İran Ulusal Güvenlik Konseyi’nden Viyana müzakerelerine ilişkin açıklama

Konsey’e göre müzakerelerde askıda olan konular, Devrim Muhafızları’na yönelik yaptırımların kaldırılmasıyla sınırlı değil.

İran tarafından üretilen insansız hava aracı.

İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi bir dijital platform üzerinden yaptığı açıklamada 2015 nükleer anlaşmasını canlandırmaya yönelik Viyana müzakerelerinde askıda olan konuların İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) yönelik yaptırımların kaldırılmasıyla sınırlı olmadığını bildirdi. İran Güvenlik Yüksek Konseyi’nin Sözcüsü kabul edilen Nour News’te yayınlanan makalede Batı ülkelerinin DMO’nun ‘terör listesinden’ kaldırılmamasına rağmen İran’ın anlaşmayı imzalamasını beklediği, bu durumda müzakerelerin başarısız olabileceği değerlendirmesi yapıldı. 
Makalede, Viyana’daki müzakerelerin duraksamasına neden olan ve ‘çözülmeyi bekleyen konularda’ ‘inatçı’ davranan ABD yönetimi suçlandı. Wall Street Journal gazetesinde pazar günü yer alan habere göre nükleer müzakerelerin Avrupa Birliği Koordinatörü Enrique Mora, Tahran’ı ziyaret etmek için bir davet bekliyor. Müzakerelere yakın kaynaklara dayandırılan habere göre Mora, Devrim Muhafızları’nın ABD’nin ‘yabancı terör listesinden’ çıkarılmadan Tahran’ın Viyana’daki nihai taslağı imzalaması için girişimde bulunacak.  
Nour News’te yayınlanan makalede ise Wall Street Journal’ın haberine şüpheyle yaklaşıldı. Bağımsız kaynakların bu bilgileri doğrulamadığı vurgulanan makalede, söz konusu haberin ‘İran'ın ilkeli tutumundan vazgeçmesi gerektiği yönündeki kibirli Amerikan yaklaşımını yansıttığı’ ifade edildi.  
Yazar adı verilmeksizin yayımlanan makalede “İki taraf, Batı'nın İran'ın barışçıl nükleer programıyla ilgili endişelerini azaltmak ve bizim için uygun ekonomik koşulları yaratmak için, güçlü, adil ve sürdürülebilir bir anlaşma aramalıdır” denildi.  Ayrıca “İran bu bağlamda bazı kırmızı çizgiler belirledi ve müzakere taraflarına bu çizgilerden taviz vermeyeceğini vurguladı” ifadelerine yer verildi.  
Batılıların ‘anlaşmanın canlandırılmasına’ yönelik umutlarının azaldığı yönündeki haberlere de atıfta bulunulan makalenin devamı şöyle oldu:
“Ukrayna krizi merkezli uluslararası gelişmelerde derinleşen çıkmazlar, ABD’nin mevcut politikalarının sürdürülebilir olmadığını anlamasını gerektirir. İran, Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından uyguladığı ekonomik baskıların en zorlu aşamasını atlatmış durumdadır. Dolayısıyla ekonomik çıkarlarını karşılamayacak bir anlaşmaya katılmaya hazır olmayacaktır. ABD ve müttefiklerinin, anlaşmaya alternatif olarak İran’a daha fazla baskı yapılmasını değerlendirmesi popülist bir yaklaşım olup, herhangi bir sonuç doğurmayacağı gibi uygulanabilir de olmayacaktır.”  
Reuters haber ajansı, müzakerelere yakın kaynaklara dayandırdığı haberinde Batılı yetkililerin ‘2015 nükleer anlaşmasının’ canlandırılmasına yönelik bir anlaşma olacağına dair umutlarını büyük ölçüde yitirdiklerini ve İran’ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamaya yönelik farklı tedbirleri değerlendirmek zorunda kaldıklarını aktarmıştı. Batılılar ‘anlaşmaya dair’ umutlarının tümünü yitirmese de çoğu anlaşma fırsatının elden kaçtığını düşünüyor. Konunun hassasiyeti nedeniyle adının anılmasını istemeyen bir kaynak “Biz hastanın kolundan serumu çekmiyoruz. Ancak ilerlemek için olumlu bir yol bulunabileceğine dair pozitif tahminler bulunmuyor” dedi. Batılı dört diplomat da ‘müzakerelerin’ nihai olarak tıkandığına dair kötümser bir havanın var olduğunu doğruladı.  
Avrupa Birliği müzakere taraflarının bakanlarını mart ayında Viyana’ya davet etmişti. Anlaşma taslağının hazır olduğu değerlendirilen söz konusu dönemde Rusya İran ile ilişkilerinin Ukrayna savaşı nedeniyle kendisine uygulanan yaptırımlardan olumsuz etkilenmeyeceğine dair garanti talebinde bulundu. Ardından İran’ın Devrim Muhafızları’nın ‘terör listesinden’ çıkarılmasında ısrar etmesi ve ABD’nin bu konuyu sürüncemede bırakması, müzakerelerin süresiz olarak duraksamasına neden oldu. Joe Biden yönetimi ABD kamuoyu ve İsrail’den, DMO’yu terör listesinden çıkarmaması yönünde şiddetli bir baskıya maruz kalıyor. Uzmanlar Biden’ın bu baskılar nedeniyle DMO’yu terör listesinden çıkarmayı göze alamayacağı görüşündeler. İran Devrim Muhafızları özellikle 2019’da ‘terör listesinde’ yer almasının ardından, ABD’nin sert ekonomik yaptırımlarıyla karşı karşıya kaldı. Yaptırımların çoğu, İran'ın balistik füze programı ve insansız hava aracı üretimi ile DMO’nun dış operasyonlarını yürüten Kudüs Gücü’nü hedef alıyor.
Devrim Muhafızları Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali Rıza Tengsiri, İran’ın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin intikamının alınmasından vazgeçilmesi şartıyla DMO’nun ‘terör listesinden’ kaldırılması teklifini kabul etmediğini ileri sürmüştü. İranlı milletvekili Ebulfadl Ebu Turabi, ülkesinin, insansız hava aracı üretiminde dünyadaki ilk dört ülke arasında yer aldığını belirtti. Ebu Turabi konuya dair  şunları söyledi:
“Bugün İran’da 59 model İHA üretiliyor. Bazıları 4 bin kilometre mesafe kat edebiliyor. Tüm bunlar milli imkanlarla üretildi. Dolayısıyla yaptırımlar bu alanı etkileyemiyor. Ürettiğimiz İHA ve SİHA’lar savaş uçağı açığımızı kapatıyor.”