Tunus Cumhurbaşkanı’ndan siyasi rakiplerine ‘3 hayır’

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said. (Reuters)
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said. (Reuters)
TT

Tunus Cumhurbaşkanı’ndan siyasi rakiplerine ‘3 hayır’

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said. (Reuters)
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said. (Reuters)

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said’in derinleşen siyasi krizin üstesinden gelmek için ulusal bir diyalog kurmaya hazır olduğunu duyurmasından birkaç gün sonra ‘üç hayır’ (uzlaşı yok, müzakere yok, tanıma yok) diyerek yurtiçinde ve yurt dışındaki muhalifleri ve analistleri şaşırttı. Gözlemcilere göre bu gelişme sosyal ve ekonomik krizin üstesinden gelmenin yolları konusunda ulusal bir diyaloga giden her yolu sonlandırabilir.
Terör operasyonlarında yaşamını yitiren ordu ve güvenlik güçlerinin aileleriyle Kartaca Sarayı'ndaki iftar programında bir araya gelen Said şunları söyledi:
“Diyalog ve uzlaşı ancak vatanperverlerle olacak. Devlete vurmak isteyenlerle kesinlikle diyalog yapmayacağız. Doğru ve onurlu kimselerin dışında kimseyle diyalog olmayacak. Vatanperverlerin dışında kimseyi tanımak yok.”
Açıklamasında ayrıca Nahda Hareketi’nin önderlik ettiği bir siyasi cephenin oluşumunu ilan eden siyasi bileşenlere atıfta bulunarak Tunus’un kendisini bunlardan kurtarmak istediğini belirten Said sözleirni şöyle sürdürdü:
“Bunlar hangi kurtuluştan bahsediyorlar? Tunus kendisini bunlardan kurtarmak istiyor. Uzun yıllar yönetimde bulundular. Vatanı satanlar ya da buna çalışanları tanımak yok. Tarihin kim olduklarını açıkça ortaya koyduğu kimselerle ıslaha yönelmeleri dışında ne sulh var ne de müzakere.”
Said, başta Avrupa Birliği (AB) ve ABD olmak üzere Bağımsız Yüksek Seçim Kurulu’nun dağılmasının ardından dış partilerin siyasi durumdan rahatsız olmalarına ilişkin “Kızgınlığınızı neden dile getiriyorsunuz?” diye sodu.
AB, Said'in seçim komisyonunu değiştiren kararnamenin bağımsızlığını ‘sınırlandırmakla’ tehdit ettiğini ve Tunus'ta reformlar ve seçim gündemi hakkında kapsamlı bir diyalog başlatılması çağrısında bulunduğunu açıklamıştı. AB Komisyonu sözcülerinden Nabila Massrali önceki gün yaptığı açıklamada, Yüksek Seçim Kurulu'nun bağımsızlığının, ülkedeki normal kurumsal duruma geri dönmeyi amaçlayan bir seçim sürecinin güvenilirliği için çok önemli bir unsur olduğunu söyledi. ABD de Said’i kendisine seçim otoritesinin başkanını atama hakkını verdiği için eleştirerek, demokratik kurallara saygı gösterilmesi çağrısında bulundu. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price gezetecilere verdiği demeçte, “ABD, Tunus Cumhurbaşkanı'nın Yüksek Seçim Kurulu’nun yeniden yapılandırmaya yönelik tek taraflı kararından derin endişe duyuyor” ifadesini kullandı.
Tunus Cumhurbaşkanı ‘şerefli yargıçlar’ olarak adlandırdığı kişileri, yasayı herkese uygulama ve hesap verebilirliği hızlandırma konusundaki tarihsel sorumluluklarını üstlenmeye çağırdı.
Diğer yandan, Tunus Genel İşçi Sendikası (TGİS), Tunus'u savunmaya hazır olduğunu ve ülkenin içinde bulunduğu duruma ilişkin eli kolu bağlı durmayacağını bildirdi. 1 Mayıs Ulusal İşçi Bayramı vesilesiyle yapılan açıklamada, katılım ilkesini hayata geçirecek siyasi iradenin olmaması, kapsamlı bir vizyonun bulunmaması, kişisel görüşe bağlı kalınması ve hakikate sahip çıkmamakta ısrar edilmesi eleştirildi.
TGİS Kasım 2020'den bu yana Cumhurbaşkanı gözetimi altında çeşitli siyasi partiler arasında bir diyalog yapılması planını ortaya koydu ve bu diyalog için temalar hazırlamakla görevli bir ‘akiller grubunun" oluşturulmasını önerdi. Ancak Said öneriye karşılık vermedi ve olağanüstü hal tedbirlerini ilan etti.
İşçi Sendikası ayrıca mevcut hükümeti, sendikalar ile imzalanan anlaşmaları uygulamaya, garanti edilen asgari ücretteki artış sürecini hızlandırmaya ve kamu sektörü çalışanlarının ücretlerini artırmak için yeni bir sosyal müzakere turu başlatmaya çağırdı. İş İnsanları Federasyonu ile imzalanan değişiklik eklerinin Resmi Gazete’de yayımlanmasını talep etti.



Suriye'nin yeni güvenlik güçleri kimlerden oluşuyor ve ne gibi zorluklarla karşı karşıyalar?

Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)
TT

Suriye'nin yeni güvenlik güçleri kimlerden oluşuyor ve ne gibi zorluklarla karşı karşıyalar?

Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Suriye'de Alevilerden sonra Dürzilerle yaşanan kanlı çatışmalar, yeni güvenlik güçlerinin çekirdeğini oluşturan savaşçıların kimliği ve kontrolünü tüm Suriye coğrafyasına yaymaya çalışan yeni yönetimin onları kontrol etme kabiliyeti hakkında soru işaretleri yaratıyor.

Bu gruplar kimler? Nasıl faaliyet gösteriyorlar? Hangi bölgeler yetkililerin kontrolü dışında kalıyor?

Yeni güvenlik güçleri kimlerden oluşuyor?

Beşşar Esed'in 8 Aralık'ta devrilmesinden yaklaşık iki ay sonra Ahmed eş-Şera liderliğindeki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini duyurdu.

Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları (Suriye İçişleri Bakanlığı)Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Yeni yönetim ayrıca, İdlib'de Esed'i deviren son saldırıya liderlik eden Ahmed eş-Şera liderliğindeki Heyetu Tahriru’ş-Şam (HTŞ) da dahil olmak üzere tüm silahlı grupların dağıtılmasına karar verdi.

Daha sonra yetkililer, dağılmayı kabul eden grupları Savunma Bakanlığı'na dahil etti ve yeni bir ordu ve güvenlik güçleri oluşturma çabalarının bir parçası olarak Genel Güvenlik Dairesi için gönüllülere kapı açtı.

Suriye Savunma Bakanlığı, diğer grupların yanı sıra ülkenin güneyindeki Dera ve kuzeyindeki Ankara destekli grupları da kapsıyordu. Bunlar arasında 2018'de çekilene kadar kalesi Şam'daki Doğu Guta olan Ceyşu’l İslam da bulunuyor.

Bu gruplar silahlarını muhafaza etti ve eski orduya ait karargahları koruyan birliklerle birlikte kendi karargahlarında konuşlanmayı sürdürdü.

Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları bir kampta (Suriye İçişleri Bakanlığı)Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları bir kampta (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Ancak HTŞ ve müttefiki gruplar, özellikle İdlib'deki kalelerinde ve Şam'daki güç merkezinde güvenlik konusunda halen üstünlüğe sahip.

Şam çevresinde elit güçler olarak kabul edilen bir dizi grup, çeşitli karargahlarda konuşlanmış durumda ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı koruyor. Genel Güvenlik Dairesi, Şam da dahil olmak üzere birçok bölgede devriye geziyor ve kontrol noktaları kuruyor.

AFP'ye konuşan Suriye uzmanı Lars Hauch, “HTŞ aralık ayında Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı ele geçirdiğinde, hızla devletin dilini ve sembollerini benimsedi” diyerek, bu hamlenin ‘kendisine hiçbir bedel ödemeden meşruiyet görüntüsü verdiğini’ söyledi.

Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları (Suriye İçişleri Bakanlığı)Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Hauch, “Genel Güvenlik Dairesi gibi kurumsallaşmış isimler taşıyan kuruluşlar aslında HTŞ’nin savaş birimlerinin çekirdeğinden oluşuyor” dedi. Genel Güvenlik Dairesi, eş-Şera'nın en etkili askeri kolu.

Hauch, Savunma Bakanlığı'na katılan gruplarla ilgili olarak şunları söyledi: “Göstermelik entegrasyonlarına rağmen, çoğunluğu halen asıl liderlerine sadık. Bakanlık resmi ve merkezi bir kurum olarak değil, daha çok HTŞ tarafından yönetilen bir operasyon odası gibi çalışıyor.”

Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)Suriye'deki yeni yönetim, önceki dönemin ordu ve güvenlik birimlerinin lağvedildiğini açıkladı. (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Peki ya performansları nasıl?

Şam'a geldiklerinden bu yana yeni yetkililer, azınlıkların endişeleri arasında tüm toplulukları koruma sözü verirken, uluslararası toplum da tüm bileşenleri geçiş sürecine dahil etmeye çağırdı ve yaptırımların kaldırılmasını siyasi performanslarının izlenmesine bağladı.

Eş-Şera, birliğin ve iç barışın korunmasının ve hakları koruyan yeni bir devlet inşa edilmesinin önceliğini defalarca vurguladı.

Ancak Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne (SOHR) göre 7 ve 8 Mart tarihlerinde kıyı bölgesinde çoğu alevi bin 700'den fazla kişinin ölümüne neden olan mezhep çatışmaları ve cinayetler geniş çaplı kınamalara yol açtı.

Silahlı kişiler, sivil kıyafetli insanları hakaret edip dövdükten sonra yakın mesafeden ateş ederek öldürdüklerini videolarla belgeledi.

SOHR’a göre Dürzi militanlarla yaşanan ve her iki taraftan yaklaşık 100 savaşçının öldüğü son çatışmalarda, AFP'nin doğrulayamadığı videolarda eş-Şera yanlısı savaşçıların mezhepçi sloganlar attığı ve Dürzi tutuklulara hakaret ettiği belgelendi.

Hauch, ülkedeki yaygın mezhepsel gerilimlerin ortasında, “En korkunç ihlaller az sayıda ama güçlü aşırılık yanlıları tarafından işleniyor” dedi.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Askeri uzman Riyad Kahveci yaptığı açıklamada, “Silahlı grup savaşçılarının üniformalarını değiştirmeleri ve ulusal bir ordunun askerleri gibi davranmaları gerekiyor” ifadesini kullandı.

Kahveci, “Buna karşılık yetkililer de eski savaşçıların rehabilitasyonunu ve entegrasyonunu hızlandırmalı, içerde ve dışarda güven inşa etmek için Suriye'nin tüm bileşenlerinden yeni unsurlar almalıdır. Ordunun doktrini sivil devleti korumak ve halkını ve tüm bileşenlerini savunmak etrafında dönmelidir” şeklinde konuştu.

Yetkililer, devrik lider Beşşar Esed'e sadık militanları, üyelerine ölümcül saldırılar düzenleyerek Suriye kıyı kesimindeki şiddeti körüklemekle suçladı.

Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya bölgelerindeki çatışmaları da ‘yasadışı grupların’ kendi savaşçılarını hedef alarak körüklediğini söylediler.

Hangi bölgeler yetkililerin kontrolü dışında?

Suriye’deki yeni yönetim, birden fazla tarafa bağlı silahlı grupların varlığı ve halk desteğine sahip olmadığı bölgeler nedeniyle Suriye topraklarının tamamına nüfuz etmesini engelleyen önemli güvenlik sorunlarıyla karşı karşıya.

Kuzeydoğu Suriye'de Kürt savaşçıların varlığı, Kürt özyönetim kurumlarının yıl sonuna kadar devlete entegre edilmesini öngören bir anlaşma imzalamış olsalar da geçiş dönemi yönetimini zorluyor. Ancak Kürtler, eş-Şera’nın reddettiği ademi merkeziyetçi bir sistem talep ediyor ve aralarında kadınların da bulunduğu iyi eğitimli askeri güçlerini korumak istiyorlar.

Suriye'deki Dürzilerin kalesi olan güneydeki Suveyda'da, dini otoriteler ve Dürzi gruplar perşembe günü Suriye devletinin ‘ayrılmaz bir parçası’ olduklarını ve ondan ‘kopmayı’ reddettiklerini yinelediler. Devlete, varlığını ancak vilayetteki unsurlar aracılığıyla etkinleştirmesi çağrısında bulundular.

Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları bir askerî geçit töreni sırasında (Suriye İçişleri Bakanlığı)Suriye Genel Güvenlik Dairesi mensupları bir askerî geçit töreni sırasında (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Son çatışmalardan önce yüzlerce savaşçı Genel Güvenlik Dairesi ve Savunma Bakanlığı'na katılmıştı.

Hauch'a göre eş-Şera'nın kontrolü Şam ve İdlib dışında ‘halen nispeten sınırlı.’ Silahlı grupların tam entegrasyonunun olmamasından kaynaklanan belirsizlik ona ‘kontrolünü dayatmak için güç kullanma’ imkânı veriyor.

Ayrıca söz konusu belirsizlik, kendisini ‘aşırılık yanlılarını, kontrolden çıkmış komutanları ve diğer militanları kontrol altına alabilecek tek figür’ olarak sunmaya devam etmesini sağlıyor.