Rusya, nükleer çözüme mi başvuruyor?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin. (AP)

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy dün yaptığı açıklamada, Rusya'nın nükleer saldırı başlatma tehdidi nedeniyle savaş suçlarıyla ilgili yargılanmaktan kurtulabileceğini sandığını söyledi. İngiliz düşünce kuruluşu Chatham House'a konuşan Zelenskiy şu ifadeleri kullandı:
“Nükleer devlet gücüne sahip olmaları dolayısıyla, işledikleri savaş suçlarından yargılanmayacaklarını düşünüyorlar. Savaşın 72’inci gününde henüz bir sonun kaydedileceğini göremiyoruz. Rus tarafından savaşı sona erdirme yönünde herhangi bir niyet hissetmiyoruz.”
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin dolaylı da olsa, savaşın başlangıcından bu yana, çatışmaya müdahale eden her ülkeye nükleer saldırı olasılığından bahsetti. Peki, ‘nükleer çarpışma’ senaryosu ne derece ciddi?

Gerilimi artıran ifadeler
Putin, 24 Şubat'ta Ukrayna'ya askeri operasyon başlattığını açıkladığı konuşmada, Batı'nın müdahale etmesi halinde karşılık olarak nükleer silah kullanabileceğine dair üstü kapalı ama net bir ültimatom yayınlamıştı.
Reuters’ın Kremlin’den aktardığına göre Putin, “Kim yolumuza çıkmaya çalışır veya ülkemizi, halkımızı tehdit ederse, bilsinler ki Rusya derhal karşılık verecektir. Tüm tarihinizde görmediğiniz sonuçları olacaktır” ifadelerini kullanmıştı.  27 Şubat’ta da NATO liderlerinin saldırgan açıklamalarını ve Batı'nın Moskova'ya yönelik ekonomik yaptırımlarını gerekçe göstererek askeri liderlerine Rusya'nın nükleer caydırıcı güçlerini yüksek alarma geçirmelerini emretti.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova'nın bunu önlemek için mümkün olan her şeyi yaptığını söylese de nükleer savaşın tehlikelerine işaret etti. Lavrov geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada nükleer risk ile ilgili; “Bu riskleri yapay olarak şişirmek istemezdim. Birçoğu bunu istiyor olabilir. Tehlike ciddi, tehlike gerçek. Hafife alınmamalı” açıklamalarında bulundu. ABD Dışişleri Bakanlığı ise bu açıklamaları ‘sorumsuzca’ olarak niteledi.
Washington, Rus nükleer kuvvetlerinin yüksek alarmda olduğunu gösteren herhangi bir adım gözlemlemezken, Putin'in kendisini Ukrayna'da kapana kısılmış hissettiği veya NATO savaşa dahil olduğu takdirde nükleer silah kullanma riskini göz önüne alan Batılı uzmanlar ve yetkililer ise, bu açıklamaların yalnızca bir tehdit olarak görülmemesi gerektiği uyarısında bulunuyor.
ABD'li yetkililer, Putin'in Rusya'nın nükleer güçlerini yüksek alarma geçirme konusundaki açıklamalarını ‘tehlikeli’, ‘gerginliği artırıcı’ ve ‘tamamen kabul edilemez’ şeklinde nitelendirdi. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de söz konusu açıklamalar için ‘saldırgan ve sorumsuzca’ ifadelerini kullandı.
ABD'li yetkililer Rus kuvvetlerinin nükleer tutumlarını değiştirdiğine dair hiçbir belirti görmediklerini belirtirken, ABD ordusu ise, tutumunu değiştirmek için bir neden görmediğini bildirdi.  
28 Şubat'ta Başkan Joe Biden kendisine ABD halkının nükleer savaş konusunda endişelenmesi gerekip gerekmediği sorulduğunda, “Hayır, endişelenmemeliler” dedi.  
Biden'ın bu ifadesi, ABD’li uzmanlar ve Batılı yetkililerin Rusya'nın savaşta nükleer silah kullanma şansının ‘son derece düşük’ olduğu yönündeki yaygın görüşü yansıtıyor.
Foreign Affairs'in eski editörü Gideon Rose, geçtiğimiz hafta yayımladığı yazısında şu ifadeleri kullandı:
“1945'ten bu yana, nükleer güce sahip her lider geçerli nedenlerle savaşta nükleer silahların kullanımına karşı çıktı. Putin, gerçekçi bir şekilde hareket ettiği için bir istisna olmayacak. Bunu haklı çıkaracak hiçbir sebep olmaksızın sıradışı bir misilleme ve evrensel aşağılama gerektireceğini biliyor.”
Batılı uzmanlar ve diplomatlar, Rusya'nın nükleer tehdit ile aslında Washington ve NATO müttefiklerini doğrudan savaşa katılmaktan caydırmak istediğine dikkat çekiyor.
Diğer yandan Reuters’ın haberine göre konunun hassasiyeti nedeniyle isminin açıklanmaması koşuluyla açıklamada bulunan Batılı bir diplomat, “Onlara güvenilmez. Batı'yı korkutmaya çalışıyorlar” değerlendirmesinde bulundu.
Batı ülkeleri savaş başladığından bu yana Ukrayna'ya silah tedarik ederken Biden daha önce yaptığı bir açıklamada, ABD güçlerini Ukrayna'da karaya çıkarmanın ‘söz konusu olmadığını’ söyledi. Nükleer adımlar bir yana, ABD ve müttefikleri, Rusya ile konvensiyonel savaşa girmek istemiyor. Diğer yandan
uzmanlar, Rusya nükleer silah kullanacak olursa, Karadeniz'i veya Ukrayna'nın ıssız bir bölgesini bombalamaktan daha çok Ukrayna'da bir askeri hedefi veya bir şehri vurarak yeteneklerini göstermesi için birçok olasılık görüyorlar.
Ukrayna'da nükleer silah kullanılması Rus güçlerini tehlikeye atabileceği gibi Rusya'da radyoaktif bir etkiye de yol açabilir.

‘Konvensiyonel’ yanıt
Analistlerden bir kısmı, Washington'ın ABD müttefiklerine zararı olacak, Avrupa veya ABD’yi riske atacak nükleer gerilime yol açabilecek nükleer bir karşı saldırı yerine konvansiyonel bir askeri yanıt verebileceğini öngörüyor.
Reuters’ın haberine göre Silah Kontrol Derneği’nden (ACA) Daryl Kimball şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bunun yerine ABD ve NATO'nun, Rusya'yı daha fazla izole etmek ve nükleer savaşa ilerlemeden çatışmayı sona erdirmek için konvansiyonel ve ezici nitelikte askeri, siyasi ve diplomatik güçle karşılık vermesi görüşündeyim.”
NATO, Rus füzelerini düşürmek için Polonya ve Romanya'daki ABD yapımı balistik füze kalkanını gelecekte yeniden tasarlayabilir. İttifak uzun zamandır mevcut tasarımın İran ve Suriye'den gelen füzelere karşı koymayı amaçladığını savunuyor. Rus saldırısının Hindistan ve Pakistan gibi diğer nükleer devletlerin nükleer güce başvurma ihtimalini artırıp artırmadığı ise henüz belli değil. Uzmanlar, küresel düzeyde kınandığı takdirde başka ülkelerin nükleer silah kullanma şansının azalabileceğini belirtiyor.