Litvanya, Rus ürünlerinin Kaliningrad'a geçişini engellemeyi sürdürecek mi?

Rusya'nın derinliklerinden gelen trenler, Kaliningrad'a birkaç metre mesafede, Litvanya'nın Kybartai kasabasında durmak zorunda kalıyor. Litvanya sınır muhafızları, yolcu veya ticari mal yüklü trenleri dikkatle teftiş ediyor. Muhafızlar, bu trenlerin, Ukrayna savaşı dolayısıyla Avrupa Birliği’nin yaptırım listesinde yer alan yasaklı ürünleri Kaliningrad’a taşıyıp taşımadığını kontrol ediyor. Eğer yasaklı bir ürüne rastlarlarsa trenin geçişine izin vermiyorlar.  

Ukrayna savaşı nedeniyle, Avrupa Birliği’nin Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımlarının 18 Haziran'da yürürlüğe girmesinden bu yana Litvanya, yaptırım uygulanan ürünlerin Kaliningrad'a transit geçişini engelleyerek yeni ‘bir kriz alanına’ dönüştü. Kalilingrad Rusya’nın diğer bölgeleriyle sınırlarının olmaması açısından benzersizdir, sadece Polonya ve Litvanya’ya komşu olan kentin Baltık Denizi’ne sınırı bulunuyor. Vilnius, Rusya’dan Kalilingrad’a gelen ürünlerin sadece yüzde 1’inin ‘yaptırım listesinde’ yer aldığını söylüyor, öte yandan Rusya Litvanya’yı Kalilingrad’ı 'abluka altına almakla’ itham ediyor. Litvanya'nın Avrupa Birliği'nin (AB) yaptırım listesinde olan bazı malların toprakları üzerinden Kaliningrad'a transit geçişini engelleme kararı alması, Rusya ile Litvanya’yı karşı karşıya getirdi. Rusya, kendi toprak parçası Kaliningrad'a ancak Litvanya üzerindeki demir yolundan ulaşabiliyor. Rusya'yla kara bağlantısı olmayan Kaliningrad, İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda savaşı kaybeden Almanya'dan alınarak Rusya toprağı haline getirilmişti. Rusya ve Litvanya arasında, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının ardından ‘serbest geçiş anlaşması’ imzalandı. Baltık Denizi'ne açılan bölgenin Moskova için stratejik önemi oldukça büyük. Şu anda hala nüfusunun ciddi bir bölümü Alman olsa da ikinci dünya savaşının ardından nüfus mübadeleleri ile bölgeye çok sayıda Rus yerleştirilmişti. Kaliningrad'ın coğrafi konumu hem stratejik hem de askeri anlamda Moskova’ya avantajlar sağlarken, bölge aynı zamanda Rusya'nın Baltık Denizi'ndeki yıl boyu donmayan tek limanını da içeriyor. Litvanya şu anda ‘yaptırımlar kapsamında’ kömür, metal, inşaat ve teknoloji malzemelerinin geçişine izin vermiyor, ancak bu liste aşamalı olarak genişleyebilir, altın ve enerji kaynaklarına uzanabilir. Avrupa Birliği’nin yaptırımları, bazı ürünlerin Rusya’dan Birlik topraklarına girmesini engellemeyi hedefliyor, fakat Litvanya bu kuralı Kalilingrad’a da uygulama yoluna gitti. Söz konusu uygulamaları ‘abluka girişimi’ olarak değerlendiren Rusya, ikili anlaşmaları ihlal ettiğini öne sürdüğü Litvanya'yı "ciddi sonuçlarla karşı karşıya kalabileceği" yönünde uyardı. Avrupa Birliği, transit malların yaptırımlardan muaf tutulup tutulmayacağına karar vermek için bu yaptırımların uygulanmasına ilişkin direktiflerini gözden geçiriyor olsa da Litvanya engelleme kararını savunuyor. Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda birkaç gün önce yaptığı açıklamada, ‘’Topraklarımızdan geçen yasaklı ürünleri alıkoyacağız, yasaklı ürünlerin transit geçiş serbestisinden söz edilemez’’ dedi. 

Litvanya, Ukrayna’ya ateşli bir biçimde destek veren ülkelerin başında geliyor. Resmi dayanışmanın yanı sıra sosyal bir dayanışma da söz konusu, sokaklarda ve binaların üstünde sıklıkla Ukrayna bayraklarına rastlayabiliyorsunuz. Litvanya Meclisi’nin önünde de ulusal bayrağın yanı sıra Ukrayna bayrağının asılı olması dikkati çekiyor. Savunma Bakanlığı’nın ana binasında da dev bir Ukrayna bayrağı asılı.  

Vilnius'taki Doğu Avrupa Araştırmaları Enstitüsü araştırmacılarından Andrius Proçoranko, Şarku'l Avsat'a yaptığı değerlendirmede, Litvanya'nın Avrupa Birliği'nden Rusya'ya karşı yaptırımlar konusunda aldığı tavsiyelerin ‘yoruma açık olduğunu’ ve transit mallar için geçerli olmadıkları yönünde değerlendirilebileceğini, ancak Litvanya’nın, ‘katı bir yorumlamayı’ tercih ettiğini söyledi. Brüksel'in bazı transit malları yaptırımlardan muaf tutmayı düşünmesine rağmen Litvanya hükümetinin ‘engelleme kararında ısrar ettiğini’ söyleyen Prochoranko, bunun nedenini şöyle açıklıyor: “Litvanya Rusya'ya taviz vermek istemiyor çünkü herhangi bir taviziz daha fazla taviz gerektireceğine inanıyor. Almanya, transit ürünler için istisna çıkarılmasını istiyor. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Vilnius'un kararından duyduğu memnuniyetsizliği dile getirerek, ‘Rusya'ya ait iki bölgeden bahsediyoruz’ demişti. Litvanya istisna taraftarı olmasa da Almanya’ya karşı gelmeyi göze alamayacaktır.”  

Rusya, ürünlerinin Kaliningrad'a geçişini engelleme kararından vazgeçmezse, Litvanya’yı ‘açıkça ilan etmediği’ sonuçlarla yüzleşebileceği yönünde tehdit etti. Ancak Vilnius'un bu tehditleri ciddiye almadığı ve Rusya’nın yanıt seçeneklerinin sınırlı olduğuna inandığı açık. Litvanya Silahlı Kuvvetleri Sözcüsü Este Lilikaiti, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Silahlı kuvvetlerin tatbikatları olağan seyrinde devam ediyor, mevcut jeopolitik durum nedeniyle ek savunma önlemlerine başvurmadık’’ dedi. Kalilingrad sınırındaki birliklerin güçlendirilip güçlendirilmediği sorusunu ise; “Teyakkuz halindeyiz, müttefik ülkelerle koordineli olarak bölgenin güvenliğini yakından takip ediyoruz ve zorlukları gerçekçi bir şekilde değerlendiriyoruz. Sınırdaki durum stabil, bu nedenle Kaliningrad bölgesine ek bir kuvvet gönderilmedi’’ diye yanıtladı. Sözcü Lilikaiti, NATO’nun Litvanya’ya ‘güvenlik önlemleri kapsamında’ ek birlikler gönderdiğini ve bu birliklerin ulusal orduyla birlikte askeri tatbikatlar düzenlediğini ifade etti. Ayrıca NATO’nun Ukrayna savaşının ardından Litvanya’ya ek hava savunma sistemleri gönderdiğini doğruladı.  

Litvanya’daki uzmanlar Rusya’nın ülkelerine yönelik herhangi bir askeri operasyon başlatma ihtimali olmadığını düşünüyor. Andrius Proçoranko; "Rusya şimdilerde Litvanya da dahil olmak üzere tüm komşularını tehdit ediyor. Bu nedenle, tehditlerden çok da korkmamalıyız, uzmanlara göre Rusya şu anda herhangi bir askeri operasyon yapmaktan aciz. Kalilingrad’da Ukrayna savaşından önce 40 bin Rus askeri vardı, şimdi bu sayının yaruya indiği tahmin ediliyor’’ diye konuştu. 

Rusya'nın Litvanya'ya deniz ablukası uygulama tehditlerini de gerçekçi bulmadığını söyleyen Proçoranko, Rusya’nın, Litvanya mallarının Belarus ya da doğudaki diğer geçişini engelleyebileceğini ve bir ihtimal iç siyasete müdahil olabileceğini değerlendirdi. Rusların son iki haftada olduğu gibi ‘siber saldırılarını’ yoğunlaştırabileceği tahmininde bulunan Proçoranko, ‘’Rus korsanların yaptığı siber saldırıları Rusya resmi olarak üstlenmedi, şimdiye kadar çok ciddi saldırılar olmadı ancak zzaf noktaları ortaya çıktı. Ruslar sistematik olarak bir saldırıda bulunursa ülke altyapısında ciddi zarar verebilir’’ dedi.  

Litvanya hükümetinden geçen hata yapılan açıklamada, Rus hükümetinin Vilnius'un belirli malların Kaliningrad'a demiryolu taşımacılığına getirdiği kısıtlamaları protesto etmesinden günler sonra, muhtemelen Moskova'dan başlatılan yoğun bir siber saldırıdan etkilendiğini duyurmuştu. Şarku’l Avsat’a bilgi veren Litvanya Savunma Bakanlığı Sözcüsü Osra Fatkevikeot, siber saldırıların yaklaşık iki hafta sürdüğünü ve bir dizi web sitesini kısa süreliğine kesintiye uğrattığını, ancak kalıcı hasara yol açmadığını söyledi. Savunma Bakanlığı Sözcüsü, yakın zamanda daha ‘yıkıcı’ saldırılar beklediklerini ve bu nedenle özel sektörü, acil önlemler almaları yönünde uyardıklarını belirtti.  

Litvanya Savunma Bakanlığı Siber Savunma Birimi Başkanı Jonas Skardinskas,  bu tür saldırıların “yeni olmadığını ve bir süredir benzer saldırılara maruz kaldıkları için hazırlıklı olduklarını belirtti ve savunmalarının güçlü olduğunu vurguladı. Skardinskas, ‘’Bu son saldırıların farkı, birkaç hedefe yönelmiş olmaları ve uzun sürmeleriydi. Birimlerimiz muhtemel saldırıları engellemek için teyakkuz halindedir.’’ dedi.