Mars'ta şimdiye kadarki en büyük deprem tespit edildi

Uzmanlar "büyük depremi" bekliyordu

InSight uzay aracı 800 milyon dolar değerinde (NASA)
InSight uzay aracı 800 milyon dolar değerinde (NASA)
TT

Mars'ta şimdiye kadarki en büyük deprem tespit edildi

InSight uzay aracı 800 milyon dolar değerinde (NASA)
InSight uzay aracı 800 milyon dolar değerinde (NASA)

Bilim insanları, Mars'ta uzun süredir bekledikleri tespiti yaptı. NASA'nın InSight aracı, Kızıl Gezegen'de bugüne kadar kayıtlara geçen en büyük depremi yakaladı.
4 Mayıs'taki depremin 5 büyüklüğünde olduğu açıklandı.
Mars'taki sismik verilere ulaşmak isteyen NASA, InSight'ı 2018'de Kızıl Gezegen'e göndermişti. Ekvatorun yakınlarına iniş yapan uzay aracı, Mars depremlerini dinlemeye başlamıştı.
Uzay aracındaki sensörler bugüne kadar 1300'den fazla deprem tespit etti.
Uzmanlar Mars kabuğunu ve çekirdeğini daha iyi anlamak için Kızıl Gezegen'deki gizemli sarsıntıları dinliyor. Gezegen, Dünya gibi tektonik plakalara sahip değil. Ancak sarsıntılara neden olabilecek, aktif volkanik bölgeler mevcut.
Ayrıca Mars'ın tek bir dev plakla olarak düşünebilecek kabuğu, soğudukça küçülmeye devam ediyor ve böylece içinde çatlaklar oluşuyor. Böylece depremler meydana geliyor.
4 Mayıs'a kadarki en büyük deprem, 25 Ağustos 2021'de 4,2 büyüklüğünde kaydedilmişti.
Bilim insanları, deprem sayesinde Kızıl Gezegen hakkında önemli bilgiler elde edebileceklerini düşünüyor.
"Sismografımızı Aralık 2018'de kurduğumuzdan beri 'büyük depremi' bekliyorduk" diyen InSight görevinin baş araştırmacısı Bruce Banerdt, şöyle konuştu:
"Araştırmacılar, gelecek yıllarda Mars hakkında yeni bilgiler öğrenmek için bu verileri analiz edecek."
Öte yandan deprem hakkında çok az bilgi mevcut. Sarsıntının yeri ve kaynağını belirlemek için verilerin incelenmesi gerekiyor.
Mars havaya daha fazla tozun karıştığı kış mevsimine girdiği için InSight uzay aracının başı dertte. Çünkü bu yüzden Insight, kendisine enerji için gereken Güneş ışığından yeterince faydalanamıyor.
Uzay aracı enerji tüketiminin azaltılması kapsamında 7 Mayıs'ta güvenli moda geçti ve temel işlevler dışında bütün çalışmalarını durdurdu.
Independent Türkçe, CNN International, Space.com



Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
TT

Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)

Bilim insanları, gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse'in yalnız olmayabileceğini öne sürdü. 

Orion Takımyıldızı'nda Dünya'dan 427 ışık yılı uzaktaki Betelgeuse, yeryüzüne en yakın kırmızı üstdev. 

Evrendeki en büyük hacme sahip bu yıldızların kütlesi, boyutuna oranla daha az oluyor. Betelgeuse de Güneş'in 700 katı büyüklüğe ve 15 katı kütleye sahip.

Dünya'dan görülebilen en parlak yıldızlar arasındaki Betelgeuse, gökbilimciler tarafından da epey detaylı bir şekilde inceleniyor. Ancak yeni bir araştırmaya göre çok önemli bir şey gözden kaçmış olabilir. 

Betelgeuse gibi yıldızlar, belirli periyotlar halinde şişip iniyor. Yıldızın çekirdeğindeki gazın ısınıp yüzeye çıkması ve ardından soğuyarak geri inmesi sonucu bu döngü yaşanıyor. 

Yapılan gözlemlerde Betelgeuse'in bu türden 400 günlük döngülere girdiği ve bu nedenle parlaklığının artıp azaldığı kaydediliyor. 

Ancak gökbilimciler Betelgeuse'in 2 bin 170 gün süren daha yavaş bir döngüde de parlaklığının artıp azaldığını gözlemliyor. 

Bilim insanları, uzun ikincil periyot (long secondary period / LSP) dedikleri bu ikinci döngünün sebebini saptayamıyor. 

Henüz hakem denetiminden geçmeyen ve ön baskı sunucusu arXiv'de yayımlanan araştırmaya göre, Güneş'in yaklaşık 1,7 katı kütleye sahip bir yıldız bu uzun periyoda yol açıyor olabilir. 

2019 sonu ila 2020 başında Betelgeuse'in parlaklığında ciddi bir düşüş yaşanmıştı. Bu olayı yıldızın ömrünün sonuna geldiği ve süpernova patlaması geçireceği şeklinde yorumlayanlar olmuştu. 

Fakat daha sonra araştırmacılar, çok yüksek ihtimalle Dünya'yla Betelgeuse arasına büyük bir toz bulutu girmesinin parlaklıktaki muazzam düşüşe yol açtığı sonucuna varmıştı.

Yeni çalışmayı yürüten ekip LSP'yi açıklayabilecek farklı senaryolar üzerinden çeşitli hesaplamalar yaptı. 

Hesaplamalar, başka bir yıldızın Betelgeuse'i çevreleyen toz bulutunun içinden geçmesinin 2 bin 170 günlük döngüyü açıklayabileceğine işaret ediyor.

Ekip, yoldaş yıldızın bu döngü içinde toz bulutunu kısa süreliğine dağıtarak Betelgeuse'in parlaklığını artırdığını öne sürüyor. 

Betelgeuse'in bir yoldaşı olabileceği ihtimali daha önce de ortaya atılmıştı. Ancak yeni araştırmayı yürüten ekip 2020'deki parlaklık düşüşünden sonraki gözlemlerin bu teoriyi güçlendirdiğini savunuyor. 

Bilim insanları ayrıca yıldızın çok uzun bir süre boyunca daha süpernova patlaması geçirmeyeceğini düşünüyor.

Araştırmacılar yoldaş yıldızın Güneş'in 1,7 katı kütleye sahip olduğunu tahmin ediyor ancak bir nötron yıldızı da olabilir. 

Bazı yıldızların süpernova patlamasından sonra kendi içine çökmesiyle oluşan nötron yıldızları çok daha yoğun oluyor. 

Yeni çalışmada öne sürülen teori Betelgeuse'le ilgili önemli bir soru işaretini giderme potansiyeli taşısa da doğrulanması için gözlem verilerine ihtiyaç var. 

Independent Türkçe, Live Science, EarthSky, Evrim Ağacı, arXiv