İran, hayat pahalılığı protestolarının artmasıyla tutuklama eylemlerini yoğunlaştırıyor

Tutuklananlar arasında önemli bir sosyolog ve dört işçi hakları savunucusu yer alıyor

Temel emtia fiyatlarının yükselmesi İran'da protestoların patlak vermesine yol açtı (Reuters)

İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch/HRW) dün (Cuma) yaptığı açıklamada, İranlı yetkililerin bazı önde gelen aktivistleri grevler sırasında asılsız suçlamalarla tutukladığını duyurdu. 6 Mayıs 2022'den bu yana birçok küçük kasabada fiyat artışlarına karşı devam eden sendika grevleri ve protestolar sırasında tutuklananlar arasında, ünlü bir sosyolog ve dört işçi hakları savunucusu da yer alıyor.
İran’da geçtiğimiz dört yılda ekonomi ile ilgili talepler için geniş çaplı protestolar düzenlendi ve ülkenin dört bir yanında kötüleşen yaşam şartlarına tepki olarak İran'ın önde gelen sendikaları tarafından yapılan protestoların ve grevlerin sayısı arttı.
Güvenlik güçleri bu protestolara öldürücü güç de dahil olmak üzere aşırı güç kullanarak yanıt verdi. Önde gelen muhalifleri ve insan hakları savunucularını susturmak için birincil araç olarak yasadışı suçlamalara dayalı kovuşturma ve hapis cezasını kullanarak binlerce protestocu tutuklandı. Yetkililer, kontrolleri altında işlenen ciddi insan hakları ihlallerini soruşturmak için hiçbir eğilim göstermediler.
Protestoların başladığı 6 Mayıs’tan bu yana birçok ilde internet erişimi kesildi. Sosyal paylaşım sitelerinde dolaşan bir dizi videoda güvenlik görevlilerinin olduğu ve göz yaşartıcı gaz bombası kullandıkları görülüyor. Resmi olmayan kaynaklar, Ahvaz ve Çaharmahal-Bahtiyari eyaletlerinde protestolar sırasında öldürüldüğünü öne sürdükleri beş kişinin adını paylaştılar.
İstihbarat servisine yakın olan medya kuruluşları, gözaltına alınan aktivistlerin şüpheli yabancı taraflarla iletişim kurmakla suçladığını, ancak iddia edilen suç için hiçbir kanıt gösterilmediğini belirtiyor.11 Mayıs'ta İstihbarat Bakanlığı tarafından yapılan bir açıklamada, öğretmenler sendikası aktivistleriyle görüşen ve ‘sendikaların ve toplumdaki diğer grupların taleplerini kötüye kullanma niyetinde olan’ iki Avrupa vatandaşının tutuklandığı duyuruldu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’den İranlı araştırmacı Tara Sepehri Far yaptığı açıklamada: “İran sivil toplumunun önde gelen üyelerinin kötü niyetli dış müdahale gibi mesnetsiz suçlamalarla tutuklanması, ülkede büyüyen toplumsal hareketlere verilen desteği susturmak için başka bir umutsuz girişimdir. İran hükümeti, toplumsal sorunları anlama ve bunları çözme konusunda yardımcı olmak için sivil toplumu dikkate almak yerine, bu sorunlara müzmin bir tehdit olarak yaklaşıyor” ifadelerini kullandı.
İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı'na (HRANA) göre, İranlılar 6 Mayıs'tan bu yana önümüzdeki aylarda temel emtia fiyatlarının yükseleceğine ilişkin haberlerden dolayı protesto yapmak için en az 19 şehir ve beldede sokağa çıktı. Öte yandan parlamento üyeleri protestolar sırasında en az iki kişinin öldürüldüğünü söylerken, teyit edilmemiş kaynaklar daha yüksek rakamlara işaret ediyor.
Yetkililer 9 Mayıs'ta işçi hakları aktivistleri Enişa Esedullah ve Keyfan Muhtedi'yi evlerine baskın düzenledikten sonra tutukladı. 12 Mayıs'ta Tahran ve Banliyö Otobüs Şirketi İşçileri Sendikası, istihbarat ajanlarının yönetim kurulu üyesi Rıza Şehabi’yi tutukladığını bildirdi. HRANA bir başka işçi hakları aktivisti olan Rihani Ensari'nin de aynı gün tutuklandığını bildirdi. İstihbarat servislerine yakın olan kaynaklar, Şehabi ve Esedullah'ın ‘rejimi devirmeyi amaçlayan yabancı bir tarafla iş birliği yaptığı suçlamasıyla’ herhangi bir delil sunulmadan tutuklandığını öne sürdü.
16 Mayıs'ta Mehr Haber Ajansı, yetkililerin sosyolog Said Medeni’yi tutukladığını bildirdi. Medeni daha önce ‘şüpheli yabancı kuruluşlarla bir araya gelme ve onların operasyonel talimatlarını devlet içindeki kuruluşlara aktarma’ suçlamasıyla barışçıl aktivizminden ötürü beş yıl hapis yatmıştı. 4 Ocak'ta Tahran'daki İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndaki yetkililer, Said Medeni’nin ABD’deki Yale Üniversitesi'nde burs programına başlamak üzere ülkeden ayrılmasını engelledi. O zamandan sonra, yetkililer Medeni’nin İran'dan ayrılmasına izin vermedi ve onu birkaç kez sorguya çekti.
17 Mayıs'ta bir televizyon kanalı, tutuklanan iki Avrupalının kimliğini tanımlayan bir video yayınladı. Videoya göre tutuklananlar, Fransız Öğretmenler Sendikası görevlisi Cecile Kohler (37) ve Jacques Paris (69). İran Öğretmen Sendikaları Koordinasyon Kurulu, Öğretmenler Günü'nden bir gün önce 1 Mayıs'ta maaş sisteminde reform yapılması talebiyle ülke çapında gösteri yapma çağrısında bulunduktan sonra nisan ayının son haftasında yetkililer öğretmen sendikasına mensup onlarca aktivisti tutukladı. Öğretmen Sendikaları Sözcüsü Muhammed Habibi, Resul Bedaki, Cafer İbrahimi ve sendikanın diğer önde gelen üyeleri de dahil olmak üzere çok sayıda kişi hala tutuklu bulunuyor.
Tara Sepehri Far, “İranlı yetkililer uzun zamandır ülke içinde ve dışındaki sivil toplum gruplarının üyeleri arasındaki dayanışmayı suç saymaya çalışıyorlar. Amaç, sivil toplum tarafından işaret edilen devlet eylemlerinin hesaba çekilmesini ve denetlenmesini engellemek” dedi.