İran, Venezuela ile 20 yıllık iş birliği anlaşması imzaladıhttps://turkish.aawsat.com/home/article/3698301/i%CC%87ran-venezuela-ile-20-y%C4%B1ll%C4%B1k-i%C5%9F-birli%C4%9Fi-anla%C5%9Fmas%C4%B1-imzalad%C4%B1
İran, Venezuela ile 20 yıllık iş birliği anlaşması imzaladı
Venezuela Devlet Başkanı Maduro ve İran Cumhurbaşkanı Reisi Tahran'da ortak basın toplantısında (EPA)
ABD’nin yaptırım uyguladığı petrol üreticisi iki ülke İran ve Venezuela arasında 20 yıllık stratejik iş birliği anlaşması imzalandı. Anlaşma dün, Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun, Türkiye ve Cezayir'i de kapsayan bölge turunun üçüncü ayağı olarak İran’ı ziyareti sırasında imzalandı.
Sosyalist lider Hugo Chavez'in1999 yılında iktidara gelmesiyle İran ve Venezuela arasındaki ilişkiler güçlendi. Ardından Washington'ın İran ve Venezuela'dan petrol ihracatı ve iki ülke yetkililerine uyguladığı yaptırımlar çerçevesinde Rusya ve Çin'in de desteğine sahip olan halefi Maduro döneminde daha da pekişti. Rusya, Çin, Küba ve Türkiye gibi ülkelerin yanı sıra İran da Washington'ın yaptırımlarına rağmen birkaç dönem petrol türevleriyle destek sağladığı için Venezuela'nın yakın müttefiki konumunda.
İran devlet televizyonuna göre iki ülke arasında kapsamlı stratejik iş birliği anlaşmasının imzalandığı duyurusu, İran Devlet Başkanı İbrahim Reisi ile konuğu Venezule Devlet Başkanı Maduro arasında dün (Cumartesi) Tahran'da yapılan görüşme sırasında yapıldı. İran Cumhurbaşkanı, ortak basın toplantısında yaptığı açıklamada, “İki ülke arasında 20 yıllık bir iş birliği anlaşmasının imzalanması, bu ülkelerin üst düzey yetkililerinin çeşitli alanlardaki ilişkileri geliştirme kararlılığını gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Maduro ise, İran ile Venezuela arasında enerji, petrol, gaz, rafineriler ve petrokimya gibi önemli iş birliği projeleri olduğunu söyledi. Venezuela Devlet Başkanı, iki ülkenin savunma projeleri üzerinde çalıştıklarına dikkat çekerken, daha fazla detay vermekten kaçındı.
İran'ın resmi haber ajansı IRNA, İran ve Venezuela dışişleri bakanlarının 20 yıl süreli ‘kapsamlı stratejik iş birliği anlaşması’ imzalarken, diğer yetkililerin siyaset, kültür, turizm, ekonomi, petrol ve petrokimya gibi çeşitli alanlarda iş birliği anlaşmaları imzaladıklarını aktardı.
Maduro, 2015 yılının kasım ayında gerçekleştirdiği bir önceki ziyaretinden sonra ülkesinin devlet başkanı olarak, siyaset ve ekonomi alanlarından yetkililerin yer aldığı bir heyetin başında İran’a gerçekleştirdiği ikinci ziyarette Cuma günü Tahran'a geldi. İran Cumhurbaşkanı Reisi, dün sabah İran'ın başkenti Tahran'ın kuzeyindeki tarihi Saadabad Sarayı’nda Venezuelalı mevkidaşı adına resmi bir resepsiyon verdi. Reisi, iki ülkenin ABD tarafından uygulanan ekonomik yaptırımlara karşı mücadele deneyimini paylaştığını belirtti. Venezuela’nın zor yıllar geçirdiğini, ancak halkın, yetkililerin ve Devlet Başkanı’nın (Maduro) yaptırımlara direnmekte kararlı olduklarını belirterek, “Bu (yaptırımlara karşı) direnişin düşmanı geri çekilmeye zorlayacağını herkese kanıtlayan iyi bir işarettir” dedi.
İki lider ayrıca, 18 Temmuz'dan itibaren ülkeleri arasında direkt uçuşların başladığını da duyurdular. Maduro, bunun turizmi ve iki ülke arasındaki birliği teşvik etmeyi amaçladığını söylerken, ülkesinin İranlı turistleri ağırladığının altını çizdi. Bu direkt uçuşların önemine dikkat çeken Reisi ise, direkt uçuşların iki ülkeyi daha da yakınlaştırmanın yanı sıra ticari ve ekonomik ilişkileri güçlendirmenin de önünü açabileceğini belirtti.
Maduro, Reisi'nin daveti üzerine Tahran’a gelirken ziyaret, İran Petrol Bakanı Cevad Uci’nin dünyanın kanıtlanmış en büyük ham petrol rezervlerine sahip Venezuela'yı ziyaretinden ve burada Devlet Başkanı Maduro ile görüşmesinden birkaç hafta sonra gerçekleşti.
İran Petrol Bakanı Uci, Mayıs ayındaki ziyareti sırasında Venezuelalı mevkidaşı Tarık el-İssami ile ABD'nin iki ülkeye de uyguladığı katı yaptırımları aşmanın yollarını bulma konusunda görüştü. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre İran, 2020 yılında ham petrol üretimindeki önemli düşüş nedeniyle bu alandaki ciddi kıtlığı telafi etmek amacıyla Venezuela'ya iki kez yakıt sevkiyatı gerçekleştirdi. İran Cumhurbaşkanı daha önce Ekim ayında Venezuela Dışişleri Bakanı ile yaptığı görüşmede ülkesinin, Latin Amerika ülkeleri ile ticari ilişkileri ‘öncelikler’ haline getirmek istediğini ve Tahran'ın ‘gelişmekte olan ülkelerle’ ve ABD'ye atıfta bulunarak ‘özellikle de egemen ülkelere karşı bağımsızlıklarını korumaya çalışan ülkelerle’ ilişkilerini geliştirmeyi istediğini vurgulamıştı.
İsrail ordusu tarafından 8 Eylül'de dağıtılan ve Gazze Şeridi'ndeki İsrail askerlerini gösteren bir fotoğraf (AFP)
Salim er-Reyyis
Gazze Şeridi'nin kuzeyinden önce orta kesimlerine ardından batıda kıyı bölgelerine göç eden 60 yaşındaki Abdulazim Ferec, çadırının kapısında oturmuş güneş enerjisiyle çalışan bir radyodan haberleri dinliyordu. Son günlerde siyasi haber bültenlerinin İsrail Başbakanı Binamin Netanyahu'nun açıklamalarına ve İsrail ordusunun Gazze’deki savaşla ilgili kararlarına daha fazla yer ayırdığını belirten Ferec, ayrıca ABD, Mısır ve Katar ile elinde İsrailli rehinelerin olduğu Hamas ve binlerce mahkumu hapishanelerinde tutan İsrail arasında bir esir takası anlaşması için görüşmelere devam edildiğinin aktarıldığını söyledi.
Ferec, haberleri, 7 Ekim 2023 tarihinde savaşın başlamasından bu yana İsrail ordusu tarafından yerinden edilen kendi ailesi de dahil binlerce Gazzeli ailenin Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki evlerine ve yerleşim bölgelerine dönmelerine izin verilmesine ilişkin herhangi bir bilgi ya da karar duymak için takip ettiğini belirterek “Yaz kış sokaklarda çadırlarda yaşamaktan, böceklerden ve mahremiyetin olmayışından bıktık. Evlerimize geri dönmek istiyoruz” ifadelerini kullandı.
İsrail ordusu Gazze Şeridi'nin kuzeyi ile güneyi arasındaki yolu keserek Gazze şehrinin güney bölgesinde Gazze Şeridi'nin en doğusundan en batısına ‘Netzarim’ adında 4 kilometrelik bir koridor açmıştı. Savaşın başlamasından bu yana 11 aydır Katar ve Mısır’da devam eden müzakerelerde Gazzelilerin evlerine geri dönüşü ve İsrail askerlerinin Netzarim Koridoru’ndan geri çekilmesi konuları görüşüldüyse de şimdiye kadar herhangi bir sonuca varılamadı.
Al-Majalla'ya konuşan Ferec, şunları söyledi:
“Tüm dünya rahat bir şekilde yaşarken biz dağılmış durumdayız, hayatımız boyunca zorla yerinden edilmeye maruz kalıyoruz. Müzakereler ve müzakereciler bile sanki dehşet içinde, hasta, hayal kırıklığına uğramış, öldürülmüş, ölmüş ve yerlerinden edilmiş insanlar varmış gibi değil de boş zamanlarında bir araya geliyorlarmış gibi davranıyorlar. Netanyahu da savaşı sürdürüyor. Şimdiyse Gazze Şeridi'nin 1967 savaşında olduğu gibi yeniden işgal edilmesinden korkuyorum.”
İsrail'in Gazze Şeridi'nde yürüttüğü savaşın başlanmasından bu yana 330 günden fazla zaman geçti. İsrail Başbakanı Netanyahu yaptığı açıklamalarda, savaşın ve devam etmesindeki ana hedefin Hamas Hareketi’nin askeri kanadı Kassam Tugayları üyelerinin doğu sınırına saldırarak İsrail’in Gazze Şeridi'ne komşu yerleşim birimlerine ulaştığı, onlarca yerleşimciyi ve askeri esir alarak Gazze Şeridi'nin çeşitli bölgelerine götürdüğü 7 Ekim olayının tekrarlanmasının önlenmesi gerekçesiyle Hamas’ı ve onun askeri kabiliyetlerini ortadan kaldırmak ve Hamas’ın Gazze'de yeniden iktidara gelmesini engellemek olduğunun altını çizerken Gazze Şeridi'ni yeniden işgal etme niyetinde olmadıklarını ısrarla vurguladı.
İsrail ordusunun aldığı son kararlar, Netanyahu’nun açıklamaları ve İsrail ordusunun 19 yıl önce çekildikten sonra geçtiğimiz mayıs ayında kontrolünü yeniden ele geçirdiği Gazze Şeridi’nin Mısır'la olan güney sınırındaki Philadelphia (Salahaddin) Koridoru’ndan çekilme niyetinin olmaması, İsrail’in daha uzun yıllar boyunca buranın kontrolünü elinde tutmaya ve burada kalmaya devam edeceğine işaret ediyor. İsrail, 15 Ağustos 2005 tarihinde dönemin eski Başbakan Ariel Şaron liderliğindeki Tel Aviv hükümetinin tek taraflı olarak aldığı Gazze Şeridi'nden çekilme kararıyla Gazze’deki 21 yerleşim biriminin yanı sıra Batı Şeria'daki 4 yerleşim birimini boşaltmış, İsrailli yerleşimcileri başka yerlere taşımış ve askeri üsleri lağvetmişti. Ancak İsrail, Gazze Şeridi'ne asker konuşlandırmadan kara, deniz ve hava kontrolünü sürdürdü.
Eylül ayı başlarında düzenlediği bir basın toplantısında Philadelphia Koridoru’ndan çekilmek gibi bir niyetinin olmadığını vurgulayan ve 2005 yılındaki çekilmeyi stratejik bir hata olarak nitelendiren Netanyahu, “Biz ayrıldığımızda, İran'ın himayesi altında silah, silah üretiminde kullanılan malzeme ve tünel kazma ekipmanlarının akışının önünde hiçbir engel kalmamıştı. Hiçbir engel olmadığı için Gazze, İsrail için büyük bir tehdit haline geldi” dedi.
Basın toplantısında İsrail'in Philadelphia Koridoru’nu kontrol etmesinin Hamas'ın askeri kabiliyetlerini ortadan kaldırmak ve İsrailli rehineleri kurtarmak gibi savaş hedeflerine ulaşması için gerektiğini belirten Netanyahu, Hamas'ın silah ve militan kaçakçılığını engellemek için Philadelphia Koridoru’nun kontrolünü ele geçirdiklerini söyledi. Gazze Şeridi'nin yönetimini devralmak istemedikleri açıklamasını yineleyen İsrail Başbakanı, “Hamas'ın askeri kabiliyetlerini yok etmeye çok yakınız. Tünellerini yok ediyoruz. Gazze Şeridi'ni yönetmek istemiyorum, ama Hamas'ın yeniden Gazze Şeridi'nde iktidara gelmesini engellemeye çalışıyorum” şeklinde konuştu.
Al Majalla’ya konuşan Filistinli İsrail işleri uzmanı İsmet Mansur, İsrail’in savaşla ilgili açıkladığı hedeflerin ve Gazze'de yürüttüğü savaşın bahanesi olarak kullanıldığı Hamas yönetiminin zayıflatılması ve tehdit edilmesinin ötesinde İsrail'in hem siyasi hem de askeri hamlelerinin ve attığı son adımların çok daha geniş kapsamlı hedefleri olduğunu söyledi.
İsrail, Gazze Şeridi'nden öylece çekilip güvenlik meselesini Filistinli ya da uluslararası herhangi bir tarafın inisiyatifine bırakmaz.
Netzarim Koridoru’nun oluşturulmasının ve periyodik ve sürekli olarak genişletilip geliştirilmeye çalışılmasının sadece geçici bir ayrım koridoru olmadığını, aksine uzun vadeli bir kolonyal yapı olduğuna işaret ettiğini vurgulayan Mansur, “Gazze Şeridi'nin doğu ve kuzey sınırları boyunca uzanan tampon bölgenin ve İsrail'in iddia ettiği üzere kaçakçılığı önlemek ve Hamas’ı zayıflatmak için uygulanan güvenlik planının önemli bir parçası olan Philadelphia Koridoru’nda kalmaktaki ısrarı, Gazze’de yıllarca kalmak istediğini ve varlığının geçici olmadığını gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
İsrail’in Gazze şehrinin merkezindeki Rimal Mahallesi’nde yerinden edilen Filistinlilerin kaldığı bir okula düzenlediği saldırının ardından binayı inceleyen Filistinli kadınlar, 20 Ağustos (AFP)
İsrail'in Gazze Şeridi üzerinde işgalci kontrolünü dayatacağını düşünen Mansur, “En azından İsrail ordusu, Gazze Şeridi üzerinde uzun bir süre güvenlik kontrolüne sahip olacak” dedi. İsrail'in, güvenlik dosyasını ister Filistinli isterse uluslararası olsun hiçbir tarafın inisiyatifine bırakmayacağı için Gazze Şeridi'nden çekilmeyeceğini vurgulayan Mansur, “Bence İsrail, Filistin meselesini yeniden tasarladı. Gazze'ye yönelik ana proje bu” diye konuştu.
“İnsani yardım çalışmaları koorinatörü”
Netanyahu'nun Philadelphia Koridoru’ndan çekilme niyetinde olmadığına dair son açıklamalarından önce İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth geçtiğimiz ağustos ayı sonlarında yayınladığı bir haberde İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ndeki ‘insani yardım çalışmaları koordinatörü’ olarak adlandırılan ve görevi Gazze Şeridi'ndeki insani çalışmaları yönetmek ve sivil meseleleri koordine etmek olan yeni bir pozisyon oluşturma kararını aktarmıştı. Siyaset uzmanları, bu pozisyonun oluşturulmasını, Gazze Şeridi'ndeki işgali uzun süre istikrara kavuşturmayı amaçlayabilecek bir hamle olarak değerlendirdi.
Bu yeni pozisyona Tuğgeneral Elad Goren'in getirileceğini aktaran gazetenin haberine göre insani yardım çalışmaları koordinatörü görevi, Filistinlileri yönetmek ve Filistin Yönetimi’ne bağlı bazı kurumlarla koordinasyon sağlamaktan sorumlu olan Batı Şeria'daki İsrail Sivil İdaresi başkanıyla aynı düzeyde. Gazete, Tuğgeneral Goren'in, yerlerinden edilen bir milyon Filistinlinin Gazze Şeridi'nin kuzeyine geri dönmeleri olasılığının takibinden, yeniden inşa projelerinden, insani yardım kuruluşlarıyla koordinasyondan ve yardımların halka ve yerlerinden edilenlere aktarılmasından sorumlu olacağını bildirdi.
Gazze Şeridi'nde Filistinlilerin işlerini yürütmesi için bir Filistin yönetimi oluşturulabilir, ama İsrail'in güvenlik kontrolü olmadan tek taraflı olarak bir güvenlik kontrolüne sahip olmayacak.
İsrail’in Gazze Şeridi’ne bir insani yardım koordinatörü ataması kararını, askeri operasyonun artık sadece askeri bir operasyon olmadığı, insani yönleri ve Gazze'deki halk ve toplumla ilişkisi olan uluslararası ve yerel kurumlarla ilişkilerin yönetilmesiyle ilgili yönleri de olduğu değerlendirmesinde bulunan Mansur, “Bu, askeri operasyonun daha fazla boyut kazandığının kanıtı. Bu hamlede hedefin Batı Şeria'da yıllardır olduğu gibi, yaşamın tüm yönleri üzerinde doğrudan kontrol uygulamak olacağına inanıyorum” dedi.
Mansur, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Belki Gazze Şeridi'nde Filistinlilerin işlerini yürütmesi için bir Filistin yönetimi oluşturulabilir, ama İsrail'in güvenlik kontrolü olmadan tek taraflı olarak bir güvenlik kontrolüne sahip olmayacak.”
Mansur, bu durumun ABD'nin İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki projelerini, Gazze Şeridi’ne yayılmasını ve kontrolünü ne derece benimseyeceğine bağlı olduğunu ve bunun yakın gelecekte netleşeceğini sözlerine ekledi.
Uluslararası insani yardım kuruluşlarının sahadaki çalışmaları ile İsrail ordusunun çalışmalarını arasında koordinasyonu sağlamak üzere insani yardım koordinatörü olarak atanan Tuğgeneral Goren, örneğin Gazze Şeridi'nin orta kesimlerinde bulunan Deyr el-Belah'ta ilk çocuk felci vakasının görülmesinin ardından eylül ayı başlarından bu yana WHO ve UNICEF ekiplerinin Gazze Şeridi'nin çeşitli bölgelerinde on yaşın altındaki çocukları çocuk felcine karşı aşılama çalışmalarının denetlenmesi ve koordine edilmesi gibi süreçleri yönetecek.
Yediot Aharonot gazetesi, Tuğgeneral Goren'i bu göreve, İsrail hükümetinin halen Gazze’deki savaşın ertesi günü için net bir stratejik vizyon geliştiremediği, ordunun ise İsrail'in Gazze'deki günlük yaşama dair sorumluluğunun önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini ve hatta artacağını, bunun da İsrail’in Gazze’yi yeniden işgal etmesini gerektireceğini anladığı bir dönemde atadığına dikkati çekti. Gazetenin aktardığına göre İsrailli bir güvenlik yetkilisi, insani yardım koordinatörlüğü pozisyonunun sınırlı bir projeyi yönetmek için değil, uzun bir süre için tasarlandığını söyledi. Yetkili, Goren için ‘Gazze’nin baş sorumlusu’ tanımını kullandı. Gazete, Goren’in iki milyon Filistinlinin işlerini yöneteceğini, bunun da İsrail'in planına göre Gazze'nin birkaç yıl boyunca işgal altında tutulmasını simgelediğini ve orduya kıtlık ya da insani kriz gibi insani boyutlardan etkilemeden Gazze'deki savaşı sürdürmesi için uluslararası meşruiyet kazandırmayı amaçladığını vurguladı.
Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
