Lübnan’da Sünni milletvekilleri, başbakanın seçiminde ikiye bölündü

Lübnan Müftüsü Deryan milletvekillerini ülkeyi kurtarmak için birlik olmaya çağırdı.  

Lübnan Müftüsü Abdullatif Deryan. (Lübnan Ajansı)  
Lübnan Müftüsü Abdullatif Deryan. (Lübnan Ajansı)  
TT

Lübnan’da Sünni milletvekilleri, başbakanın seçiminde ikiye bölündü

Lübnan Müftüsü Abdullatif Deryan. (Lübnan Ajansı)  
Lübnan Müftüsü Abdullatif Deryan. (Lübnan Ajansı)  

Lübnan’da parlamento bloklarının, başbakan adayı ile ilgili pozisyonlarını bugün netleştirmesi gerekiyor. Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın perşembe günü zorunlu istişareleri tamamlayarak hükümeti kuracak ismi duyurması planlanıyor. Gündelik işleri yürüten hükümet Başbakanı Necib Mikati’nin Avn’ın son döneminde başbakanlık şansının devam ettiği değerlendirilirken bazı parlamento blokları, destekleyecekleri adayla ilgili Sünni milletvekillerinin pozisyonlarını netleştirmesini bekliyor. Lübnan’daki siyasi teamül gereği başbakanın Sünnilerden seçilmesi gerekiyor. Diğer yandan Sünni milletvekilleri arasında başbakan adayıyla ilgili görüş ayrılıkları yaşanıyor.  
Lübnan Parlamentosu’ndaki 27 Sünni milletvekili farklı yapılardan seçildi. Sünni milletvekillerinin sekizi Şii İkilisi (Hizbullah-Emel) ile ittifak halinde. Taha Naci (Ahbaş cemaati) Muhammed Yahya, Adnan Trablusi, Cihad es-Samed, Hasan Murad, Mulhim el-Huceyri, Yenal es-Sulh ve Kasım Haşim’in Mikati’yi destekleyeceği belirtiliyor. Eski Başbakan Fuad Sinyora’ya yakın sekiz milletvekili, Muhammed Süleyman, Velid Barini, Abdulaziz Samed, Abdulkerim Kebare, Ahmed el-Hayr, Nebil Bedir, Bilal el-Huşeymi ve Yasin Yasin’in de Mikati’yi desteklemesine kesin gözüyle bakılıyor.  
Bazı bağımsız Sünni milletvekilleri ise Mikati’nin statükoyu temsil ettiğini gerekçe göstererek kendisine destek vermeyeceklerini açıkladı. Söz konusu milletvekilleri henüz seçimlerini netleştirmedi. Değişim Güçleri arasında yer alan Milletvekili Veddah Sadık ise Sünni kontenjandan sayılmasına karşı çıkarak, mezhepçi yaklaşımlara karşı olduğunu ve Mikati’nin seçilmesini asla desteklemeyeceğini söyledi. Değişim Güçleri grubu içinde beş Sünni milletvekili yer alıyor. Bunlar İhab Matar, Rami Fenc, İbrahim Muneyme, Veddah Sadık ve Halime el-Kakur.
  
Sadık, Şarku'l Avsat'a şu açıklamada bulundu:
“Başbakanın seçilmesinde Sünni çoğunluktan bahsetmenin bir anlamı yok. Önemli olan egemenliği ve değişimi önemseyen bir ismin seçilmesidir. Değişim Bloku olarak birçok nedenden ötürü Mikati’yi desteklemek istemiyoruz. Çünkü statükoyu temsil ediyor ve önceki yönetimlerde rol üstlendi. Şii İkilisi hükümetine egemendi. Buna rağmen Beyrut Limanı patlaması dosyasında iki ay hükümetin çalışmalarını aksattılar. Eski politikacıların, halkın özlem ve sorunlarıyla ilgisi yok. Birçok isimle görüştük. Değişim Güçleri olarak Büyükelçi Nevvaf Selam’ın ismine sıcak bakıyoruz.”
Lübnan’da yeni başbakan adaylığında farklı isimler öne çıktı. Bu isimler arasında mevcut hükümetin Ekonomi Bakanı Emin Selam, Lübnan’ın eski BM Büyükelçisi Nevvaf Selam, Lübnan’ın eski Arap Birliği temsilcisi Halid Ziyade, ekonomi uzmanı Salih Nesuli dikkat çekiyor. Salih Nesuli’nin Özgür Yurtsever Partisi Başkanı Cibran Basil tarafından desteklendiği biliniyor. Başbakanlık adaylığı teklif edilenler arasında eski Adalet Bakanı Eşref Rifi de var. Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın görevde olduğu sürece asla aday olmayacağını belirten Rifi sözlerini şöyle sürdürdü:
“Seçmenlerim beni egemenlik programını savunduğum için seçti. Sünni cenahta başbakanlığı için nitelikli adaylar var. Eski yönetimi temsil eden Necib Mikati’nin yeniden bu göreve seçilmesini tasvip etmiyoruz.”
Eski Büyükelçi Nevvaf Selam’ın bu göreve uygun olmadığını savunan Rifi, büyük meselelerin çözümünde sağlam bir duruş sergileyebilmesi için daha güçlü bir ismin başbakan olması gerektiğini vurguladı.
Sünni Milletvekili Bilal Abdullah ve Cemaati İslamiye’nin desteklediği İmad el-Hut ve Sayda’dan bağımsız milletvekilleri Üsame Saad ve Nezih el-Bezri ise kimi destekleyeceklerine dair görüş belirtmekten kaçındı. Şarku’l Avsat’a konuşan Milletvekili Bezri, şunları söyledi:
“Kimi destekleyeceğimiz net değil. Ancak Mikati’yi istemiyoruz. Şahsıyla bir sorunumuz yok fakat kendisi otuz yıllık statükoyu temsil ediyor. Bazıları teknokrat bir başbakan bazıları ise siyasi bir şahsiyet istiyor. Ben siyasi bir ismi tercih ederim. Çünkü cumhurbaşkanı ve meclis başkanı siyasi iken başbakanın teknokrat olması başarılı olamayacağını gösterir.” 
Lübnan Müftüsü Şeyh Abdullatif Deryan, müftülük binasında bazı Sünni milletvekilleri ile bir araya geldi. Deryan görüşmede yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Başbakanın seçilmesi için yapılan istişareler hikmetli davranılmasını gerektiren bir sorumluluktur. Ülkenin içinden geçtiği zor zamanları anlayacak ve çözüm üretebilecek bir şahsiyetin seçilmesi gerekir. Müftülüğümüz tüm Lübnanlılara açıktır ve kimse arasında ayrım yapmaz, herkese kardeşçe, saygı ve sevgiyle yaklaşır. Lübnan’ın gelişimi için ayrım yapmaksızın nitelikli ehliyetli kadroların görevlendirilmesi gerektiğine inanıyoruz.”  
 Parlamentoda görevli tüm milletvekillerine ülkenin çıkarına olacak bir şekilde birlik olarak hükümet başkanını seçmeleri çağrısında bulunan Lübnan Müftüsü Deryan, yeni başbakanın başlıca sorumluluğunun, ülkedeki sosyal, ekonomik krizin çözümü için çaba göstermek olduğunu vurguladı. Deryan milletvekillerine hitaben “Birliğinizi güçlendirin ve Lübnan’ın çıkarını göz bebeğiniz gibi koruyun” dedi.



Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
TT

Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın Hizbullah savaşçılarının, 1990 iç savaşından sonra olduğu gibi Lübnan ordusuna entegre edilmesi önerisi siyasi çevrelerde ve uzmanlar arasında tartışma konusu oldu.

Ordunun çeşitli sebeplerle bu savaşçıları bünyesine katamaması nedeniyle öneri henüz yaygın kabul görmezken, uzmanlar bu meselenin doğuracağı sonuçlar konusunda uyarıda bulundu. Bunun ‘silahlarını devlete teslim etmesi karşılığında Hizbullah için bir teselli ödülü’ olduğunu belirten uzmanlar, ‘dini emir alan ve ideolojik inanca sahip olan unsurların orduda yer alamayacağını’ vurguladı.

Cumhurbaşkanı Avn basına verdiği demeçte, “Ordu içinde Hizbullah savaşçılarından oluşan bağımsız bir birim oluşturmak mümkün değil. Ancak 1990'ların başında Lübnan'daki iç savaşın sonunda çeşitli taraflarla olduğu gibi üyeleri orduya katılabilir ve kurslara tabi tutulabilir” ifadelerini kullandı.

Bu öneriyi yorumlayan Güçlü Cumhuriyet Bloğu Milletvekili Giyas Yazbek, ordunun ‘Hizbullah'ın dış uzantılarla ordusunu oluşturduğunu iddia ettiği 100 bin savaşçıyı absorbe edemeyeceğini’ söyledi. Şarku’l Avsat'a konuşan Yazbek, “Hizbullah'ın 25 bin savaşçısı olsa bile, şu anda subaylarının ve üyelerinin maaşlarını dış yardımlarla güvence altına almaya çalışan askeri kuruma bunları dahil etmek imkânsız” dedi.

Yazbek, ‘ordunun cumhurbaşkanı ve hükümetle birlikte geliştirdiği ulusal güvenlik stratejisinin henüz Lübnan'ın ordu ve güvenlik güçlerinin sayısına olan ihtiyacını belirlemediğini’ vurguladı. Yazbek, “Sınırlarımızı çizdiğimizde, savaşın nedenlerini ortadan kaldırdığımızda ve Lübnan'da siyasi bir çözüme doğru ilerlediğimizde, ordunun mevcut subay ve personel sayısı yeterli olacak ve artacaktır” şeklinde konuştu.

Hizbullah savaşçılarının durumu

Askeri uzman Halid Hamade'ye göre, ‘Taif Anlaşması'ndan sonra silahlı milislerin dağıtılmasında olduğu gibi bugün de Hizbullah savaşçılarının orduya alınması önerisi, Cumhurbaşkanı'nın Hizbullah'ı silahlarını devlete teslim etmeye ikna etme çabaları bağlamında Hizbullah için bir teselli ödülüdür.’

Hamade, ‘Hizbullah savaşçılarının orduya entegre edilmesinin, özellikle ateşkes anlaşmasının imzalanmasının ardından yaşanan gelişmelerden sonra, birçok engelle karşı karşıya olduğunu’ savundu.

fvdgh
Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in 24 Şubat 2025 tarihinde Lübnan'ın güneyindeki Deyr Kanun en-Nahr kasabasında düzenlenen cenaze töreni sırasında Hizbullah üyeleri (Reuters)

“İç savaşın sona ermesinin ardından Lübnan devletinin yüzlerce milisi orduya ve güvenlik güçlerine katmayı başardığı doğrudur, ancak Hizbullah'ın durumuyla karşılaştırma yapmak artık mümkün değildir” diyen Hamade, Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Ulusal Mutabakat Belgesi imzalandığında milis liderleri belgeyi tanıdı, milislerin feshedildiğini duyurdu, silahlarını gönüllü olarak devlete teslim etti ve siyasi sürecin bir parçası oldu. Hizbullah ise ateşkes anlaşmasını tanımıyor ve silahlarını teslim etmeyi kabul etmiyor. Dolayısıyla siyasi sürecin bir parçası haline geldiğini ve artık askeri bir kanadı olmadığını kabul etmeden milislerini orduya dahil etmekten bahsetmek bağlamdan kopuktur.”

Hizbullah'ın ideolojisi

Yazbek'e göre Hizbullah'ın ideolojisi, savaşçılarının orduya entegrasyonunun önündeki en büyük engel. Yazbek, “Hizbullah, Lübnan'ı İran'ın uzantısı olan coğrafi bir nokta olarak görüyor. Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım'ın silahları teslim etmeyeceğini ve silahların devletin elinde olmasıyla ilgili konuşmalarla ilgilenmediğini açıklamasının da gösterdiği gibi bu doktrin halen varlığını sürdürüyor” ifadelerini kullandı.

ukıo
24 Şubat 2025 tarihinde düzenlenen cenaze töreninde eski Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in tabutunu taşıyan Hizbullah savaşçıları (AP)

‘Lübnan iç savaşı sırasında milisleri olan ve devlet şemsiyesi altına giren liderlerin Lübnanlı liderler olduğunu, kararlarının Lübnanlıların kararı olduğunu’ hatırlatan Hamade, “Hizbullah ise organik olarak bölgesel bir otoriteye bağlıdır ve hem Lübnan içinde hem de dışında tehlikeli askeri ve güvenlik rolleri oynamıştır” dedi. Hizbullah'ın ‘Tahran'dan ayrıldığını, yerel bir siyasi bileşen olmayı kabul ettiğini ve askeri kolunu feshettiğini açıklamadığına, böylece savaşçılarının ordu içinde absorbe edilmesi konusunun tartışılabileceğine’ dikkat çeken Hamade sözlerini şöyle sürdürdü: “Veliyyül Fakih tarafından verilen ve uygulanması gereken meşru yetki çerçevesinde faaliyet gösteren askeri bir grup ile anayasal makamlar tarafından demokratik mekanizmalar çerçevesinde alınan siyasi bir karar çerçevesinde faaliyet gösteren başka bir grubu uzlaştırmak nasıl mümkün olabilir? İster sivil idarelerde ister güvenlik kurumlarında milislerin devlete entegre edilmesi deneyimi tekrarlanabilecek kadar başarılı oldu mu?”

Ordu disiplini

Bazılarının iddia ettiği gibi iç savaş sürecindeki milislerin orduya alınmadığını belirten Yazbek, ‘güvenlik ve askeri kurumlara alınanların Lübnan'ı yöneten Suriye rejimine yakın olduğunu, ülkenin egemenliği için savaşan ve Suriye işgaline karşı çıkanların ise kovalandığını, hapsedildiğini ve birçoğunun Lübnan'ı terk etmek zorunda kaldığını’ vurguladı. Yazbek ayrıca, ‘ordu personeli tarafından uygulanan disiplinin Hizbullah savaşçıları için geçerli olmadığını, çünkü milislerin orduyla, ordunun da onlarla uyumlu olmadığını’ belirtti.

Hamade, “Hizbullah savaşçılarının Lübnan ordusuna ve diğer devlet kurumlarına dahil edilmesinin artıları ve eksileri ne olursa olsun, doğru yol Hizbullah'ın silahlarını devlete teslim etmesiyle başlamalı. Hizbullah üyeleri Lübnan toplumundan izole edilmiş bir grup değildir ve topluma entegre edilmelidir. Ancak Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi için bir tür ayartma olarak özümsenmeleri konusunu gündeme getirmekte acele etmek hedefe ulaşılmasını sağlamayacaktır. Gerekli olan, Hizbullah’ın öncelikle devleti, silahların yalnızca devletin elinde olmasını, savaş ve barış kararının devletin elinde olduğunu ve bu konuda meydana gelebilecek herhangi bir düzenlemenin başlangıcı olarak uluslararası kararları uygulama ihtiyacını tanımasıdır” dedi.