ABD, Libya’daki çatışmanın tarafları arasında arabuluculuk yapıyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi
Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi
TT

ABD, Libya’daki çatışmanın tarafları arasında arabuluculuk yapıyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi
Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi

ABD'nin Trablus Büyükelçisi ve Libya Özel Temsilcisi Richard Norland, Libya’da iktidar için çekişen iki hükümetin iki başkanı arasındaki arabuluculuk hattına tekrar girdi.
Norland dün yaptığı açıklamada, Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve Tobruk’taki Temsilciler Meclisi tarafından Başbakan atanan Fethi Başağa ile telefon görüşmeleri yaptığını bildirdi.
Büyükelçi, Dibeybe ve Başağa’nın şiddetten kaçınmak ve ‘trajik ölümlerin’ ardından ülkede sükunet yollarının bulunması konusunda kararlı olduklarını belirtti.
Norland bu ifadeler ile başkent Trablus ve Misrata’da 3’ü sivil 16 kişinin ölümüne ve 52 kişinin yaralanmasına yol açan son çatışmalara atıfta bulundu.
Norland, Başağa’nın silahlı gruplar tarafından siyasi ifade haklarının tehdit edilmesinin yanı sıra Dibeybe’nin kamu düzenini bozacağını düşündüğü adımlarıyla ilgili endişelerini karşı tarafa aktardığını vurguladı.
Meşruiyet konusunun sadece seçimlerle çözülebileceğinin altını çizen Norland, söz konusu telefon görüşmelerinde seçimlere bir an önce ivme kazandırmak için atılabilecek olası adımları da ele aldı.
Başağa ise, siyasi kargaşayı durdurmak için birlikte çalışma gereği konusunda Norland ile hemfikir olduğunu söyleyerek, yolsuzluk yapanlar ve bozguncuların asla reformcu olamayacağını belirtti.
Başağa, Libya devletini boğan ve kalkınmasını engelleyen yolsuzluk çetesinden kurtulmalarını sağlayacak özgür ve adil seçimlerin yapılması ve sivillerin güvenliğinin korunması konusunda istekli olduğunu söyledi.

Başağa hükümetinin Sağlık Bakanı: Saldırıya uğramadım
Başağa hükümetinin Sağlık Bakanı ve resmi sözcüsü Osman Abdulcelil, saldırıya uğradığı veya arabasının çalındığına dair haberleri yalanladı.
Abdulcelil, “Bu haber önceki gün Zaviye’de düzenlenen Batı Bölgesi Faaliyetleri Forumu’nu bozmayı amaçlayan taraflarca yayılıyor” dedi.
Ancak Zaviye şehrinin İleri Gelenler Meclisi bu toplantıyı reddetti ve şehirdeki tüm devrimcilerin liderlerini çekişme ve çatışmadan kaçınmaya çağırdı.

Dibeybe, İtalya’nın Trablus Büyükelçisi ile görüştü
Dibeybe, İtalya’nın Trablus Büyükelçisi Giuseppe Buccino Grimaldi ile ülkenin siyasi durumu ve devreye alınan bir dizi ortak ekonomik konu hakkında görüştüğünü söyledi.
Milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin bir an önce yapılmasının gerekli olduğunu ifade eden Dibeybe, İtalyan Büyükelçi’nin ülkede petrol üretiminin yeniden başlamasından memnun olduğunu söyledi.
Ancak, Petrol Hilali Bölgesi’nin ileri gelenleri, Ulusal Petrol Kurumu’nun (NOC) görevden alınan başkanı Mustafa Sanallah’ın görevine iade edilmeye çalışılması durumunda petrol sahaları ve limanları yeniden kapatmakla tehdit etti.

Trablus’ta gerilim sürüyor
Trablus’ta görevden alınan Askeri İstihbarat Dairesi eski Başkanı Usame el-Cuveyli’ye bağlı silahlı konvoyların hareketinin gözlemlenmesinin ardından şehirde askeri ve güvenlik gerilimi devam etti.
Dibeybe hükümetine bağlı Sosyal İşler Bakanlığı’ndan bir ekip, Trablus’un doğusunda çatışmalara sahne olan bölgelerdeki hasarı tespit etmeye ve halkın acil ihtiyaçlarını belirlemeye başladı.
Bakanlık, bu bölgelerdeki çocuk ve yaşlılar başta olmak üzere ailelere psikososyal destek sağlamak için bir ekip oluşturulduğunu bildirdi.

Nazuri ve Haddad’ın görüşmesi bekleniyor
Halife Hafter liderliğindeki Ulusal Ordu Genelkurmay Başkanı Abdurrezzak en-Nazuri’nin Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti’ne bağlı Genelkurmay Başkanı Muhammed el-Haddad ile 5+5 Ortak Askeri Komite’nin huzurunda Çarşamba günü görüşmesi bekleniyor.
Bu toplantıya hazırlık olarak, Nazuri dün Racma’daki Ulusal Ordu karargahında Askeri Komite üyeleri ve askeri yetkililer ile bir araya geldi.
Haddad, askeri kurumun birleştirilmesi ve ateşkes sağlanmasını görüşmek üzere 5+5 Ortak Askeri Komite’nin toplantıları çerçevesinde geçen Pazartesi günü Trablus’ta Nazuri ile görüştü.



Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
TT

Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)

Hamas Hareketi ve İsrail’den müzakereciler Katar’ın başkenti Doha'da Gazze'de ateşkes konusunda dolaylı müzakerelere başlamaya hazırlanırken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ordusundan Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını istedi.

Netanyahu'nun adamları, cumartesi akşamı savaşı yönetmek için yapılan güvenlik toplantılarında yaşananları sızdırdılar. Toplantıda şiddetli tartışmalar, bağırışmalar ve masaya vurmalar yaşandığını söylediler. Ayrıca Başbakan’ın Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir'e Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını ve ateşkesin ilan edilmesi muhtemel görünen Washington ziyaretinden döndükten sonra kendisine sunması talimatı verdiğini aktardılar.

İsrailli analistler bu sızıntının amacına ilişkin farklı görüşlere sahipler. Bazıları, bunun sadece ‘Hamas liderliğine Doha turunda önerileri kabul etmesi için son anda baskı yapmayı amaçladığını’ bazıları ise Netanyahu'nun ‘hükümetin kendisine Gazze'yi işgal etmesi ve Filistinlilere karşı şiddetli operasyonlarının dozunu artırması için baskı uyguladığını sızdıran ordu kademesine öfkesini göstermeyi amaçladığını’ söylediler.

Üçüncü bir analist grubu ise bu gidişatın ‘hükümetin ateşkesi reddetme tutumunun gerçeğini’ yansıttığı görüşündeydi.

Birden fazla sebep

Ancak tüm bu nedenlerin bir araya gelmesi Netanyahu'nun Zamir'den taleplerinin arkasında yatan neden gibi görünüyor. Netanyahu, Hamas'a baskı uygulayarak kalıcı ateşkes şartından vazgeçmesinin yanı sıra (Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in temsil ettiği) Dini Siyonizm akımının hükümetten çekilmemesi için işgal ve sürgün tehdidini masada tutmak ve böylece sağcı tabanını memnun etmek istiyor.

Jfkfjf
İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Kudüs'ün eski kentinde dolaşıyor (Arşiv - Reuters)

Son olarak Netanyahu, ordunun kendini savunma konumunda kalmasını istiyor ve başarısızlıkla suçlanmaktan korkuyor. Ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump’a da Netanyahu’nun kendisi gibi ‘sadece güç yoluyla barış istediği’ mesajını veriyor.

Toplantıda neler oldu?

Toplantı, ateşkes anlaşmasına varılamaması durumunda askeri planların görüşülmesi üzerineydi. İsrail merkezli televizyon kanalı Kanal 12'nin haberine göre toplantı, İsrail ordusunun ‘Gideon'un Arabaları Operasyonu’nun hedeflerine ulaşmaya yaklaştığını açıklamasının ardından, ‘savaşın, rehineleri kurtarma ve Hamas'ı hezimete uğratma hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla siyasi düzeyde sunacağı çeşitli olasılıkların ve planların ortaya çıkmasının ardından gerçekleşti.

Kanal 12, toplantıda Başbakan Netanyahu ile Genelkurmay Başkanı Zamir arasında sert bir tartışma yaşandığını, bakanlar Ben Gvir ve Smotrich'in ise başbakanı desteklediğini bildirdi.

Ben Gvir ve Smotrich'in Genelkurmay Başkanı'nı siyasi düzeydeki tavsiyeleri uygulamamakla suçladığını aktaran Kanal 12, Genelkurmay Başkanı'nın ise “Gazze'de oyalanacak zaman yok... Sözlerinize dikkat edin. Savaşlarda askerler ölüyor” şeklinde yanıt verdiğini kaydetti.

Toplantı sırasında Netanyahu'nun sesini yükselterek masaya yumruğunu vurduğunu ve Gazze halkı için geniş çaplı bir tahliye planı hazırlanarak onların Gazze'nin güneyine yerleştirilmesini talep ettiğini iddia eden Kanal 12’ye göre Netanyahu, “Taviz vermeyeceğim. Hamas hiçbir koşulda Gazze'de kalmayacak” dedi.

Kanal 12 ayrıca Genelkurmay Başkanı Zamir’in İsrail'in Gazze halkı üzerinde kontrolünü sürdürmesine karşı çıktığını ve kontrolün kaybedileceği konusunda uyardığını bildirdi.

İsrail Genelkurmay Başkanı toplantıda, “Askeri yönetim mi istiyorsunuz? İki milyon aç ve aşağılanmış insanı kim yönetecek?” diye sordu. Bunun üzerine Netanyahu yüksek sesle “Ordu ve İsrail Devleti” yanıtını verdi ve ardından “Askeri yönetim istemiyorum, ancak Hamas'ı hiçbir şekilde kabul etmeyeceğim” diye ekledi.

Zamir, Netanyahu'nun sözlerine “Bunu konuşmalıyız, bu konuda anlaşamadık. Aç ve öfkeli insanları kontrol etmek, kontrolün kaybedilmesine ve ordunun saldırıya uğramasına yol açabilir” diye yanıt verdi. Zamir ayrıca, bu planın İsrail ekonomisi ve toplumu üzerinde muazzam etkileri olacağını ve düzenli ve yedek kuvvetlerin konuşlandırılması açısından büyük kaynaklar gerektireceğini belirtti.

Netanyahu, toplantı sırasında Zamir'den, ABD Başkanı Donald Trump ile Gazze ve İran konusunda görüşmeler yapmak üzere Washington'a gittikten sonra geri dönene kadar Gazze Şeridi için tahliye planı hazırlamasını istedi. Netanyahu, hafta sonuna kadar Washington'da kalacak.

Zafer pozu arayışı

İsrail ordusu Gazze'deki operasyonlarını korkunç bir şekilde yoğunlaştırdı. Çünkü savaşı güçlü bir zafer pozuyla bitirmek istiyor.

Şimdiye kadar onun Lübnan, Suriye ve İran cephelerinde ‘başarılı’, ancak Gazze cephesinde ‘başarısız’ olduğu yönünde bir tablo ortaya çıktı. Savaşın Hamas'a ağır darbeler indirilmeden sona ermesini hayal edemeyen İsrail ordusu, Gazze'de şimdiye kadar elde ettiği başarıların hükümet tarafından siyasi kazanca dönüştürülmesi için yeterli olduğuna inanıyor.

Netanyahu’nun öfkesinin sebebi de tam olarak bu eğilim. Çünkü bu durum topu kendi sahasına atıyor. Oysa sorumluluğu başkalarına yükleme konusunda gerçek bir usta olan Netanyahu 7 Ekim 2023’ten bu yana görevden aldığı çoğu komutan ve güvenlik yetkilisiyle de aynısını yapmıştı.

Hem Netanyahu hem de Zamir, Hamas'ın İsrail askerlerinin hayatına kasteden operasyonlarını sürdürmesinden dolayı bir miktar hayal kırıklığı yaşıyor. Halbuki Hamas büyük suikastlara uğramış, kalesi olan Gazze ile halkı katliama ve yıkıma maruz kalmıştı.

Kcjfj
Gazze'de yaralanan bir İsrail askerini taşıyan İsrail Hava Kuvvetleri askerleri, Ocak 2024 (AFP)

Ancak Genelkurmay Başkanı Zamir, Gazze'deki başarısızlıkları diğer cephelerdeki kazanımlarla telafi etmenin mümkün olduğunu düşünüyor. Savaşı bu aşamada sona erdirmeyi tercih eden Zamir, “Gazze'de kalmak bir kumar ve dünyanın en güçlü orduları bile işgalci örgütlerle savaşamaz” diyor.

Bununla birlikte Zamir, farklı bir görüşe sahip olsa bile siyasi liderliğin emirlerine uymaya hazır olduğunu söyledi.

Sızıntılar öfkeye neden oldu

Ancak sorun şu ki, Netanyahu'nun hükümetteki arkadaşları, sadece Ben-Gvir ve Smotrich değil, Likud Partisi’nden milletvekilleri ve bakanlar da Netanyahu'nun açıklamalarıyla yetinmiyor ve bunları Beyaz Saray'da olacakları örtbas etme girişimi olarak görüyorlar.

Bu yüzden pazar günü Zamir ve Netanyahu'yu eşit şekilde eleştiren açıklamalarda bulunan Smotrich, “Kabinet’ten sızdırılan bilgiler, devletin güvenliğini tehdit eden kabul edilemez bir durumdur ve buna bir son verilmeli” ifadelerini kullandı.

Jgjfj
Netanyahu ve Smotrich Kabinet toplantılarından birinde (Reuters)

İsrail Maliye Bakanı Smotrich, eleştşirilerini şöyle sürdürdü:

“Gerçek şu ki tüm cephelerdeki büyük başarılara rağmen, insani yardımların Hamas'a ulaşmasını engellemek konusunda Genelkurmay Başkanı görevini yerine getirmiyor ve siyasi liderliği Hamas'a yardım ulaştırmaya zorluyor. Bu yardımlar savaş sırasında düşmanın lojistik tedarikine dönüşüyor. Tüm saygımla, eleştirilerim aynı zamanda savaşın sürdüğü aylar boyunca siyasi düzeyde alınan kararları uygulamaya koyamayan ve ordunun üst düzey komutanlarına dayatamayan Başbakan’a da yöneliktir. Bu kararlar, Hamas'ı ortadan kaldırmak ve rehineleri geri almaktı.”