Tunus Cumhurbaşkanı’nın yeni anayasası ile 2014 anayasası arasındaki farklar neler?

Tunuslular, Cumhurbaşkanı Kays Said tarafından öne sürülen ve kendisine geniş yetkiler garanti eden yeni anayasa için yapılan referandumda bugün oy vermeye başladı.

Yeni anayasanın kabulü, 2014’te onaylanan ve revize edilmiş bir parlamenter sistem kuran devrim anayasasından bir kopuş anlamına geliyor.

Halkın onaylaması beklenen yeni anayasada yer alan başlıca hususlar şunlar;

Anayasada yapılan en büyük değişiklik, hükümeti ve yargıçları atama ve parlamentonun eski etkisini azaltma gibi Said’in yetkilerinin genişlediği bir cumhurbaşkanlığı sisteminin açık bir şekilde onaylanmasıdır.

Yeni anayasaya göre cumhurbaşkanı, başbakanın önerisi üzerine bir hükümet atayacak ve bakanları tek taraflı olarak görevden alabilecekken, 2014 anayasasından farklı olarak parlamentonun bir yönetim oluşturmada hiçbir rolü yok.

Silahlı Kuvvetler’in Başkomutanı olan cumhurbaşkanı, devletin genel politikasını ve temel tercihlerini belirleme yetkisine sahip olacak.


Cumhurbaşkanı ayrıca yasa tasarılarını meclise önerecek ve bunlar parlamenterler tarafından kendi yasa tasarılarına göre önceliklendirilecek.

Yasama işlevi, milletvekilleri beş yıllık bir süre için doğrudan oyla seçilen Halk Temsilcileri Meclisi ile yerel meclis üyeleri tarafından seçilen Bölgeler ve İlçeler Konseyi arasında bölünecek.

Cumhurbaşkanı, her iki meclisin üçte iki çoğunluğu tarafından onaylanan bir gensoru önergesi sunduktan sonra hükümetin istifasını kabul edecek.

Bu gerçekleşmesi son derece düşük bir ihtimal olduğu için Cumhurbaşkanı herhangi bir hükümetin kaderini ilk belirleyen olacak.

Yeni anayasa, 2014 anayasasında belirtilenin aksine cumhurbaşkanının görevden alınmasına ilişkin bir hüküm içermiyor.

Cumhurbaşkanı’na yeni anayasada, Halk Temsilcileri Meclisi ile Bölgeler ve İlçeler Konseyi’ni feshetme hakkı veriliyor.

Ülkenin cumhurbaşkanı aynı zamanda, yargıçların ‘yargı bağımsızlığına müdahale’ olarak değerlendirdiği bir adımla, Yüksek Yargı Konseyi tarafından adaylıkların sunulmasının ardından yargıçları atayacak.

Anayasanın 5. ve 55. maddeleri, Tunus’ta tartışma yaratan ve insan hakları örgütleri tarafından şiddetle eleştirilen maddeler arasında yer aldı.


Söz konusu 5. maddede, “Tunus İslam ümmetinin bir parçasıdır ve devlet demokratik bir sistem altında insan hayatı, haysiyeti, mülkiyeti, dini ve özgürlüğü bakımından İslam'ın amaçları doğrultusunda çalışmalıdır” deniliyor.

AFP’nin haberine göre, uluslararası insan hakları örgütleri bu bölümü, diğer dini gruplara karşı ayrımcılığa izin verdiği gerekçesiyle eleştirdi.

Cumhurbaşkanı Said, 2014 anayasasında bulunan ve ‘inanç ve vicdan özgürlüğünü’ garanti eden maddeyi korudu.

Eleştirilen bir diğer madde olan 55. maddede ise şu ifadeler yer aldı;

“Bu anayasada güvence altına alınan hak ve özgürlükler, bir yasa gereği, demokratik bir sistemin gerektirdiği durumlar, başkalarının haklarını korumak veya kamu güvenliği, milli savunma veya kamu sağlığının gerekleri dışında hiçbir şekilde sınırlandırılamaz”

Sivil toplum grupları, bu maddenin yetkililere gözetim olmaksızın özgürlükleri sınırlamak için geniş bir alan sağladığını vurguladı.

Yeni anayasanın hazırlanma sürecine muhalefetten gelen sert eleştiriler eşlik etti.

Cumhurbaşkanı Said, Ulusal İstişare Komitesi Başkanı Anayasa Hukuku Profesörü Sadık Beliyd’i yeni anayasa taslağını oluşturmakla görevlendirdi.

Beliyd, taslağı ‘ulusal diyalog’ çerçevesinde hazırlayıp cumhurbaşkanına teslim etti, ancak Said Beliyd’in sunduğundan çok farklı bir anayasa ortaya çıkardı.