Başağa, Libya'da diyalog ve uzlaşma için bir girişim başlattı

‘Parlamento’ Sirte'de ‘istikrar’ hükümetinin çalışmalarına başlamasını onayladı

‘Cumhurbaşkanı Muhammed el-Menfi ve yardımcısı ile Birlik Hükümeti Maliye Bakanı'nın Trablus'ta yaptığı toplantının Başkanlık Konseyi’ tarafından yayınlanan fotoğrafı
‘Cumhurbaşkanı Muhammed el-Menfi ve yardımcısı ile Birlik Hükümeti Maliye Bakanı'nın Trablus'ta yaptığı toplantının Başkanlık Konseyi’ tarafından yayınlanan fotoğrafı
TT

Başağa, Libya'da diyalog ve uzlaşma için bir girişim başlattı

‘Cumhurbaşkanı Muhammed el-Menfi ve yardımcısı ile Birlik Hükümeti Maliye Bakanı'nın Trablus'ta yaptığı toplantının Başkanlık Konseyi’ tarafından yayınlanan fotoğrafı
‘Cumhurbaşkanı Muhammed el-Menfi ve yardımcısı ile Birlik Hükümeti Maliye Bakanı'nın Trablus'ta yaptığı toplantının Başkanlık Konseyi’ tarafından yayınlanan fotoğrafı

Libya'nın doğusundaki Tobruk'taki Temsilciler Meclisi tarafından yeni başbakan olarak belirlenen Fethi Başağa, herkesle iletişim ve katılımın kapsamını genişletmeyi ve seçimlere yol açan değerler etrafında fikir birliğini amaçlayan bir girişim başlattı. Öte yandan Resmi bir Parlamento Sözcüsüne göre Temsilciler Meclisi, dün üyeleri tarafından oylama yaptıktan sonra bu yıl atadığı ‘istikrar hükümetinin’ Sirte şehrinde çalışmaya başlamasını onaylama kararı verdi.
Başağa, dün ülkenin doğusundaki Derne şehrinde yapılan hükümetin ikinci toplantısının ardından yaptığı açıklamada girişimin, kapsamlı diyalog ve ulusal uzlaşma çerçevesinden kaynaklandığını ve tüm siyasi, sosyal ve askeri akımları hedeflediğini söyledi. Sağlam bir sivil yaşam kurmak için hükümetin özellikle bu akımlarla temas kurmaya başladığını vurguladı.
Başağa, girişiminin ön plana çıkan hedeflerinin ‘Libya egemenliğini korumak, tüm taraflardan her türlü yabancı müdahaleyi önlemek, Libya halkının seçimler yapma konusundaki isteklerini gerçekleştirmek, şiddete başvurmamak ve her türlü çatışmayı önlemek, Libya meşruiyetine saygı duyma, yasama organlarından kaynaklanan yasa ve prosedürler, bağışlama, uzlaşma ve gelecekte hiçbir suç işlememe taahhüdü ile geçmişi gömmek’ olduğuna dikkat çekti.
Başağa'ya göre girişimin hedefleri arasında ayrıca, ‘güvenlik ve sivil kurumlar inşa etmek, uluslararası standartlara göre doğru bir şekilde bina etmek, yolsuzluğun önlenmesinde herkesle tam işbirliği yapmak, ulusal ekonominin iyileşmesi için kamu parasının israfını durdurmak, aynı zamanda vatandaşlara hizmeti iyileştirmeyi sağlamak da yer alıyor. Hükümetinin tüm akımlar, partiler, siyasi bloklar ve sivil toplum kuruluşları ile iletişim kurma arzusunu vurgulayan Başağa, ayrıca şeyhler, ileri gelenler ve âlimlerle, bunun yanı sıra uzlaşma ve ihtilaf hallinde seçkin rollere sahip kimselerle diyalog zeminini genişletmeye önem verdiklerinin altını çizdi.
Fethi Başağa, Başağa, konuşmasının bir bölümünde güvenlik ve askeri taburların militanlarına ve üyelerine de hitap ederek şu ifadeleri kullandı: “Hükümetimiz, tiranlığa ve teröre karşı savaşa direnmede devrimcilerin ve birçok askeri gücün krediye ve son söze sahip olduğunu kabul ediyor. Bu çabaların devam etmesi ve devleti yeniden kurma ve yeniden inşa etme çabalarına odaklanması gerektiğini düşünüyor. Bu nedenle hükümet, bazılarıyla anlaşmazlığı gidermek, korkuları dağıtmak ve diğerleri için programını netleştirmek için askeri oluşumların liderleriyle görüşmeler ve diyaloglar başlatmaya önem veriyor.”
Libya'nın doğusundaki Tobruk'taki Temsilciler Meclisi tarafından yeni başbakan olarak belirlenen Fethi Başağa, Temsilciler Meclisi, Danıştay, Başkanlık Konseyi ve askeri ve güvenlik kurumlarını, yerinden edilenleri bölgelerine geri döndürmek için hükümetiyle birlikte çalışmaya çağırdı. Herkese hükümetiyle iletişim kurma ve onunla ulusal uzlaşma çabalarına katılma ve hükümetin inisiyatif ilkeleri çerçevesinde güvenlik ile siyasi ve toplumsal istikrarı pekiştirme çağrısında bulundu. Hükümeti bir kez daha şiddet kullanmamaya ve başkentteki görevlerini ve karargahını devralması için tehdit etmemeye özen gösterdiğine dikkat çekti.
Öte yandan Hükümetini kurmasının şartlarını savunan Başağa, Trablus'a girememesinin ana nedeninin ‘Birlik hükümetinin tepkisi' olduğunu iler sürdü. Seçimlerin zamanında yapılmamasının ve alınan tedbirlere rağmen seçimin engellenmesinin sorumluluğunun kendisine ait olduğunu söyledi. Bununla birlikte, hükümetinin başkent Trablus'taki görevlerini ve karargahını devralmak için şiddet kullanmamaya önem verdiğini vurguladı.
Temsilciler Meclisi Sözcüsü Abdullah Buleyhık, dün gerçekleştirilen kapalı oturumunun çalışmaları, Birleşmiş Milletler misyonunun himayesinde düzenlenecek Kahire toplantıları sırasında taslak anayasayı değiştirmeye yönelik komitenin çalışmalarını ele aldığını söyledi. Mali Komite'nin, Fethi Başağa başkanlığındaki yeni istikrar hükümetinin cari yıl bütçesi önerisini resmi bir oturumda oylamaya hazırlanmak için 10 gün içinde incelemeyi bitireceğini açıkladı.
Temsilciler Meclisi dün akşam, cari yıl için taslak devlet bütçesini, onaylamadan veya reddetmeden önce, bu konudaki görüşünü bildirmek üzere Mali Komite’ye havale etti.
Buleyhık, geçtiğimiz Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Kahire'de bulunan Temsilciler Meclisi Başkanı Akila Salih’in, Libya Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Halid el-Meşri ile henüz görüşmediğini ifade etti. Salih ile ABD'nin Kahire Büyükelçisi arasında dün gerçekleştirilen görüşmeye dikkat çeken Buleyhık, kendisini Trablus'ta ‘iktidarı gasp etmeye devam etmekle’ ve parlamenterlerin kararlarına uymayı reddetmekle suçlayan Geçici Hükümet Başkanı Abdulhamid ed-Dibeybe nedeniyle kötüleşen durum hakkında istişarede bulunmasının planlandığına işaret etti.
Öte yandan Dibeybe, dün akşam birçok hükümet bakanıyla birlikte, Libya'daki kalkınma projelerini etkinleştirmek için hayata döndürme planının bir parçası olarak Trablus'un batısındaki bir elektrik santrali projesini denetledi. Yaptığı açıklamada, projenin elektrik şebekesindeki açığı kapatmak için üretim kapasitelerini artırmayı hedeflediğini söyledi.
Bununla birlikte Birlik Hükümeti İçişleri Bakanı Halid Mazen, dün akşam Türkiye İçişleri Bakanlığı heyetiyle Trablus'ta yaptığı görüşmede, iki ülke arasındaki güvenlik işbirliğinin önemini vurguladı. Birlik Hükümeti Maliye Bakanı Halid el-Mebruk ise dün Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi ve yardımcısı Abdullah el-Lafi'ye ABD'ye yaptığı son ziyaretin sonuçları hakkında bilgi verdi. Ayrıca, ‘vatandaşın şu anda yaşadığı zorluklar ışığında hükümetin mali durumunu’ da gözden geçirdiler. Hükümetin yükümlülüklerini yerine getirmenin sürekliliği vurgulanırken, küresel ekonomik krizin ülkedeki ekonomik durum üzerindeki yansımalarını azaltmanın altı çizildi.



Gazze ateşkesi: Arabulucuların çıkmazı aşmak için seçenekleri neler?

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Beyt Lahiya'da bulunan Endonezya Hastanesi’nde kefene sarılmış kızı için ağlayan Filistinli bir baba (AFP)
Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Beyt Lahiya'da bulunan Endonezya Hastanesi’nde kefene sarılmış kızı için ağlayan Filistinli bir baba (AFP)
TT

Gazze ateşkesi: Arabulucuların çıkmazı aşmak için seçenekleri neler?

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Beyt Lahiya'da bulunan Endonezya Hastanesi’nde kefene sarılmış kızı için ağlayan Filistinli bir baba (AFP)
Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Beyt Lahiya'da bulunan Endonezya Hastanesi’nde kefene sarılmış kızı için ağlayan Filistinli bir baba (AFP)

Hamas'ın 7 Ekim 2023'ten bu yana devam eden savaşı sona erdirecek kapsamlı bir anlaşmanın imzalanması önceliğinde ısrar etmesi ve geçici ateşkes önerisini göz ardı etmesinden sonra Gazze Şeridi'nde ateşkes anlaşmasının tekrar başlaması yeni bir krizle karşı karşıya.

Özellikle İsrail'in gerilimi artırması ve ABD Başkanı Donald Trump'ın önümüzdeki ay bölgeye yapacağı ziyaretin yaklaşması nedeniyle ateşkes anlaşmasını kabul etmeye kapıyı kapatmayan Hamas, daha önce Doha'da liderleriyle görüşen ABD Başkanı Donald Trump'ın rehine işlerinden sorumlu özel temsilcisi Adam Boehler'e kapsamlı bir anlaşmanın imzalanması konusunda pozisyonlarının aynı olduğunu bildirdi. Şarku’l Avsat'a konuşan uzmanlar bu durumu, Filistin hareketinin manevraları ile Binyamin Netanyahu hükümetinin gerilimi artırması arasında çok zor ‘parmak ısırma’ aşamasının tanımı olarak görüyor.

Uzmanlar arabulucuların rolü konusunda, kapsamlı bir anlaşmaya varmaya ya da iki tarafı yeniden yakınlaştırmaya çalışmak ile Hamas'ın hafta ortasında İsrailli muadile sunulmadan önce prensipte kabul ettiği son Mısır önerisine göre, ABD'nin ve muhtemelen Türkiye'nin desteği ve garantisiyle kapsamlı bir anlaşmaya yol açacak kısmi ateşkesi kabul etmeleri için iki tarafa baskı yapmak arasında bölünmüş durumda.

Alternatif bir öneri sunan Hamas'ın Gazze'deki lideri Halil el-Hayye, perşembe akşamı televizyonda yaptığı konuşmada, ‘hareketin, İsrail'in bölgeden çekilmesini garanti altına alan ve Gazze Şeridi'ndeki savaşı sona erdiren bir anlaşma çerçevesinde, tüm esirlerin İsrail tarafından alıkonulan mutabık kalınan sayıda Filistinliyle takas edilmesini öngören bir anlaşmayı derhal müzakere etmeye hazır olduğunu’ söyledi. El-Hayye, “Tüm esirlerin ve işgal tarafından tutulan mutabık kalınan sayıda mahkûmun serbest bırakılmasını içeren kapsamlı bir paket üzerinde müzakerelere derhal başlamaya hazır olduğumuzu yineliyoruz. Bunun karşılığında işgal, halkımıza karşı yürüttüğü savaşı tamamen durdurmalı ve Gazze Şeridi'nden tamamen çekilmelidir” ifadelerini kullandı.

El-Hayye sözlerini şöyle sürdürdü: “Kısmi anlaşmalar Netanyahu ve hükümeti tarafından, bedeli tüm esirlerin feda edilmesi olsa bile, imha ve açlık savaşının sürdürülmesine dayalı siyasi gündemine bir kılıf olarak kullanılıyor. Biz bu politikanın bir parçası olmayacağız.”

El-Hayye, ABD Özel Temsilcisi Adam Boehler'in esir dosyası ve savaşın birlikte sona erdirilmesi yönündeki tutumunu memnuniyetle karşılayarak, bunun, ‘hareketin kapsamlı bir anlaşmaya varılması yönündeki tutumuyla kesiştiğini’ söyledi. Diğer yandan, ‘Hamas'ın bizim şartlarımıza uygun bir şey sunması halinde bu teklife sıcak baktıklarını’ belirten Boehler, esirler konusunda kapsamlı bir anlaşmaya varılması ihtimalinin her zaman mevcut olduğunu ifade etti.

erlerinden edilmiş Gazzeli kadın ve çocuklar, eşyalarıyla birlikte bir kamyonetin arkasında seyahat ediyorlar. (AFP)Yerlerinden edilmiş Gazzeli kadın ve çocuklar, eşyalarıyla birlikte bir kamyonetin arkasında seyahat ediyorlar. (AFP)

CNN, ismi açıklanmayan bir Hamas liderinin pazartesi günü “Kahire'den gelen İsrail teklifini reddediyoruz ve kapsamlı bir anlaşma istiyoruz” dediğini aktardı.

Maariv gazetesi tarafından dün yayınlanan yeni bir ankete göre İsraillilerin yüzde 62'si çatışmaların durdurulması ve Gazze Şeridi'nden çekilme karşılığında tüm esirlerin bir kerede serbest bırakılacağı bir anlaşmaya destek verirken, yüzde 21'i buna karşı çıktı, yüzde 17'si ise fikrini belirtmedi.

Hamas'ın tutumunun ardından dün İsrailli bir güvenlik kaynağı, ‘İsrail'in Gazze Şeridi üzerindeki askeri baskıyı yoğunlaştıracağını, bu reddin Hamas'a ve üst düzey yetkililerine zarar vereceğini, havadan, denizden ve karadan askeri baskının artacağını’ söyledi. Maliye Bakanı Bezalel Smotrich dün X platformu üzerinden yaptığı açıklamada, “Hamas'a cehennemin kapılarını açmanın ve Gazze Şeridi'ni tamamen işgal edene kadar çatışmaları yoğunlaştırmanın zamanı geldi” dedi.

Mısırlı askeri uzman Tümgeneral Semir Ferec, “Hamas'ın nihai çözüme adım adım değil, bir kezde ulaşılmasını istediğini ve bu isteğin ABD'nin arzusuyla uyumlu olduğunu” belirterek, bunun Trump'ın Ortadoğu ziyareti öncesinde Amerikan baskısıyla karşılaşabilecek olan Binyamin Netanyahu'nun arzusuyla çeliştiğine işaret etti.

Beyt Lahiya'da İsrail saldırısında öldürülen akrabaları için ağlayan Filistinli bir kadın (AFP)Beyt Lahiya'da İsrail saldırısında öldürülen akrabaları için ağlayan Filistinli bir kadın (AFP)

Filistinli siyasi analist Dr. Eymen er-Rakab, askıdaki ateşkesin ‘parmak ısırma’ aşamasında olduğuna inanıyor. Özellikle de Beyaz Saray'daki toplantıda Trump'ın talimatıyla bu ayın sonuna kadar mühleti olduğunun farkına varan Netanyahu'nun büyük tırmanışıyla birlikte bu çok zor bir aşama. İsrail medyasına sızan bilgilere göre Hamas da bunun farkında ve bu nedenle İsrail Başbakanı üzerindeki baskıyı arttırmayı reddediyor.

Er-Rakab, İsrail'in önerisinin Netanyahu tarafından reddedilmek üzere sunulduğunu, özellikle de çekilmeden ya da esirlerin serbest bırakılmasının anahtarlarından bahsetmemesi gibi birçok kusuru olduğunu ve Hamas'ın ‘kapsamlı bir anlaşma’ çağrısında bulunan yanıtının Washington'dan gelen önceki açıklamalarla örtüştüğü için İsrail içinde geniş kabul gördüğünü belirtti.

Başta Kahire ve Doha olmak üzere arabulucular Hamas'ın pozisyonu hakkında yorum yapmadı. Ancak Halil el-Hayye'nin kapsamlı bir anlaşmaya bağlı kalınması yönündeki konuşmasından önce Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamad Al Sani perşembe günü Moskova'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmede, “Filistin halkının acılarını sona erdirecek bir anlaşmaya varmak için görüşleri yakınlaştırmaya çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.

İsrail'in Gazze'nin Şucaiyye mahallesinde bir konuta düzenlediği saldırının gerçekleştiği bölgeyi inceleyen Filistinli arama kurtarma görevlileri (AFP)İsrail'in Gazze'nin Şucaiyye mahallesinde bir konuta düzenlediği saldırının gerçekleştiği bölgeyi inceleyen Filistinli arama kurtarma görevlileri (AFP)

Er-Rakab, Mısır ve Katar'ın Hamas'ın ‘kapsamlı bir anlaşma’ talebini dikkate almaksızın kısmi bir ateşkese varmak ve uzlaşmaya yönelik yaklaşımlar oluşturmak için agresif bir şekilde hareket edeceğine inanıyor. Hamas, Mısır'ın kalıcı bir ateşkesin önünü açan son kısmi önerisini kabul etmeye istekli. İsrail hafta ortasında, hareketin silahsızlandırılmasını da içeren bir teklifle karşılık verdi, ancak bu teklif reddedildi.

Mısır ve Katar krizi çözüp görüşleri yakınlaştırana kadar Washington'un önemli bir adım atmayacağına inanan Ferec, ABD'nin Hamas'a garanti vermesi koşuluyla Trump'ın bölgeye yapacağı ziyaret öncesinde özel bir baskıyla ABD müdahalesinin belirleyici olacağına inanıyor.

Ferec'e göre arabulucuların ‘kapsamlı anlaşmanın’ tamamlanması, ABD taahhüdü ve pratikte savaş öncesiyle aynı olmayan silahsızlanmanın reddinin nasıl aşılacağına dair anlayışlar dışında bir seçeneği yok.