Çavuşoğlu İranlı mevkidaşı ile görüştü: Terör hepimizin ortak düşmanı

Çavuşoğlu ve Abdullahyan dün Ankara'da düzenlediği basın toplantısından bir kare  (AFP)
Çavuşoğlu ve Abdullahyan dün Ankara'da düzenlediği basın toplantısından bir kare (AFP)
TT

Çavuşoğlu İranlı mevkidaşı ile görüştü: Terör hepimizin ortak düşmanı

Çavuşoğlu ve Abdullahyan dün Ankara'da düzenlediği basın toplantısından bir kare  (AFP)
Çavuşoğlu ve Abdullahyan dün Ankara'da düzenlediği basın toplantısından bir kare (AFP)

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan Türkiye'nin Suriye konusunda gündeme getirdiği güvenlik endişelerini çok iyi anladıklarını belirterek "Şuna inanıyoruz ki Türk tarafının, Türk arkadaşlarımızın güvenlik endişeleri bir an önce ve kalıcı şekilde giderilmelidir." dedi.
Abdullahiyan, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Dışişleri Bakanlığında gerçekleştirdiği görüşmelerin ardından ortak basın toplantısında konuştu.
Türkiye'nin Suriye konusunda dile getirdiği güvenlik endişelerine yönelik Abdullahiyan "Biz Türkiye'nin bu konudaki güvenlik endişelerini çok iyi bir şeklide anlıyoruz. Aynı zamanda özel bir operasyonu gündeme getirmesini de anlıyoruz. Bu konuda değerli meslektaşım Çavuşoğlu ile de detaylı incelemelerde bulunduk, konuşmalar yaptık. Şuna inanıyoruz ki Türk tarafının, Türk arkadaşlarımızın güvenlik endişeleri bir an önce ve kalıcı şekilde giderilmelidir." diye konuştu.
Türkiye'nin Kudüs ve Filistin davası konusundaki bakış açısını her zaman bildiklerini ve bundan emin olduklarını dile getiren Abdullahiyan, "Türkiye, Kudüs davasından, Filistin davasından hiçbir zaman vazgeçmemiştir, vazgeçmeyecektir. Ancak Siyonistler ne zaman nereye gitmişlerse her zaman oraya güvensizliği götürmüşler, fitneyi götürmüşler." ifadelerini kullandı.

- İran komşularıyla ilişkilerini derinleştirmek istiyor
İran'ın komşularıyla ilişkilerini daha derinleşmek ve güçlendirmek isteğine değinen Abdullahiyan "Komşularla ilişkileri daha da iyileştirmek yeni hükümetimizin en önemli eksenidir." dedi.
Abdullahiyan, Çavuşoğlu'nun Tahran ziyaretinde ikili ilişkileri iyileştirmek ve derinleştirmek için kapsamlı eylem planı ve yol haritası önerisinde bulunduklarını ve bu harita üzerinden ilerlemek istediklerini Çavuşoğlu'na bildirdiğini ifade etti.
Bugün iki ülke arasındaki ilişkilerin uzun vadeli ve kapsamlı olması konusunda bir belgeyi Çavuşoğlu'na teslim edeceklerini kaydeden Abdullahiyan "Güvenlik, siyasi, askeri, turizm, kültürel, tarihi ve bütün alanlarda iki ülkenin ilgi duyduğu alanlarda ilişkilerimizi derinleştirmeye karar verdik. Ayna zamanda KEK (Karma Ekonomik Komisyon) Toplantısını ilerde yapacağız. Önümüzdeki dönemde Yüksek Düzeyli İş Birliği Konseyi 7. toplantısını çok yakın dönemde yapmayı kararlaştırdık." diye konuştu.
Bugünkü görüşmelerde enerji ve elektrik konularında iş birliğinin geliştirilmesini de ele aldıklarını belirten Abdullahiyan, İran'ın KEK Başkanı ve Dışişleri Bakanlığı Ekonomi Müşavirinin yakın zamanda Ankara'ya ziyarette bulunacağını dile getirdi.

- "Libya'da bütün, entegre ve tek bir devletin oluşmasını destekliyoruz"
Görüşmelerde ayrıca konsolosluk işleri ve suçluların iadesi, iki ülke meclisleri arasındaki iş birliğinin artırılması, iki ülkenin sınırında bulunan iller arasındaki iş birliğinin geliştirilmesi ve ticari pazarların oluşması yönündeki konuları ele aldıklarını dile getiren Abdullahiyan, şunları kaydetti:
"(Çavuşoğlu) Kafkas konusunda çok önemli meseleye değindiler, 3+3 platformundan bahsettiler, Tahran- Bakü-Ankara görüşmesine değindiler. Bu da yine bizim en önemli gündem maddelerimizden biridir. Yemen konusunda ateşkesin kalıcı olmasını destekliyoruz. Oradaki insani kuşatmanın ortadan kalkmasını ve siyasi çözümün tek çözüm yolu olduğunu vurguluyoruz. Aynı zamanda Libya'da bütün, entegre ve tek bir devletin oluşmasını destekliyoruz. Libya’nın toprak bütünlüğü bizim için önemlidir. Ukrayna ve Afganistan konularına değindik. Biz Astana formatının son elde ettiği sonuçlar hakkında görüştük, bilgi paylaşımında bulunduk."

- "İran İslam Cumhuriyeti için Türkiye'nin güvenliği İran'ın güvenliği demektir"
Abdullahiyan AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Tahran'a yaptığı ziyareti konusunda da Bakan Çavuşoğlu’nu bilgilendirdiğini ve bu konuda fikir alışverişinde bulunduklarını aktararak şöyle devam etti:
"İran’ın bir sonraki görüşmelerinde özellikle ABD’nin ve diğer Avrupa ülkelerinin daha gerçekçi bakış açılarıyla, tutumlarıyla biz daha iyi sonuçlara varacağız diye inanıyorum, umut ediyorum. Değerli kardeşimin hem bu konuda hem diğer konularda istişarelerinden ve fikirlerinden yararlandım. Siz basın mensuplarının önünde bir kez daha vurgulamak istiyorum İran İslam Cumhuriyeti için Türkiye’nin güvenliği İran’ın güvenliği demektir. Bizim bölgeye, dost ve kardeş ülkeye (Türkiye) hayırdan başka bir temennimiz yoktur."
Ayrıca kum fırtınalarının İran tarafında sıkıntı oluşturduğunu aktaran Abdullahiyan, Tahran'da kum fırtınası ve bunun çevreye etkileri üzerine bir konferans düzenleyeceklerini ifade etti.
Abdullahiyan, Çavuşoğlu ile bu konuda bir komite kurmayı planladıklarını ve komitenin teknik konulardaki görüşmeleri ilerleterek iki ülkenin sınır bölgelerinde yaşayan vatandaşlarının endişelerinin giderilmesine yardımcı olacağını ifade etti.



Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
TT

Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP

Mustafa Feki

Ortadoğu, Doğu Akdeniz ve Arap Körfezi, son zamanlarda karşılaştıkları krizlerin büyüklüğünü önemli ölçüde vurgulayan benzeri görülmemiş ve zor koşullar yaşadı. Bu krizler, yalnızca sınırlı bir bölgesel sorun olmaktan çıkıp büyük bir uluslararası sorun haline geldiler.

Bölgedeki kanlı diziyle başlarsak, ki bu nihayetinde Filistin topraklarının İsrail tarafından vahşice işgal edilmesinin beklenen bir sonucu gibi görünüyor, 7 Ekim 2023 tarihinin işgalin dirençli Filistin halkına her düzeyde uyguladığı baskının otomatik ve doğal bir sonucu olduğunu hemen fark ederiz. Söz konusu baskı, şiddet döngüsünün genişlemesine ve Gazze'nin mevcut koşulları altında yaşanmaz bir alana dönüşmesine yol açtı. Öldürülmemesi gereken on binlerce çocuk, kadın ve sivili içeren şehit kafileleri her gün birbirini takip ediyor. Karşı karşıya kaldıkları katliamlar hem kardeşlerinden hem de dostlarından hiçbir insani yardım veya destek alamadan katlandıkları zor yaşam koşulları unutulamaz.

Son İran-İsrail çatışmasındaki ateşkesin, Gazze'deki acı verici duruma olumlu bir yansıması olabilir, ne var ki İsrail'in uzlaşmazlığı ve Netanyahu modelinin sabah akşam yaydığı nefret dolu söylemlerin temsil ettiği güç despotluğu, acıların devam edeceğinin, güven ve barış kıyısından hâlâ uzak olunduğunun en iyi kanıtı.

Belki okuyucuyla birlikte ülkelerin ağırlıklarını, gerçekleşen dönüşümlerin doğasını ve bazı tarafların ağırlıkları açısından bölgesel borsa üzerindeki etkilerini düşünebilir ve aşağıdaki kanıtları gözlemleyebiliriz:

İlk olarak, bir yandan Lübnan'da Hizbullah'ın başına gelenlere, diğer yandan Suriye'de yaşananlara bakıldığında, İran toplamda kaybeden gibi görünüyor. Tahran, Esed ailesinin yönetimi boyunca sadakatini sürdüren itaatkar bir müttefikini kaybetti. Buna ilaveten, ABD'nin tam desteğiyle İsrail, İran'ın nükleer projesinin temellerini büyük ölçüde yok etti. İran ayrıca siyasi yaşamının, askeri mevkilerinin ve bilimsel uzmanlıklarının en ön saflarından onlarca şehit verdi.

Burada, İran'ın direndiğini ve inkar edilmesi zor birçok güçlü karşılık verdiğini dolaylı olarak kabul etmeliyiz. İsrail'e gönderdiği füze ve insansız hava araçlarının, on binlerce sakinini İran saldırılarından kaçmak için sığınaklara yönelmeye zorladığını itiraf etmeliyiz. Ancak, bu elbette, İsrail Hava Kuvvetleri'nin İran'ın kalelerini vurması, İran içindeki bir dizi önemli ekonomik ve askeri konumda hayati öneme sahip arterleri hedef almasıyla kıyaslanamaz.

ABD Başkanı Donald Trump, başlangıcından itibaren İran-İsrail çatışmasının baş vaftiz babası rolünü oynadı. Gelişmelerin ayrıntılarına doğrudan kişisel olarak müdahale etti. Öyle ki hem İran hem de İsrail tarafı kazandıklarını iddia ettikleri bir zafer veya rakiplerine karşı sağladıklarını iddia ettikleri bir üstünlükle gururlanarak savaştan çıktılar. Her halükarda durum ve medyatik gelişmeler alanı yorumlara açık, tüm tarafların bakış açılarının kabul edilmesine olanak tanıyor. Zira silahlı çatışmalar geride bir kazanan bırakmaz, aksine kayıp ve zararları tüm taraflara dağıtır.

Burada, İran nükleer programının geçici bir süreliğine de olsa çökertilmesinin, Netanyahu için gurur duyacağı yanıltıcı bir zafer olduğuna dikkat etmeliyiz. Bu zafer, onu siyasi durumunu ve İsrail hükümetinin başkanı olarak konumunu güçlendirebilecek bir erken genel seçim çağrısında bulunmaya itebilir. Tahran ve Tel Aviv arasında yaklaşık iki hafta süren bu askeri çatışma hakkında ne söylenirse söylensin, İsrail'in imajına bir çizik atıldığını, her koşulda etkilendiğini dürüstçe belirtmeliyiz. İran, bölgedeki en büyük askeri cephaneliğe karşı mücadelede kahramanlıktan veya cesaretten yoksun olmayan bir duruş sergiledi. İsrail'e verilen Amerikan desteği, o savaşta gerçek belirleyici faktördü, kimsenin itiraz edemeyeceği ve olaylar tarafından gölgede bırakılmış gibi görünen bir kriterdi. Zira İsrail ilk kez içeride derin bir darbe aldı, iç hedefler benzeri görülmemiş bir şekilde vuruldu. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu da yenilmez ordu efsanesinin ve son on yıllarda yarattığımız büyük putun ne sandığımız kadar sağlam ne de hayal ettiğimiz kadar güçlü olmadığını teyit etti.

İkincisi; eğer şimdi uzun bir geçmişe ve geniş topraklara sahip bir İslam devleti olarak İran'dan bahsedeceksek, kendisinin üstünden atlanması zor birkaç hatasını kaydetmeliyiz. Bunların ilki, arenalar birliği dediğimiz şey ve son kırk yıldır komşu ülkelerde onlar aracılığıyla savaştığı çeşitli kollardır. Lübnan'daki Hizbullah ile başlayıp Suriye ve Irak'tan geçerek Yemen'deki Ensarullah-Husi grubuna kadar uzanan bu kollar, kanlı çatışmaların ve tekrarlanan çekişmelerin bir tarafı olarak kendini dayattı. Böylece İran Batı'nın, Batı Asya, Arap Yarımadası, Arap Körfez bölgesi ve hatta Kuzey Afrika'daki Araplar, Türkler, Kürtler ve diğer etnik gruplara karşı kullandığı bir korkuluğa dönüştü.

İran'ın benimsediği kollar inşa etme politikası, İran'da İslam Devrimi'nin patlak vermesi ve Şah'ın Şubat 1979'da devrilmesi ile başlayan geniş çaplı bir kaosa yol açtı. Ama iş bununla bitmedi. İran, Arap Körfez bölgesindeki Amerikan hedeflerini vurmaya çalışarak ve Katar hava sahasını ihlal ederek de büyük bir hata yaptı. İlave olarak, İran'ın hatalarına sık sık tahammül eden, işlerine karışmasını ve yanlışlarını görmezden gelen Körfez'de de tahribat yaratmaya çalıştı. İşleri daha da kötüleştiren ise İran parlamentosunun, bu hayati bölgede dünya petrol nakliyatının yüzde 20'sinin geçtiği, büyük öneme sahip bir ticaret ve deniz yolu olan Hürmüz Boğazı'nı kapatma kararı almasıydı.

İran'ın son eylemleriyle Körfez’in duygularını geçici de olsa kendisine karşı yabancılaştırarak kaybettiğine şüphe yok. Oysa Körfez ülkeleri, Maşrık (Levant) ülkeleri, Mısır ve diğerleri, İsrail'in İran'a yönelik saldırganlığını en başından kınadılar. Tahran, düşman listesine geçici de olsa başka ülkeler eklemek yerine dostlarının desteğini almaya çalışmalıydı.

Bu nedenle, İran'ın çok şey kaybettiğine, yalnızca Beyaz Saray'daki güçlü adamın, Tahran ve Tel Aviv arasındaki savaşı sona erdirme başarısını kendisine nispet etmeye çalışan Donald Trump'ın göreceli, geçici memnuniyetini elde ettiğine inanıyorum. Trump daha önce de Pakistan ve Hindistan arasındaki ateşkesi kendisine mal etmişti. Buna bir de ABD’nin Tahran'daki rejimi devirmeye çalışmadığını, bunun yerine yalnızca İran nükleer projesini yok etmeyi ve onu en azından gelecekte aciz hale getirmeyi amaçladığını defalarca dile getirenin de o olduğunu eklemeliyiz.

Üçüncüsü; nükleer programını kaybeden İran'ın, siyasi rejiminin devamı ve onu zayıflatma girişimlerini durdurma konusunda geçici bir kabul kazandığı açıkça ortaya çıktı. İran’ın artık sona eren bu çatışmada en önemli ve en öne çıkan devlet olduğuna şüphe yok. Ancak, Trump'ın gözdesi Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türk tarafını da göz ardı etmemeliyiz. Türkiye'nin bir Avrupa-Asya, Akdeniz ve Ortadoğu ülkesi, NATO'nun aktif bir üyesi, bölgede ve genel olarak güç denkleminde hem İsrail hem de İran ile birlikte hesaba katılması gereken bir güç olduğunu aklımızda tutmalıyız. Türkiye de Suriye'de yaptıkları ve Körfez'de elde ettikleri sayesinde ve ayrıca ABD’nin bölgedeki politikalarından duyduğu memnuniyet sayesinde yaşananlardan kazançlı çıktı.

Güç dengesinin, Körfez ülkelerinin de şu ana kadar kazandığını gösterdiğine inanıyorum, çünkü İran tarihsel olarak dost bir ülke ancak onlarla ilişkileri varlığı inkar edilemez veya görmezden gelinemez endişelerden yoksun değil. Biz Araplar olarak, İranlı ve Türk komşularımızın, akıllardan hiç çıkmayan adil Arap davası, yani tüm sonuçları, tarihsel gelişmeleri ve onu çevreleyen koşullarıyla Filistin davası için kalıcı bir çözüme ulaşmada aktif oyuncular olmalarını umut ediyoruz.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.