عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Kongre’den Biden’ı İran nükleer anlaşmasına karşı uyardı

Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
    Washington / Rana Ebter
TT
TT

Kongre’den Biden’ı İran nükleer anlaşmasına karşı uyardı

Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)

Kongre, ABD yönetiminin İran ile imzalanan nükleer anlaşmaya dönme çabalarına karşı uyarıda bulundu. 16 Demokrat senatör, İran'ın terörizme verdiği desteği veya balistik füze programını ele almayan bir nükleer anlaşmayı veto etmede Cumhuriyetçilere katılırken 62 senatör ise Devrim Muhafızları'nın terör listelerinden çıkarılmaması ve herhangi bir yaptırımın kaldırılmaması çağrısında bulundu.
Fikrin ortaya atan Cumhuriyetçi Senatör James Lankford, tasarının 4 Mayıs akşamı kabul edilmesinin ardından yaptığı açıklamada, “Bu gece senato, ABD'nin İran ile geçmişteki faaliyetlerini ve mevcut niyetlerini göz ardı eden bir nükleer anlaşma imzalamasını istemediğimize dair net bir mesaj gönderdi” ifadelerine başvurdu.
Lankford’un önerisi ABD Başkanı Joe Biden yönetimi için bağlayıcı olmasa da, Başkan’ın kendi partisinden doğrudan bir uyarı gönderilmiş oluyor. Aynı zamanda 2015 tarihli nükleer anlaşmayı yeniden hayata geçirme çabalarına karşı artan muhalefeti yansıtıyor.
Tasarıya oy veren önde gelen isimlerden ABD Senatosu çoğunluk lideri Chuck Schumer, müzakerelerin gidişatından rahatsız olduklarını açıkça gösteren diğer meslektaşlarına katıldı.
Temsilcilerin açıklamaları, ABD yönetiminin İran'ın bölgedeki istikrarı bozucu faaliyetlerine değinmeden anlaşmaya devam etme ısrarından ve Beyaz Saray’ın Devrim Muhafızları’nın terör listelerinden çıkarılması üzerine durmasından memnun olmadıklarını gösteriyor. Daha önce Biden'ı alenen eleştirmekten kaçınan bazı Demokratlar, Başkan’ı böyle bir adım atmaması konusunda uyarıyor. Lankford, önerisini onaylama çağrısında bulunduğu sıradaki açıklamasında, “Bu öneri, İran'ın terörist faaliyetleri, Biden yönetimi ile müzakereler sırasında Devrim Muhafızlarını terör düzenlemelerinden çıkarma talebi üzerine duruyor. Irak'ta bizim güçlerimize saldıran Devrim Muhafızları, güçlerimizin öldürülmesini kolaylaştırdı. İran'ın istediğini alamaması için bu projeye destek vermelisiniz” vurgusunda bulundu.
Biden’a yakınlığı ile bilinen, tasarı lehinde oy kullandığını belirten Senatör Chris Coons ise “Biden yönetimini Tahran'ın nükleer silah programını ve diğer kötü niyetli faaliyetlerini ele alan güçlü bir anlaşmaya teşvik etmek amacıyla kararı destekledim” ifadelerine başvurdu.
Lankford’un bağlayıcı olmayan önerisi, İran’ın nükleer silah geliştirme programını, istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerini, balistik füze programını, terörizme yönelik desteğini, bireylerin ve grupların yaptırımlardan kaçınmasını içerecek bir nükleer anlaşmaya ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Aynı zamanda ABD yönetimini Devrim Muhafızları'na yönelik yaptırımları kaldırmamaya, terör örgütleri listesine dahil etmeye çağırıyor.
Temsilciler aynı zamanda Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz'un İran Merkez Bankası ve Devrim Muhafızları’na yönelik yaptırımların sürdürülmesine vurguda bulunan bir başka öneriyi de onayladı. 86 temsilci tarafından desteklenen tasarıda, söz konusu yaptırımların sürdürülmesinin İran ile Çin arasındaki işbirliğini sınırlamak için gerekli olduğu üzerine duruluyor. Aynı zamanda Biden yönetimini enerji, altyapı, ekonomi, finans, diplomasi, askeri ve bankacılık alanlarında bu iş birliğinin niteliğini ayrıntılı hale getiren bir raporu Kongre'ye sunmaya çağırıyor.
Cruz, öneriyi oylamaya sunduğu sırada yaptığı açıklamada şu ifadelere başvurdu:
“Biden yönetimi, Devrim Muhafızları ve Merkez Bankası'na yönelik terörle ilgili yaptırımların kaldırılması için görüşmelerde bulunuyor. Ancak 600'den fazla ABD personelinin ölümünden sorumlu olan Devrim Muhafızları, şimdi ise eski Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton'a karşı suikast düzenlemeye çalışıyor. Devrim Muhafızları'na yaptırım uygulanmasını destekliyorsanız tasarıyı desteklemek için oy verin, bu yaptırımların kaldırılmasını destekliyorsanız karşı oy verin”.
Kongre'de yönetimin nükleer anlaşmaya dönme çabalarına karşı bir muhalefet mevcut. Ancak temsilciler, anlaşma gerçekleştiği taktirde Beyaz Saray'ın eski Başkan Barack Obama yönetiminin yaptığı gibi Kongre'den onay istemeyeceğini biliyor. Önde gelen Demokratlar bu tür yasa tasarıları için Cumhuriyetçiler ile birlikte oy vererek, bunların bağlayıcı olmayan yasa tasarıları olmaları dolayısıyla yönetimi kısıtlamamış, yalnızca uyarmış oluyor.
Bu konuda yönetimin pozisyonu ise değişiklik gösteriyor. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “ABD, İran ile nükleer anlaşmaya dönme yönünde karşılıklı taahhüdün kaydedildiği senaryoya ya da anlaşmanın sağlanamadığı senaryoya hazırlanıyor. Zirâ anlaşmaya geri dönüş belirsiz” ifadelerine başvurdu.
Diğer yandan Axios internet sitesinin haberine göre de İsrailli bir yetkili, nükleer anlaşmaya geri dönme çabaları başarısız olduğu taktirde ABD ve İsrail'in Tahran'a baskı yapmanın yolları üzerine durduğunu aktardı. Yetkilinin bildirdiğine göre, iki ülkenin ulusal güvenlik danışmanları geçtiğimiz hafta Beyaz Saray'da bir araya geldikleri sırada, Tahran'ı nükleer programında ilerlemeye, nükleer bomba üretimi için uranyumun yüzde 90'a kadar saflıkta zenginleştirmeye ittirmeden bu baskı senaryosunun nasıl uygulanacağı üzerine durdu.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran-İsrail çatışması senaryoları: Kim kazanacak?

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT
TT

İran-İsrail çatışması senaryoları: Kim kazanacak?

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

Baha el-Avam

Savaşın üçüncü gününde, İsrail ordusu ilk uyarısını yayınlayarak, gelecekteki saldırılar için potansiyel hedef haline geldiği için İranlı sivillere silah üretim tesislerinden ve ilgili tesislerden uzak durma çağrısı yaptı. Lübnan ve Gazze'de Tel Aviv'den yapılan benzer uyarılara ve onları takip eden bombardımanlara alıştık. Bu uyarılar savaşın bilinmeyen bir süre uzayabileceğini ve daha geniş bir alana yayılabileceğini ifşa ediyor.

Bir İsrail askeri yetkilisi pazar günü ülkesinin İran'da henüz vurmadığı çok sayıda hedefin olduğunu söylerken, saldırıların ne kadar süreceğini veya bu hedeflerin türünü ve yerini belirtmekten kaçındı. Ancak iki ülke arasındaki savaşın gözlemcilerin ve analistlerin analizlerinde yapılan tahminlerden daha uzun sürebileceğini dolaylı olarak vurguladı.

Savaşın uzaması ilk andan itibaren güçlü bir şekilde gündeme getirilen senaryolardan biri, çünkü İsrail, saldırısının “İran'ın nükleer ve balistik tehditleri ortadan kalkana" kadar devam edeceğini söyledi. Tahran ise “Tel Aviv saldırganlığından geri adım atana” kadar misillemelerinin devam edeceği konusunda ısrar ediyor. Bu senaryonun karşıtıysa, hızlı bir ateşkestir.

Her iki seçenek ve diğerleri ile ilgili karar, öncelikle iki karşıt taraf ile yürütülen uluslararası temaslara ve birçok ülkenin krizi sona erdirmek için inşa etmeye çalıştığı köprülere bağlı. Çatışmayı sona erdirmek için bölge içinde ve dışında devam eden çabalar bir yana, devam etmesine yönelik tüm olası senaryolar dikkate alınmalı.

Çatışmanın devam etmesi, iki taraf arasındaki savaşın kapsamını genişletebilir ve bu bir çıkarım değil, her iki tarafın açıklamalarına ve son iki gündeki gerçekliğe dayanarak varılan bir sonuçtur. Bu genişletmenin amacına gelince, Tel Aviv ve Tahran bazı noktalarda ihtilaf ederken, bazılarında da birleşiyorlar ve çatışma ile savaşlarda ülkelerin hep yaptığı gibi “amaç, aracı meşru kılar.”

ABD, İngiltere ve Fransa'nın İsrail'e yönelik İran füzelerini ve insansız hava araçlarını engelleme konusunda verdiği destek Tahran'ı kızdırıyor. Washington bu yardımı yaptığını kabul ederken, Londra ve Paris, Tel Aviv'e yönelik bilinen sempatilerine ve daha önce Tel Aviv'i hedef alan iki İran saldırısında bunu yapmış olmalarına rağmen, gerçeği açıklamaktan kaçınıyorlar.

İran'ın bu yardıma yanıtı, üç ülkenin bölgedeki askeri üslerini hedef almak olabilir ki bu da Arap ve bölge ülkelerini içeren daha geniş bir savaş senaryosuna giriş demek. Diğer senaryo ise Tahran'ın Irak, Lübnan ve Yemen'deki vekillerinin, İsrail ve müttefiklerinin İran saldırılarını zayıflatma, hedeflerine ve amaçlarına ulaşmasını engelleme güçlerini sınırlamak için savaşa katılmalarıdır.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi bugün, savaşın kapsamını genişletmenin ülkesinin kaçınacağı stratejik bir hata olduğunu söyledi. Bu açıklama, Tahran'ın askeri liderliğinin son iki gündür paylaştığı bir tehditten geri adım atmak demek. Nedeni de ABD Başkanı Donald Trump'ın, bölgedeki ABD üsleri ve müttefikleri hedef alınırsa ülkesinin şiddetli bir karşılık vereceğini duyurması olabilir.

ABD'nin savaşa dahil olmasını İngiltere’nin katılımı takip edebilir. Bu, Londra'nın bölgeye uçak ve çeşitli askeri varlıklar konuşlandırarak hazırlandığı bir olasılık. Başbakan Keir Starmer, Kanada'nın Alberta eyaletindeki Kananaskis'te düzenlenen G7 zirvesine giderken, bu açıklamayı yaptı.

Lübnan, Yemen ve Gazze'deki milis grupların sponsorları İran’ın yanında savaşa dahil olma olasılığı Tahran'a faydadan çok zarar verebilir. Zira bu milislerin gücü, liderlerinden halk tabanına kadar askeri, siyasi, ekonomik ve insan kaynaklarının çoğunu kaybettikleri İsrail ile yaklaşık iki yıllık çatışmanın ardından önemli ölçüde azaldı. Bu nedenle, katılımları bir fark yaratmayacak, aksine Tel Aviv'in müttefiklerinin savaşa dahil olmasını haklı çıkaracaktır.

Irak'taki İran yanlısı milislerin sağlam kaldığı doğru, ancak onların katılımları da olayların gidişatını değiştirmeyecek. Bunun birinci nedeni ABD’nin Irak’taki büyükelçiliğinde ve kamplarında önlemler alması. İkincisi, Bağdat'taki siyasi sınıfın bu konuda bölünmüş olması. Tahran'ın menfaatinden daha ağır basacak sonuçlardan duyulan korku nedeniyle müdahale etmeme kararı, bu sınıf arasında daha güçlü basıyor gibi.

Tek başına ABD, bombardıman uçaklarına ve İran'ın nükleer tesislerine, özellikle de Fordow tesisine nüfuz edebilecek sığınak delici silahlara sahip. Savaşa, ister tek başına ister Batı koalisyonunun bir parçası olarak katılmasının iki amacı olacaktır; Tahran'ın silahlarına ve nükleer gücüne kalıcı olarak son vermek veya yakın ve uzak birçok ülkede yaşananlara benzer şekilde siyasi rejimini tamamen değiştirmek.

Tahran’da rejim değişikliği, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun tercih ettiği senaryo.  İran'a yönelik saldırıları genişleterek ve silahlarını, ekonomisini ve nükleer programını hedef alarak, savaşı daha kısa sürede ve daha az hasarla bitirmek için müttefiklerini doğrudan veya dolaylı olarak ülkesinin yanında savaşa katılmaya teşvik ederek bunun için çabalıyor.

Bu senaryoda Netanyahu'nun sorunu, savaşın kamuoyunun kendi aleyhine dönmesine neden olacak kadar sürmesi ve ülkesinin uğradığı insani ve ekonomik kayıpların kendisinin ve hükümetinin kaldırabileceğinden fazla olması. Bu olasılık, İsrail'de hedefine ulaşan her İran füzesiyle, Tel Aviv ve müttefiklerinin engelleyemediği Tahran tarafından fırlatılan bir füze sonucu kaybedilen her can ile büyüyor.

Şimdiye kadar, Washington ve birçok Batı ve Arap başkenti, Tahran'ı nükleer müzakere masasına geri döndürmeyi, krizi sona erdirmenin bir yolu olarak tercih ediyor. Amerikalı yazar ve gazeteci Thomas Friedman'a göreyse, müzakere seçeneği uzun sürmeyecek. Ancak mevcut savaşın sonucu ne olursa olsun, 1956, 1967, 1973, 1982, 2023 ve şimdi (2025)  gibi İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Ortadoğu haritasını yeniden şekillendiren çatışmalar tarihine eklenecek.

Friedman'a göre, İran rejimini devirme seçeneği mevcut fakat 21. yüzyılın başından bu yana bu savaştan önceki sayısız değişimden sonra bölgede öğrenilen iki ders şudur;
 birincisi, İran gibi rejimler gerçek güçleri ortaya çıkana kadar güçlü görünürler ve sonra hızla devrilirler. İkincisi, rejimlerinin çöküşünden sonra ülkelerdeki diktatörlüğün alternatifi mutlaka demokratik değildir.