AB, Ukrayna ve Moldova'ya üyelik kapısını açmaya hazırlanıyor

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen (EPA)

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun, önümüzdeki Cuma günü, , Fransa'nın dönem başkanlığındaki yapacağı son zirvede Ukrayna, Moldova ve Gürcistan'ın AB üyeliği talepleri üzerine nihai kararını açıklaması bekleniyor. Diplomatik kaynaklar, Ukrayna'nın üyelik talebinin kabul edilmesi ve Moldova’nın AB üyeliği için yıllar, hatta on yıllar sürmesi beklenen katılım sürecinin başlatılması konularında AB Komisyonu’nda liderlik düzeyinde bir fikir birliği olduğunu belirttiler.
Kaynaklar, bunun Pazartesi akşamı AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen başkanlığında Avrupa Komisyonu komiserleri arasında gerçekleşen ve Rusya'nın Ukrayna’da başlattığı savaşın ardından üç ülkenin yaptığı üyelik başvurularının üzerinden günler geçtikten sonra Komisyon tarafından açıklanacak olan tutumun dayandırılacağı siyasi boyuta değinilen ‘oryantasyon oturumunda’ ele alındığını söylediler. Ancak, üyelik sürecini başlatmanın ilk adımını oluşturan Komisyonun raporu çerçevesinde nihai kararı AB üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanları alacaklar.
Bu tarihi ve hassas kararın jeostratejik açıdan önemi göz önüne alındığında Komisyon Başkanı von der Leyen bunu, birincisi, talepleri kabul etme veya reddetme boyutlarını tartışmak üzere Pazartesi akşamı yapılacak oturumda, ikincisi ise daha sonra zirveye sunulacak nihai tutumun kabul edileceği önümüzdeki Cuma yapılması planlanan oturumda olmak üzere  iki oturumda almaya karar vermişti.
Görüşmelere katılan diplomatik bir kaynak, Komisyon üyelerinin bu ülkeler tarafından yapılan talepleri ‘sadece aday ülkelerin iç koşullarına yansımaları açısından değil, aynı zamanda üyelik çemberinin genişletilmesi dosyasıyla çelişen üye ülkeler üzerindeki yansımaları, koşulları ve yıllara göre zamanlaması açısından da’ ele aldıklarını belirtti.
Komiserler, görüşmelerinde, üç ülkenin AB üyeliği için siyasi, ekonomik ve kurumsal koşulları yerine getirip getiremeyeceklerinin salt değerlendirilmesinin ötesine geçerek, sekizi eski Sovyet cumhuriyetlerinden olmak üzere 10 ülkenin aynı anda AB’ye üye oldukları 2004 yılındaki gelişmelere benzer şekilde yeni bir genişleme adımına kapı açmanın yol açabileceği etkilere odaklandılar.
Burada Ukrayna'dan Balkanlar'a kadar birçok ülkeyi kapsayabilecek böyle bir genişlemenin getireceği değişikliklerin, küçük devletlerin isteksizliği nedeniyle ertelenen komiserlerin sayısının azaltılması ve Ukrayna gibi büyük bir tarımsal gücün AB’ye katılımı nedeniyle AB’nin temel direklerinden biri olan Ortak Tarım Politikası'nda değişiklik yapılması ihtimali, AB içindeki güç ve etki dağılımı denklemini derinden değiştireceği belirtilmeli.
AB Komisyonu şu an, kapsam olarak sınırlı, Ukrayna'nın ve muhtemelen Moldova'nın adaylığının kabul edilmesi ve Gürcistan'ın bekleme listesinde bırakılması ile yetinme eğiliminde. Kaynaklar, Komiserler arasında bu eğilim üzerinde geçici hedefler belirlenmesi ve katılım sürecinin kademeli olması konularında bir fikir birliği olduğunu, bunun da önümüzdeki hafta yapılacak zirvede Avrupalı ​​liderler arasında hararetli bir tartışmaya yol açacağını belirttiler.
Komisyon, AB’nin Ukrayna ve Moldova'ya coğrafi yakınlığının bu iki ülkenin lehinde ve Gürcistan'ın adaylık talebinin aleyhinde bir faktör olduğunu düşünüyor. Bunun yanında Ukrayna ve Moldova, elektrik ağının Avrupa ile entegrasyonu, ortak sınır kontrolü ve güvenlik ve askeri iş birliği ile başlayarak, savaş sonrasında AB ile ilişkilerini güçlendirdi. AB üyesi Polonya ve Baltık ülkelerinin Ukrayna’nın üyeliğini güçlü bir şekilde desteklediği, Moldova'nın ise Romanya ve Fransa tarafından desteklendiği beliriliyor. AB’nin genişlemesini denetlemekten sorumlu AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Vera Jourova, birkaç gün önce yaptığı açıklamada, 2014 yılında AB üyeliğini desteklemek için Kiev'deki gösteriler sırasında yaşanan ölümlü olaylara atıfta bulunarak, “Ukrayna, sadece Avrupa bayrağı taşıdığı için Avrupa'da mağdur olan tek ülkedir ve bugün bunun yeniden olmayacağını söyleyemeyiz” değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan Komisyonun önümüzdeki Cuma günü açıklayacağı tutumun bir bağlayıcılığı bulunmuyor. Çünkü nihai karar AB Konseyi'ne üye devletlere ait olmakla birlikte, Fransa'nın AB dönem başkanlığının sonucu olacak olan tartışmanın yönünü ve nihai tutumun belirlenmesini etkileyeceğine şüphe yok.
Ukrayna hükümetinin 24 Şubat'ta Rusya’nın işgalinin başlamasından sadece 4 gün sonra AB üyeliğine başvuruda bulunması ve üç gün sonra Moldova ve Gürcistan'ın Rusya’nın topraklarını işgal edebileceği tehlikesini hissetmelerinin ardından üyelik başvurusu için adım atmaları dikkat çekicidir. Moldova ve Gürcistan, daha önce Rusya’nın saldırılarına maruz kalmışlardı. Üç ülkenin üyelik başvurularının ardından AB ülkeleri, genellikle aylar veya yıllar süren adayları değerlendirme prosedürlerinin başlatılması için Komisyonu görevlendirme konusunda zaman kaybetmedi.
Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, 8 Nisan'da Kiev'e gitti ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'ye bu dosyanın etrafındaki büyük siyasi baskıya rağmen, “AB’ye doğru yolculuğunuz burada başlıyor” diyerek, AB üyeliği başvuru forumunu verdi. Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Türkiye gibi diğer ülkelerin yıllardır kapısında beklediği AB’nin, Kiev'in bir an önce üye olma isteğine yanıt vermesi kolay olmayacak.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un geçtiğimiz ay Avrupa Konseyi'ne Norveç'ten Türkiye'ye uzanan bir Avrupa siyasi grubu kurma önerisine benzer şekilde, AB Konseyi Başkanı Charles Michel de kısa süre önce genişleme sürecini tam katılıma ulaşmadan önce ara aşamaları içerecek şekilde değiştirmeyi önermişti.