenheim, Husilerin KİK himayesi altında bu fırsatı değerlendirmek için tartışmalara ve istişarelere katılmayı memnuniyetle karşıladığını söyleyerek, önümüzdeki zaman diliminde KİK ve Grundberg’in himayesinde yeni fırsatlar olacağını bildirdi.
Oppenheim, uluslararası toplumun ve tarafların güvenini kazanan ve uluslararası toplumu Yemen ile ilgili olarak temsil eden BM Özel Elçisinin çabalarını destekleme çağrısında bulunarak, bunun barışa ulaşmak için gerçek bir fırsat olduğunu vurguladı.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Lübnan genelinde Hizbullah çağrı cihazları ve telsizlerine yönelik eşi benzeri görülmemiş güvenlik ihlali ve salı ile çarşamba günleri binlerce eş zamanlı patlama, kişisel cep telefonlarının ne kadar tehlikeli olduğu ve nasıl uzaktan patlatılabildiği konusunda birçok soruyu gündeme getirdi.
Cep telefonu bataryaları son derece yanıcı kimyasallardan üretilir, ancak bir kontrol ünitesi doğrudan bataryaya bağlıdır ve bataryayı güvende tutmak için özel bir yazılımla donatılmıştır.
DeepSAFE Technology'nin kurucusu ve McAfee, Intel ve Nokia'da güvenlik ve koruma araştırmaları eski başkanı olan Ahmed Sallam'a göre bu kontrol ünitesi, en önemlisi tüm üniteyi bataryanın sıcaklığını ateşleme noktasına yükseltebilecek kötü amaçlı yazılım içeren başka bir ünite ile değiştirmek olan çok sayıda hackleme yöntemi ile kötü niyetli olarak manipüle edilebilir. Bu, Lübnan vakasında olduğu gibi belirli cihazları hedef almak için yapılabilir.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarında hayatını kaybedenler için düzenlenen cenaze töreninden (AFP)
Şarku’l Avsat'a konuşan Sallam, “Kötü niyetli bir şekilde üretilebilen bataryalar da var. Bunlar ya sıcaklığı belirli bir dereceye yükselterek ya da patlatma sistemini harekete geçiren bir ünite aracılığıyla ateşlenebilen patlayıcı maddeler içerirler. Tüm bunlar, radyo dalgaları ya da herhangi bir kablosuz elektrik dalgası yoluyla uzaktan sinyal alabilen harici bir iletişim ünitesi ile bataryaya içeriden bağlı çok küçük bir kontrol ünitesi yerleştirilerek yapılabilir” ifadelerini kullandı.
Sallam sözlerini şöyle sürdürdü: “Dış dünya ile iletişim olmasa da patlamalar senkronize edilebilir. Kötü amaçlı yazılım, tıpkı saatli bombaların çalıştığı gibi, tüm patlamaların aynı anda gerçekleşmesi için belirli bir anı bekleyebilir.”
Los Angeles'taki California Üniversitesi Kimya Bölümü'nde yardımcı doçent olan ve pil geliştirme ve üretiminde uzmanlaşmış bir ABD şirketi olan Nanotech Energy'nin bilim ve teknoloji şefi Maher el-Kady, “Lübnan'daki patlamalar tesadüfen değil, kasıtlı olarak meydana geldi. Büyük olasılıkla cihazlara uzaktan etkinleştirilen bir kontrol devresi yerleştirilmişti. Bu da patlamaların senkronizasyonunu açıklıyor” şeklinde konuştu.
Lübnan Ordusu tehlikeli gördüğü telsiz ve çağrı cihazlarını imha etmek üzere topluyor. (AFP)
Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan el-Kady, “Herhangi bir bataryanın patlamasına yol açabilecek birkaç mekanizma vardır. Bunlardan ilki, mobil cihazın ya da elektrikli otomobilin bataryaya metal bir cismin girmesine yol açan bir kazaya maruz kalması ya da batarya parçalarının sıkışmasına ve parçalarının tahrip olmasına yol açan yüksek orandaki basınç yahut da bataryanın yüksek bir yerden düşerek parçalarının tahrip olmasıdır. İki olasılık daha var: Birincisi bataryanın sıcaklığının çok yüksek oranlara çıkmasına neden olarak patlamasına yol açan harici bir katalizörün varlığı ve ikincisi de bataryanın içindeki pozitif terminalin negatif terminale bağlanmasına yol açan harici bir etkileyicinin varlığıyla ilgili” ifadelerini kullandı.
Uzmanlara göre cep telefonları hacklenebilir. Ayrıca üretim ya da tedarik aşamalarından herhangi birinde ya da internet üzerinden erişilerek patlatılmak üzere içlerine kötü niyetli yazılımlar entegre edilebilir.
El-Kady, kasıtlı bir dış neden olmaksızın, üretim hataları nedeniyle bir pilin patlama olasılığının 10 milyon pil başına bir pili geçmediği konusunda kamuoyuna güvence verirken, pillerin 150 santigrat derecenin üzerine çıkabilen yüksek sıcaklıklara dayanmasını sağlamak için titiz testler yapıldığını da belirtti. Ancak bu durum, çağrı cihazlarında ve modern mobil cihazlarda bulunan lityum-iyon pilleri ‘saatli bomba’ olarak tanımlamasına engel olmadı. “Pil patlamalarının neden olduğu hasar, pilin boyutuna ve kullanıcının konumuna veya insan vücudunun hayati organlarından herhangi birine ne kadar yakın olduğuna bağlıdır” diyen el-Kady, elektrikli arabalar söz konusu olduğunda durumun daha da kötüleşeceğini, çünkü batarya boyutlarının bir cep telefonu bataryasının 5 bin ila 7 bin katına ulaşabileceğini belirtti.
Tedarik zincirleri
Yaşananların tekrarlanmasının nasıl önlenebileceği konusunda ise Sallam, tedarik zincirinin güvence altına alınması gerektiğine işaret ederek, Lübnan'a gelen cihazlarda olası değişiklikleri kontrol etmenin ve içlerine yeni bileşenler yerleştirilip yerleştirilmediğini test etmenin birçok yolu olduğunu açıkladı.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Teknik olarak, hassas bir terazi kullanılarak, ne kadar küçük olursa olsun cihazın ağırlığındaki herhangi bir değişiklik tespit edilebilir, böylece üzerinde herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığı anlaşılabilir. Bu hassas terazi, başta batarya olmak üzere her bir birimin ağırlığını doğru bir şekilde hesaplamak için kullanılmalıdır. X-ray ve CT Scan gibi radyolojik cihazların yanı sıra patlayıcılar için kimyasal tespit üniteleri de kullanılabilir ve tüm bu teknik araçlar genellikle havaalanlarının içinde kullanılır. “Lübnan örneğinde meselenin ele alınışında büyük bir güvenlik açığı olduğunu düşünüyorum” diyen Sallam, herhangi bir patlayıcı maddenin varlığını ya da yokluğunu teyit etmek için kullanılabilen teknolojilerin mevcut olduğunu vurguladı.
Çağrı cihazı patlamalarının kurbanları (AP)
Medya kuruluşlarına göre, Lübnan'daki çağrı cihazları Tayvanlı bir şirket tarafından tasarlanmış ve Avrupa'da bilinmeyen başka bir şirkete üretim lisansı verilmişti. Bu nedenle üretim güvenliği ve uygulama kalitesi ile ilgili konular tespit edilememiş olabilir.
Genel olarak çağrı cihazları, ister alıcı uçta tek yönlü bir bağlantı olsun, ister alıcı ve verici uçta iki yönlü bir bağlantı olsun, iletişim sürecini kontrol etmek için bir sunucuya ihtiyaç duyar. Ancak Sallam'a göre bu sunucular veri tabanlarına sahip ve genellikle siber saldırılara ve hacklere karşı savunmasız olan dijital işletim sistemlerini çalıştırıyor.
“Çağrı cihazları tedarik zinciri boyunca değiştirilebilir, aynı şey sunucular için de geçerli olabilir” diyen Sallam, cihazların kendilerinin de değiştirilebileceğini ve üretim süreçleri ya da nakliye ve tedarik zincirleri sırasında ‘kötü niyetli’ yazılımlar eklenebileceğini açıkladı.
