Çin’in ABD’nin müttefiklerine karşı oynadığı ‘tavuk oyunu’ askeri bir çatışmaya yol açar mı?

Çin’in ABD’nin müttefiklerine karşı oynadığı ‘tavuk oyunu’ askeri bir çatışmaya yol açar mı?
TT

Çin’in ABD’nin müttefiklerine karşı oynadığı ‘tavuk oyunu’ askeri bir çatışmaya yol açar mı?

Çin’in ABD’nin müttefiklerine karşı oynadığı ‘tavuk oyunu’ askeri bir çatışmaya yol açar mı?

Çin’e ait savaş uçakları, Asya-Pasifik üzerinde ‘tavuk oyunu’ (chicken game) oynayarak ABD’nin müttefiklerini hedef alıyor. Bu oyun, durumun kontrolden çıkma riski taşıyor ve savaşı tetikleyebilecek bir kaza riskini artırıyor.
CNN’de bugün yer alan analize göre, askeri uzmanlar, son günlerde Kanada ve Avustralya’ya ait uçakları ve mürettebatını tehlikeye atmakla suçlanan Çin savaş uçaklarının giderek artan saldırgan eylemleri konusunda uyardı.
Bu, Pekin’in toprak iddialarını tehlikeli yeni bir düzeye taşıdığının bir işareti.
Bugün Singapur’da başlayan, Asya’nın en büyük savunma zirvesi Shangri-La Diyaloğu’nda, tüm gözler ikili görüşmeler için bir araya gelmeleri beklenen ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ve Çinli mevkidaşı Vey Finghi’de olacak.
ABD’li üst düzey savunma yetkilileri, Washington’un kısmen ‘ilişkiye bariyerler koymaya’ odaklanacağını söyleyerek, dünyanın önde gelen iki büyük gücü arasında artan rekabetin kötüye gitmesini önlemek için daha olgun kriz iletişim mekanizmaları kurulması çağrısında bulundu.
Bu yetkililerden biri, “Çin ile birlikte oluşturmayı hedeflediğimiz temel kurallardan biri, konumumuzu karakterize edeceğimiz ve onların da kendi konumlarını karakterize edebilecekleridir. Bunun profesyonel ve önemli bir toplantı olmasını sağlamak için her türlü çabayı gösterdiğimizi düşünüyorum” ifadelerini kullandı.

Gri bölge
Analistler, Çin’in saldırganlığını neden artırdığına ve bunun birçok kişinin zaten ‘gri bölge’ olarak adlandırdığı çatışmada yeni bir cepheyi temsil edip etmediğine dair bir fikir edinmeye çalışıyor.
Avustralya merkezli Griffith Asya Enstitüsü’nden Peter Layton, “Çin’in son eylemleri bu tür taktiklerde tehlikeli bir tırmanışı temsil ediyor. Bu da endişeye yol açıyor” dedi.
Gri bölge eylemleri, gerçek savaşın gerisinde kalan, ulusal siyasi hedeflere ulaşmayı amaçlayan, zorlayıcı eylemler için kullanılan bir askeri deyim.
Pek çok analist, Pekin’in Güney Çin Denizi’ndeki eylemlerini tanımlamak için bu terimi kullanıyor.
Çin, bu denizin tartışmalı bölgelerindeki uzak adaları ve karanlık resifleri, güçlendirilmiş askeri üslere ve uçak pistlerine dönüştürmek için yıllarını harcadı.
Çin, 2016’da hak iddialarına karşı hüküm veren uluslararası mahkeme kararına rağmen, diğer ülkelerle toprak anlaşmazlıklarının bulunduğu 1,3 milyon mil karelik denizin büyük çoğunluğunu talep etmeye devam ediyor.
Lowy Enstitüsü’nün blogunda yazan Layton, Çin’in artık ABD müttefiklerine ait uçakları ‘giderek daha agresif’ şekilde durdurarak, gri bölge taktiklerinde yeni bir düzeye çıktığı konusunda uyardı.
Çin’e ait bir J-16 savaş uçağının, geçen ay Güney Çin Denizi’nde Avustralya’ya ait bir keşif uçağının yolunu kestiği açıklandı. Bu olay Canberra tarafından ‘çok tehlikeli’ olarak nitelendirildi.
Ayrıca Çin’e ait savaş uçaklarının, Kanada’ya ait keşif uçaklarına müdahale etmesi de gündeme geldi.
Bu olaylar ABD ve müttefiklerini alarma geçirirken, Pekin suçun diğer ülkelerde olduğu konusunda ısrar ederek, Avustralya ve Kanada’ya tepki gösterdi.
Çin ordusu konusunda uzman olan Oriana Skylar Mastro konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
“Pekin pilotlarını yüksek riskli bir ‘tavuk oyununda’ kullanıyor. Bu Pekin’in kazanacağını düşündüğü bir oyun, çünkü gerilimin artabileceği olasılığından endişe duymuyor, ancak Batılı ülkelerin endişeli olduğunu biliyor. Çin bu riskli davranışlarda bulunuyor ve ardından hasımlarına ‘burada olmasaydınız sizin için daha güvenli olurdu’ diyor.”

Neden şimdi?
Mastro ve diğerlerine göre, Çin’in şimdiye kadar bu ‘tavuk oyunu’ için ABD’nin kendisinden ziyade müttefiklerini seçmesi anlamlı.
RAND Corp. düşünce kuruluşunda uluslararası savunma araştırmacısı olan Timothy Heath, “Bunun nedeni, Çin’in, ABD’nin Pasifik ortaklarıyla oluşturduğu koalisyonu bozmaya çalışma yolu olabilir. Kanada ve Avustralya gibi ABD’nin müttefiklerini hedef almak, bu tür koalisyonlardaki zayıflıkları araştırmak ve bu ülkelerdekilere ABD ile Çin’e karşı bir askeri işbirliğinin tehlikeleri hakkında farkındalık yaratmak amacı taşıyan bir yöntem olabilir” dedi.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.