Irak Federal Mahkemesi ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ ile ilgili tartışmalara son noktayı koydu

Irak Federal Mahkemesi ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ ile ilgili tartışmalara son noktayı koydu
TT

Irak Federal Mahkemesi ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ ile ilgili tartışmalara son noktayı koydu

Irak Federal Mahkemesi ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ ile ilgili tartışmalara son noktayı koydu

Irak Yüksek Federal Mahkemesi, Ekim 2021’deki genel seçimlerden sonra statüsü ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ olarak değişen Başbakan Mustafa el-Kazımi başkanlığındaki hükümetin yetkileriyle ilgili üç aydan uzun süredir devam eden tartışmalara son noktayı koydu.
Irak Anayasası’na göre, ülkeyi yöneten hükümet, parlamento seçim sonuçları ilan edilip meclis başkanı ve yardımcılarının seçilmesinin ardından istifa etmiş kabul edilir. Ancak devletin işleyişinde bir aksaklık yaşanmaması adına yeni hükümet kurulana kadar ülkedeki rutin devlet işlerinin yürümesini sağlar.
Ekim 2021’de düzenlenen genel seçimlerden bu yana Kazımi başkanlığındaki günlük işleri yürütme hükümetinin yaptığı atamalar, görevden almalar, Meclis’e sunduğu kanun tasarıları aylardır tartışma konusu oluyordu. Nitekim Irak Anayasası, günlük işleri yürütme hükümetine Meclis’e genel bütçe tasarısı sunma yetkisi tanımadığı için Kazımi hükümeti de genel bütçe tasarısı yerine geçen hafta ‘Gıda Güvenliği ve Kalkınma İçin Acil Destek’ isimli kanun tasarısı sundu. Irak Meclisi tasarıyı kabul etmeye hazırlanırken, bazı milletvekilleri hükümetin kanun tasarısı sunma yetkisiyle ilgili Federal Mahkeme’ye şikâyet başvurusunda bulundu. Mahkeme günlük işleri yürütme hükümetinin böyle bir yetkiye sahip olmadığına karar verdi. Meclis, bu sefer kanun tasarısı yerine ‘kanun teklifi’ formülüne başvurdu. Nitekim Anayasa günlük işleri yürütme hükümetine ‘kanun teklifi’ sunma izni veriyor. Buna ek olarak Cumhurbaşkanı Berhem Salih ‘günlük işleri yürütme hükümeti’ kavramını açıklaması talebiyle Federal Mahkeme’ye resmi yazı gönderdi.
Salih, gönderdiği yazıda şu ifadeleri kullandı:
 “Yüksek Federal Mahkeme’nin 2022 yılı 121 sayılı kararı, günlük işleri yürütme hükümetinin, tam yetkili doğal hükümetten sınırlı yetkilere sahip hükümete dönüşen hükümet olduğuna işaret etti. Ülkenin karşı karşıya olduğu ve yakın gelecekte karşılaşması muhtemel zorlu krizler doğrultusunda ve özellikle elektrik enerjisi, gıda ve ilacın yanı sıra petrol çıkarma ve güvenliği sağlamak için gereken kaynakların tedarikine ihtiyaç duyulurken, şimdiye kadar 2022 bütçesinin olmadığı da dikkate alınarak, mevcut hükümetin günlük hayatın bu gerekliliklerini ve vatandaşlara temel hizmetleri sağlamak için mali ödenekler tahsis etme ve kararlar alma noktasındaki yetkilerini açıklayabilir misiniz?”
Federal Mahkeme, Salih’in yazısına yanıt olarak yaptığı açıklamada şunları kaydetti:
“Günlük işleri yürütme hükümeti, tam yetkili doğal hükümetten sınırlı yetkilere sahip hükümete dönüşen hükümet anlamına gelir. Bu, iki durumda gerçekleşir: Birincisi, (Anayasa’nın) 61’inci maddesinin 8’nci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinin hükümlerine dayanarak Bakanlar Kurulu oluşturulana kadar başbakandan güvenoyu çekildiğinde. İkincisi, Anayasa’nın 64’üncü maddesinin 1’inci fıkrasında belirtilene göre Meclis feshedildiğinde. Bu iki durumda Bakanlar Kurulu istifa etmiş kabul edilir ve kamu kurumlarının düzenli işleyişini ve halka yönelik hizmetlerin sürekliliğini sağlayacak karar ve tedbirleri almayı içeren günlük işleri yürütmeye devam eder. Bunun kapsamına, Irak'ın siyasi, ekonomik ve toplumsal geleceği üzerinde önemli ölçüde etki edecek siyasi sebep ve motivasyon içeren kararlar girmez. Bunun kapsamına, kanun tasarıları önerme, kredi verme, devletin yüksek makamlarına atama yapma veya görevden alma ve bakanlıkları veya daireleri yeniden yapılandırma girmez. Kamu kurumlarının düzenli işleyişi ve halka hizmet sunmaya devam edilmesi; gıda, ilaç, elektrik ve bunların gerekliliklerini yerine getirmeyi ve güvenliği her yönüyle sağlamayı kapsar. Hükümet ve tüm paydaşları bunları temin etmekle yükümlüdür.”
Bu karar, Federal Mahkeme’nin belirlediği çerçevede çalışmalarını sürdürmesi için mevcut hükümete ve gıda güvenliğiyle ilgili kanun tasarısını ‘kanun teklifi’ adı altında yeniden gündeme getiren Meclis’e uzatılmış bir can simidi olarak değerlendiriliyor. Nitekim günlük işleri yürütme hükümetinin ‘kanun tasarısı’ sunma hakkı bulunmuyor.



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.