WHO: Testlerin azalması, dünyayı Kovid-19’a karşı kör bıraktı

Dünya Sağlık Örgütü Direktörü’nün basın toplantısından bir kare (Reuters)
Dünya Sağlık Örgütü Direktörü’nün basın toplantısından bir kare (Reuters)
TT

WHO: Testlerin azalması, dünyayı Kovid-19’a karşı kör bıraktı

Dünya Sağlık Örgütü Direktörü’nün basın toplantısından bir kare (Reuters)
Dünya Sağlık Örgütü Direktörü’nün basın toplantısından bir kare (Reuters)

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Kovid-19 PCR test çalışmalarının azalmasına karşı uyarıda bulunarak, bunun virüsün devam eden gelişimi ve potansiyel tehlikeli varyantlarının ortaya çıkması duruma karşı dünyayı kör bıraktığını vurguladı.
Şarku’l Avsat’ın Fransız haber ajansı AFP’den aktardığına göre, WHO bildirilen vaka ve can kaybı sayılarında önemli bir düşüş olduğunu açıkladı. WHO Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus “Geçen hafta, WHO’ya 15 bini aşkın can kaybı bildirildi. Bu Mart 2020’den bu yana kaydedilen en düşük haftalık toplam oldu” açıklamasında bulundu. Ghebreyesus, virüsün bu gidişatını memnuniyetle karşıladı ancak aynı zamanda, düşük sayıların Kovid-19 enfeksiyonlarını tespit etmek için yapılan testlerin sayısındaki önemli düşüşün bir sonucu olabileceğine yönelik de uyarıda bulundu. Test sayılarının azalması ile ilgili olarak “Bu, virüsün bulaşma türlerine ve evrimine karşı bizi kör ediyor” dedi ve “Ölümcül bir virüs söz konusu olduğunda, cehalet bir lütuf değildir” ifadelerini de sözlerine ekledi.
Birçok ülke Kovid-19 ile mücadele tedbirlerini iptal edip normale dönmeye çalışırken, WHO salgının henüz bitmediğini vurguluyor. Tedros “Ülkeler virüsün enfeksiyonlarını tespit etmeyi bıraktı diye virüs yok olmayacak. Virüs hala yayılıyor ve mutasyona uğruyor ve insanları öldürüyor” dedi. WHO Direktörü yeni bir tehlikeli varyantın ortaya çıkmasının hala gerçek bir tehdit oluşturduğu konusunda uyarıda bulunurken, “Can kayıplarındaki azalmaya rağmen, enfeksiyonun hayatta kalanlar için uzun vadeli sonuçlarını hala anlamıyoruz” ifadelerini vurguladı.
Küresel teşhis ittifakı FIND’in başkanı William Rodriguez, birçok hükümetin son aylarda Kovid-19 enfeksiyonlarını test etmeyi basit bir şekilde durdurmasına karşı öfkesini dile getirdi.



Bonobolar, karşılarındaki insanın bir şeyi bilmediğini fark edebiliyor

25 yaşındaki Nyota, çalışmadaki üç bonobodan biriydi (Ape Initiative)
25 yaşındaki Nyota, çalışmadaki üç bonobodan biriydi (Ape Initiative)
TT

Bonobolar, karşılarındaki insanın bir şeyi bilmediğini fark edebiliyor

25 yaşındaki Nyota, çalışmadaki üç bonobodan biriydi (Ape Initiative)
25 yaşındaki Nyota, çalışmadaki üç bonobodan biriydi (Ape Initiative)

Bonoboların, kendi bildikleri bir şeyi karşılarındaki kişi bilmediğinde bunu fark ettiği bulundu. 

İnsanların, başkalarının ne düşündüğünü anlama becerisi sosyal yaşantıda kritik öneme sahip. Zihin teorisi denen bu özellik, farklı inanç ve bakış açılarına sahip kişileri fark ederek buna uygun davranmayı sağlıyor.

Diğer primatların da benzer bir beceriye sahip olup olmadığı uzun zamandır tartışılıyor. Daha önceki çalışmalarda bir yılan gören şempanzelerin, hayvanı fark etmeyen grup üyelerine haber verdiği saptanmıştı.

Ancak doğada bu beceriye işaret eden gözlemler yapılsa da bilim insanları, bugüne kadar kesin kanıtlara ulaşılamadığını söylüyor.

Johns Hopkins Üniversitesi'nden araştırmacılar bu soru işaretini gidermek adına üç bonoboyla bir deney yürüttü ve bulgularını hakemli dergi PNAS'te dün (3 Şubat) yayımladı.

Araştırma ekibinden Luke Townrow, sırayla bonoboların karşısına geçti ve aralarına bir masa üzerinde ters çevrilmiş üç bardak kondu. 

Başka bir araştırmacı bardaklardan birinin altına üzüm gibi ödüller sakladı. Ancak Townrow, ödülü nereye koyduğunu bazı testlerde görürken, bazılarında görüşü kapatıldı. Bonobolarsa yiyeceğin hangi bardağın altına yerleştirildiğini bütün testlerde gördü.

Townrow ödülün nereye saklandığını bilse de bilmese de "Hmmm... üzüm nerede?" diyerek bardaklara kısaca göz gezdirip 10 saniye bekledi. Eğer nerede olduğunu biliyorsa bu sürenin sonunda üzümü çıkarıp karşısındaki bonoboya verdi. Bu sayede hayvanın bildiklerini paylaşması amaçlandı.

Bilim insanları, Townrow'un görüşü engellenmediğinde bonoboların oturup beklediğini gözlemledi. Ancak araştırmacıyla bardaklar arasına bariyer konduğu durumlarda bonobolar ödülün saklandığı yeri işaret etti. 

Townrow, "Çılgınca dikkatimi çekmeye çalıştıkları ve durmadan bardağı işaret ettikleri oldu çünkü gerçekten harekete geçmemi istiyorlardı ancak kontrollü bir ortam olduğu için 10 saniye beklemek zorundalardı" diyor.

Makalenin yazarlarından Christopher Krupenye, bulgular hakkında şöyle diyor:

Bu, birinin kendilerinden farklı bir bakış açısına sahip olduğunu fark edince gerçekten harekete geçebileceklerini gösteriyor.

Yeni araştırmadaki hayvanlar, insanların olduğu ortamlarda yetiştirildiğinden, bulgular bütün bonobolar için geçerli olmayabilir.

Yine de uzmanlar, üç bonoboda bu becerinin tespit edilmesinin, biyolojilerinde ve büyük olasılıkla insanlarla paylaştıkları ortak atalarda da böyle bir potansiyel olduğuna işaret ettiğini söylüyor.

Çalışmada yer almayan bilim insanları bulguların "kıymetli" olduğunu ancak daha fazla hayvanla deneyler yapılması gerektiğini ifade ediyor.

Yeni çalışma ve şempanzelerin, tehlikeli yılanları grup üyelerine haber vermesi gibi bulgular, zihin teorisinin insanlara has bir özellik olmadığı düşüncesine katkı sunuyor.

Independent Türkçe, New Scientist, NPR, PNAS