Irak: Mukteda es-Sadr, Cumhurbaşkanı Salih’in İsrail ile normalleşmeyi suç sayan yasayı bizzat onaylamamasını eleştirdi

Sadr’ın tweet’i Irak siyasetini yeniden karıştırdı.

Irak: Mukteda es-Sadr, Cumhurbaşkanı Salih’in İsrail ile normalleşmeyi suç sayan yasayı bizzat onaylamamasını eleştirdi
TT

Irak: Mukteda es-Sadr, Cumhurbaşkanı Salih’in İsrail ile normalleşmeyi suç sayan yasayı bizzat onaylamamasını eleştirdi

Irak: Mukteda es-Sadr, Cumhurbaşkanı Salih’in İsrail ile normalleşmeyi suç sayan yasayı bizzat onaylamamasını eleştirdi

Irak’ta Sadr Hareketi’nin 73 milletvekilinin istifa etmesinin ardından hareketin lideri Mukteda es-Sadr’ın vekillerini Meclis’ten çekme kararının üzerinden 10 gün geçti. Bu karar siyasi çevrelerde hâlâ tartışma konusu olmaya devam ederken, Sadr bu sefer Cumhurbaşkanı Berhem Salih’i hedef aldı.
Sadr, Twitter hesabından paylaştığı mesajda, Cumhurbaşkanı Salih’in İsrail ile normalleşme yasasını imzalamasına tepki gösterdi. Nitekim Sadr Hareketi yasanın Meclis’ten geçmesine öncülük etmişti. Mukteda es-Sadr, mesajında, “Sözde Irak Cumhurbaşkanı’nın normalleşmeyi suç sayan yasayı imzalamaması oldukça yüz kızartıcı. Halkın normalleşmeden yana olan ve milli olmayan bir cumhurbaşkanına sahip olması utanç verici. Ben, Allah’ın huzurunda ve Irak halkının önünde onun suçundan beriyim. Daha önce ve daha sonraları (Salih’in) cumhurbaşkanlığına aday gösterilmesinden üzüntü duyuyorum” ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanlığı resmî sitesinde dün yayınlanan yazılı açıklamada, Cumhurbaşkanı Salih’in söz konusu yasanın Meclis’ten gönderildiği şekliyle ve üzerinde herhangi bir düzeltme yapmadan ele alınması talimatı verdiği belirtildi. Yasanın 20 Haziran 2022’de resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdiğine işaret edilen açıklamada, Cumhurbaşkanı Salih’in, Filistin meselesini, Filistin halkının meşru haklarını elde etmesi ve vatanını Siyonist oluşumdan kurtarmasını destekleme konusunda kararlı bir duruş sergilediği ifade edildi. Açıklamada, Cumhurbaşkanı Salih’in Birleşmiş Milletler Genel Kurul toplantıları sırasında ulusal ve uluslararası platformlarda bu hususu defalarca tekrarladığı vurgulandı.
Irak Meclisi Mayıs sonlarında İsrail ile normalleşmeyi suç kabul eden yasa tasarını yasalaştırdı. Tasarı, Sadr Hareketi tarafından ve müttefikleri Sünni Egemenlik İttifakı ile Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) işbirliğiyle Meclis’e sunuldu. Meclis, tasarıyı oy birliğiyle onayladı.
Yasa, normalleşme konusunda bir ilk sayılıyor. Irak’ta 1969 tarihli Ceza Kanunu’nun 201’inci maddesi, Siyonizmi savunan kişilere idam cezası öngörüyordu. Ancak yeni yasa farklı olarak müebbet veya geçici hapis cezaları içeriyor. Yasanın birinci maddesi “İşgalci Siyonist oluşum ile diplomatik, siyasi, askeri, ekonomik, kültürel veya başka herhangi bir ilişkinin kurulmasını engellemeyi” hedefliyor.
Irak yasalarına göre, Meclis’in çıkardığı yasalar, cumhurbaşkanı onaylamış olsun ya da olmasın, 15 günlük beklemenin ardından onaylanmış kabul edilir. Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmaması anayasal bir engel olarak görülmez.
Cumhurbaşkanı Salih’in normalleşmeyi suç sayan yasayı “Gerekli işlemi yapmak üzere” ibaresiyle Meclis Başkanlık Divanı’na göndermesinin ardından ilgi yasa, Başkanlık Divanı Başkanı imzasıyla, Irak devleti yasaları ve mevzuatlarının yayınlandığı “El-Vakai El-Irakiyye” isimli resmî gazetede yayınlandı.
Ancak bazı siyaset ve hukuk çevrelerinin değerlendirmesine göre, Sadr, yasanın bizzat Cumhurbaşkanı Salih tarafından imzalanmamasına itiraz etti. Çünkü Salih’in, formalite bile olsa, yasayı imzalamaması ve sadece “Gerekli işlemi yapmak üzere” ibaresiyle Meclis Başkanlık Divanı’na göndermesi, onun yasaya karşı tavır aldığı anlamı taşıyor.
Öte yandan Irak’ta siyasi gelişmeleri takip eden gözlemciler, Sadr’ın Cumhurbaşkanı Salih’i hedef aldığı Twitter paylaşımını, Salih’in yeniden dönem cumhurbaşkanı seçilme yolundaki son fırsatına indirilen “ölümcül darbe” diye nitelendirdi. Gözlemciler özellikle Şii Koordinasyon Çerçevesi ile Sadr arasındaki gergin ilişkilere işaret ederek, bu paylaşımın siyaseti kilitlemeyi amaçladığını belirtiyor. Gözlemcilere göre, Sadr’ın paylaşımının ardından Koordinasyon Çerçevesi, cumhurbaşkanı seçimi sırasında Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) cumhurbaşkanı adayı Reber Ahmed’e karşılık Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) adayı Salih’e ‘evet’ oyu vermekte zorlanabilir.
Diğer bazı çevreler ise geçtiğimiz süreçte KYB ile ittifak kuran Koordinasyon Çerçevesi’nin, cumhurbaşkanı seçiminde Salih’e oy verip vermeme kararını milletvekillerinin tercihine bırakabileceğini değerlendiriyor.



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.