Darbeci Husilere Yemen’de yağma suçlaması

Husiler, yağma yoluyla ele geçirdikleri arazilerde bir dizi proje yapmakla itham ediliyor.

Husilerin Sana'daki toplantısına kattılan bir çocuk elinde silahla görüntülendi. (Reuters)
Husilerin Sana'daki toplantısına kattılan bir çocuk elinde silahla görüntülendi. (Reuters)
TT

Darbeci Husilere Yemen’de yağma suçlaması

Husilerin Sana'daki toplantısına kattılan bir çocuk elinde silahla görüntülendi. (Reuters)
Husilerin Sana'daki toplantısına kattılan bir çocuk elinde silahla görüntülendi. (Reuters)

Husi milislerinin yöneticileri, Yemen devletine ve vatandaşlarına ait olan arazi ve gayrimenkulleri organize bir şekilde ele geçirmeye devam ediyor. Konuya dair bilgi sahibi olan Sana'daki kaynaklar, grubun yakın zamanda kentte en büyük ikinci camiye ait yağmalanmış bir arazi üzerine giyim pazarı açtığını ortaya aktardı. Benzer bir olayda da darbe grubuna mensup bir lider, Ibb kentinde grubun ele geçirdiği bir benzin istasyonunun çatısına devasa bir ev inşa etti. Eylemcilere göre bu, kentin daha önce tanık olmadığı bir olay.
Sana'daki aktivistler, milislerin soygun yoluyla ele geçirilmiş arazilerde giyim mağazaları açtığı anı gözler önüne seren görüntüleri sosyal medya platformlarında paylaştılar. Milisler söz konusu giyim mağazalarını daha önce başkentin doğusundaki Savan semtinde bulunan Firdevs Camii'ne ait bir araziye inşa etmişlerdi.
Mahalle sakinleri, grubun ibadethanelerin kutsallığına kayıtsız kalmasına ve cami avlusunun daha fazla para kazanmak için bir yatırım projesine dönüştürülmesine tepki gösterdiler.
Grubun alaycı bir slogan belirlediklerini de dile getiren eylemcilerin aktardığına göre darbeci milisler söz konusu eylemlerini ‘Kur'an yürüyüşü’ olarak adlandırıyorlar. Aktivistler yaptıkları açıklamada şunları aktardılar:
“Bugünkü eylemlerinin çoğu, bunun bir darbe, saldırı, baskın, soygun ve başkalarının mallarını yağmalayarak bunları mezhepçi gündemlere ve projelere hizmet için kullandıkları konusunda şüpheye yer bırakmayıyor.”
Firdevs Camii Vaizi Muhammed eş-Şirani, daha önce Husi denetçilerinin silah zoruyla caminin arazisi, ana cephesi ve Sana'daki birçok ek binası üzerinde kontrollerini genişlettiklerini ifade ederek bir kınama mesajı yayınlamıştı. Şirani, Facebook hesabında yaptığı bir dizi paylaşımda çeşitli kuruluşlara, medyaya, insan hakları aktivistlerine, ülkenin ileri gelenlerine ve cami cemaatine, “grubun ibadethanelere yönelik uygulamalarını ele alma ve konuyu kamuoyu sorunu haline getirme çağrısında bulundu.
İran yanlısı grup, ilk saldırılarını yaklaşık 14 bin kişi kapasiteli Firdevs Camii'ne yöneltti. Milisler kadınların ibadet ettiği bölümü, Kur’an-ı Kerim ezberleme merkezini ve Firdevs Yardım Vakfı karargahını kapattı. Darbeci grup daha sonra cami imamına ve ibadet eden kalabalığa saldırdı. Milisler mevcut imamı görevden alarak müritleri arasından yeni bir imam atadı.
Yerel kaynaklar milislerin geçen yılın aralık ayı sonlarında camiyi bastığını, avlusunu ve ek binalarını ele geçirdiğini ve orada bir ticaret kompleksinin inşasına başladığını açıkladı.
Ancak bu, Husilerin kontrolü altındaki bölgelerde bulunan dini ve eğitim tesislerine ilk saldırısı değil. Milisler daha önce de Sana'daki Bab es-Selam'da bulunan Model Halk Okulu'nun avlusunu dükkana çevirmişti.
Yerel kaynakların Şarku'l Avsat'a aktardığına göre başta, tanınmayan darbe hükümetinde Eğitim Bakanı olarak atanan Yahya Bedreddin el-Husi'nin kardeşi ve yine meşru kabul edeilmeyen Sana Belediye Başkanı Hamud İbad olmak üzere Husi liderleri, okulun bahçesinin bir kısmına el koymak ve dükkanlar kurmak için talimat verdi.
Mezarlıklar da söz konusu saldırılardan etkilendi. Zimar Valiliği'nden (Sana'nın 100 km güneyinde) bir kaynak, gruptaki bir liderliğin, Sana'dan verilen talimatlara göre bu yılın başında 28 bin metrekareden fazla bir araziyi aldığını belirtti. Söz konusu arazi Zimar şehrinde bir mezarlık için tahsis edilmişti. Kaynak, mezarlıklarla ilgili herhangi bir gelişmeyi yasaklayan mahkeme kararlarına rağmen arazinin çalınmasının ardından grubun, yatırım projesini bu arazi üzerine inşa etmeye başladığını belirtti. Kaynak ayrıca arazinin yıllarca mezarlık inşası için vakfedildiğini aktardı.  Ancak milisler tüm bu duruma rağmen silah zoruyla geniş bir arazi üzerinde toplam 850 milyon Yemen riyal (dolar yaklaşık 600 riyal) maliyetle yatırım projelerini inşa etmeye başladılar.



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.