Libya, milislerin cezalandırılması için Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne katılmak istiyor

BM, Öfke Cuması’nda gözaltına alınan isimlerin derhal serbest bırakılmasını istedi

Libya'daki Arap İnsan Hakları Örgütü Genel Sekreteri Abdulmunim el-Hur (Facebook)
Libya'daki Arap İnsan Hakları Örgütü Genel Sekreteri Abdulmunim el-Hur (Facebook)
TT

Libya, milislerin cezalandırılması için Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne katılmak istiyor

Libya'daki Arap İnsan Hakları Örgütü Genel Sekreteri Abdulmunim el-Hur (Facebook)
Libya'daki Arap İnsan Hakları Örgütü Genel Sekreteri Abdulmunim el-Hur (Facebook)

Libya başkenti Trablus’ta silahlı gruplar arasında yaşanan çatışmalar, bu grupların yeniden ‘vatandaşları korkutmak, özel mülkiyetin yok edilmesi ve kaos ortamını yaratmakla’ suçlanmasına neden oldu.
Libya'daki Arap İnsan Hakları Örgütü Genel Sekreteri Abdulmunim el-Hur, Libya’nın Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne katılmasını istedi. Hur, “Güvenlik ve askeri kurumlar arasında savaş suçu işleyen faillere göz yuman ya da bu suçların bir parçası olan her yetkili, vatanı ve vatandaşı korumak sorumluluğunu taşımalıdır” dedi.
Hur, şu açıklamada bulundu:
“Libya’daki Askeri Savcı ve Başsavcının tüm çabalarına rağmen failleri adalete teslim etmek için yetkili olduğunu düşünmüyorum. Silahlı örgütler, yönetimden gelen meşruiyetle örtbas ediliyor. Güvenlik ya da askeri düzen hiyerarşisinde bu örgütlerin hiçbir değeri yoktur, üyeleri disiplinli değildir.”
Libya’da önceki rejimin 2011 yılında iktidarı kaybetmesiyle silahlı gruplar oluştu. Bazı gruplar, 2016 yılından bu yana Başkanlık Konseyi’ne bağlı, bazıları Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı altında çalışıyor. Ancak zaman zaman, ağır silahlara sahip bu grupların birbirlerinin üyelerini kaçırması, etkilerinin genişlemesi sonucunda çatışmalar çıkabiliyor.

Çatışmalara tepki
Başkentte çıkan çatışmalar sonucunda Milletvekili Misbah Doma, “Başkentin güvenliğini ve sivillerin hayatını tehlikeye atanları kim cezalandıracak?” yorumunda bulundu. Diğer milletvekilleri, çok sayıda kişinin hayatını kaybettiği ve yaralandığı çatışmaları kınadı.
Silahlı grupların Libya’da yayılması ülkenin güvenlik sisteminin kırılganlığını ve devlet kurumlarının bölünmüşlüğünü gösteriyor. Birleşmiş Milletler, geçtiğimiz yıllarda ülke genelinde kullanılan en az 20 milyon silah olduğunu belirtti ancak hükümet, silahların sayılarına dair resmi bir açıklama yapmadı.
Uluslararası arena ve Arap ülkeleri, bu grupların silahsızlandırılması için çaba sarf ediyor. Birlemiş Milletler (BM) himayesinde başlatılan 5+5 Ortak Askeri Komite, Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) ve BM 25 Mayıs’ta İspanya'nın Toledo kentinde bir araya gelerek silahlı gruplar hakkında görüşmüştü.
BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’ın da katıldığı toplantıda silahlı grupların dağıtılması ve silahsızlandırılması, bu grupların devletin güvenlik ve sivil kurumlarına entegre edilmesinde Libya’ya yardımcı olacak uluslararası destek kanalları ele alınmıştı.
Libya heyetinde Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Abdullah el-Lafi, Birlik Hükümeti’nin Çalışma ve İçişleri Bakanları Ali el-Abid ve Haliz Mazen, Genelkurmay Başkanı Korgeneral Muhammed el- Haddad yer aldı. Aynı şekilde devlet kurumlarında destek kuvvetlerinin örgütlenmesi, özümsenmesi ve bütünleştirilmesi programından sorumlu 410. yerel komite üyesi de yer aldı.

UNSMIL’den yetkililere çağrı
Libya’daki Birleşmiş Milletler Destek Misyonu (UNSMIL), Libya’nın çeşitli bölgelerinde başlayan ve ‘Öfke Cuması’ olarak bilinen gösterilerde gözaltına alınan kişilerin serbest bırakılması için yetkililere çağrıda bulundu. Gözaltına alınan kişiler, siyasi organların birbirlerinden ayrılmasını ve yaşam kalitesinin düşmesini protesto ediyordu.
Trablus ve Tobruk dahil olmak üzere Libya’nın batısında ve doğusunda patlak veren gösterilere katılan aktivistlerin gözaltına alındı. Göstericiler, Temsilciler Meclisi binasını bastı.
BM misyonu, dün akşam yaptığı açıklamada, gösterilerin ardından ülkede ‘keyfi tutuklamalara’ karşı endişesini dile getirdi. Yapılan açıklamada sağlık sorunları olan 69 yaşındaki emekli Abdulmecid el Araf’ın bir caminin önünde neden gözaltına alındığının bilinmediğine dikkat çekildi.
BM, “Libya halkı, keyfi tutuklamalardan uzak, ifade ve toplanma özgürlüğü haklarını barışçıl bir şekilde kullanmakta özgür olmalıdır” açıklamasında bulundu.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.