عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
TEKNOLOJİ

And Dağlarının altında yer kabuğunun gezegenin içine "bal gibi damladığı" keşfedildi

Yüzey kabuğunun kendisini hem çatırdatıyor hem de esnetiyor

Dünyanın alt malzemesi yarı akışkan, viskoz bir malzemeden oluşuyor (Unsplash)
Dünyanın alt malzemesi yarı akışkan, viskoz bir malzemeden oluşuyor (Unsplash)
TT
TT

And Dağlarının altında yer kabuğunun gezegenin içine "bal gibi damladığı" keşfedildi

Dünyanın alt malzemesi yarı akışkan, viskoz bir malzemeden oluşuyor (Unsplash)
Dünyanın alt malzemesi yarı akışkan, viskoz bir malzemeden oluşuyor (Unsplash)

Yeni bir araştırmaya göre Dünya’nın kabuğunun Güney Amerika'daki And Dağlarının altındaki kısmı gezegenin içine doğru "damlıyor".
Communications Earth & Environment adlı hakemli bilimsel dergide yayımlanan araştırmada Toronto Üniversitesi'ndeki bilim insanları, And Dağları arasındaki Puna Platosu'nun çeşitli bölgelerinin topografyasını ve özelliklerini inceledi.
Sismik görüntüleme verileri ve tortul kayaç kayıtları, litosferin (Dünya'nın kayalık dış tabakası) önemli bir kısmının milyonlarca yıldır gezegenin bir alt katmanı olan üst mantoya battığını ortaya çıkardı.
Çalışmanın başyazarı Julia Andersen, "And Dağlarının bir bölgesinin yüzeyindeki bir deformasyonun, aşağıdaki litosferin büyük bir bölümünü çığ altında bıraktığını doğruladık. Yüksek yoğunluğu nedeniyle tıpkı bal gibi gezegenin iç derinliklerine damlıyor" dedi.
Araştırmacılar bu durumun muhtemelen Orta And Dağları'ndaki iki büyük tektonik olaydan sorumlu olduğunu ifade etti.
Buna göre batma, bölgenin yüzey topografyasını yüzlerce kilometre değiştiriyor, yüzey kabuğunun kendisini hem çatırdatıyor hem de esnetiyor.
Araştırmada bir tank içine yerleştirilen malzemelerle Dünya’nın iç yapısının özellikleri taklit edildi.
Gezegenin alt mantosunu canlandırmak için yemeklerde kullanılan akışkan soslardan yaklaşık bin kat daha kalın bir silikon polimer sıvısı olan polidimetilsiloksan (PDMS) kullanıldı.
Tank önce bu malzemeyle dolduruldu.
Mantonun en üst katmanını taklit etmek için modele kil de eklendi. Son olarak, üzerini örtmek ve kabuğu canlandırmak için kum tabakası kullanıldı.
Sonunda tanka daha sert bir dış malzeme kondu. Malzemenin yavaşça ama istikrarlı bir şekilde alt seviyeye battığı görüldü. Bu da litosferin mantoya nasıl "damladığını" gözler önüne serdi.
Bu keşif yalnızca Dünya’nın iç yapısının değil, aynı zamanda Mars ve Venüs gibi levha tektoniğine sahip olmayan diğer gezegenlerdeki jeolojik aktivitenin anlaşılmasını sağlayabilir.
Independent Türkçe, Science Alert, IFL Science

Daha fazlasını oku

 
 
TEKNOLOJİ

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT
TT

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Batılı ülkelerdeki büyük firmalar, Çin üretimi yapay zeka modellerini kullanmaya yöneliyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) analizinde, Amazon Web Services, Microsoft ve Google gibi Amerikan devlerinin, müşterilerine DeepSeek’i bir seçenek olarak sunmaya başladığını yazıyor.

Bu durumun, ABD hükümetinin veri güvenliği nedeniyle Çinli DeepSeek firmasının bazı uygulamalarını devlet cihazlarında yasaklamasına rağmen gerçekleştiğine işaret ediliyor.

Analiz firması Sensor Tower’ın verilerine göre, ABD’li OpenAI firmasının ürettiği ChatGPT en popüler yapay zeka destekli sohbet botu olma özelliğini koruyor. Küresel çapta uygulamanın 910 milyon kez indirildiği belirtiliyor. Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek ise 125 milyon kez indirildi.

Harvard Üniversitesi’nin haziranda yayımladığı bir çalışmada, Çin’in yapay zekada öne çıkmasını sağlayan iki temel unsurun veri zenginliği ve insan sermayesi olduğu belirtilmişti.

WSJ’nin analizine göre de Amerikan şirketleri daha çok “yapay genel zeka” (AGI) gibi devrimsel ilerlemelere yoğunlaşırken, Çinli firmalar pratik uygulamalarla günlük sorunları çözmeye odaklanıyor. Çinli şirketler aynı zamanda modellerini açık kaynak olarak sunuyor. Bu sayede kullanıcılar modelleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabiliyor.

Alibaba’nın “Qwen” adlı açık kaynak modelinin dünya genelinde 100 binden fazla türevi geliştirildi. Haberde, Japonya Ekonomi Bakanlığı için özel yazılımlar geliştiren Tokyo merkezli Abeja şirketinin Google ve Meta yerine Qwen’i tercih ettiğine dikkat çekiliyor.

DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. ABD’li şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Batılı ülkeler, DeepSeek’in siber güvenliği ihlal ettiğini ve verilerin Pekin yönetimiyle paylaşılmasını sağladığını öne sürmüş, firmaysa iddiaları yalanlamıştı.

Güney Afrika’daki Witwatersrand Üniversitesi, DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerine göre daha iyi veri güvenliği sağladığını savunuyor. Üniversite yetkililerinden Tarık Surtee, “Açık kaynaklı olması ve çevrimdışı kullanılabilmesi, verilerimizi koruyor” diyor.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, RT