Libya’da seçimler için erken mi?

Libyalılar yakın vadede genel seçim yapılma ihtimalini niçin dışlıyor? Bazı kesimler cumhurbaşkanlığı seçimi yapılması için en az iki yıl gerektiğini öngörüyor

Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe ile Seçim Kurulu Başkanı İmad es-Salih'in eski görüşmesinden bir kare. (Ulusal Birlik Hükümeti)
Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe ile Seçim Kurulu Başkanı İmad es-Salih'in eski görüşmesinden bir kare. (Ulusal Birlik Hükümeti)
TT

Libya’da seçimler için erken mi?

Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe ile Seçim Kurulu Başkanı İmad es-Salih'in eski görüşmesinden bir kare. (Ulusal Birlik Hükümeti)
Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe ile Seçim Kurulu Başkanı İmad es-Salih'in eski görüşmesinden bir kare. (Ulusal Birlik Hükümeti)

Libyalı politikacılar, Libya Ulusal Ordusu (LUO) Komutanı Halife Hafter ile Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe arasındaki ‘yakınlaşma atmosferinin’ yakın vadede genel seçimlerin yapılmasına neden olabileceği yönündeki iddiaları reddeediyorlar.
Libya Temsilciler Meclisi üyesi Ali Tekbali, Hafter ve Dibeybe arasındaki yakınlaşmanın, zaten karmaşık olan siyaset sahnesini daha da karmaşık kılacağını ve seçimlerin uzun bir süre daha yapılamamasına katkı sağlayacağını savundu.
Şarku’l Avsat’a değerlendirmede bulunan Tekbali, “Dibeybe Batı’daki taraftarlarına bu yakınlaşmanın gerekçelerini açıklayamaz, ayrıca ‘Siyasal İslamcı’ güçler ve görevden alınan Libya Müftüsü Sadık el-Gıryani ile bazı silahlı güçler, herhangi bir ‘kabine değişikliğine’ karşı sessiz kalmayacaktır, eğer Dibeybe orduya yakın isimlere kabinesinde yer verirse büyük bir itirazla karşılaşır. Bu yüzden Hafter ile bir ittifak kurduğu iddialarını hızla yalanladı” diye konuştu.
Dibeybe ile Temsilciler Meclisi arasında da benzer bir yakınlaşma olduğunu, ancak buna rağmen Temsilciler Meclisi’nin Fethi Başağa’yı başbakan olarak atadığını hatırlatan Tekbali; “Hafter ile varılan uzlaşı sürdürülebilir değildir ve ülkedeki gerginliğin son bulmasına katkı sağlamaz. Eğer Hafter ile Dibeybe arasındaki yakınlaşma devam ederse, bu seçimlerin daha fazla erteleneceği anlamına gelir, çünkü rakiplerini oyundan düşüren Dibeybe seçimlere gitmek istemeyecektir. Üstelik tüm bu çekişmeler gölgesinde seçimlerin yakın vadede gerçekleşebileceğini söylemek mümkün değil, bunun için henüz atılması gereken birçok adım var. Öncelikle tüm tarafların seçimler için bir ‘anayasal temel’ oluşturmak üzerinde işbirliği yapması gerekiyor, ayrıca teknik ve güvenlik hazırlıkların da yapılması lazım” diye yorumda bulundu.
Hafter ile Dibeybe arasındaki yakınlaşmanın ABD ve uluslararası güçler tarafından teşvik edildiği yönündeki iddiaları değerlendiren, ABD merkezli Johns Hopkins Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü'nde Libyalı kıdemli araştırmacı Hafız el-Guveyl, “ABD'nin ve uluslararası toplumun odak noktası; ülkede herhangi bir düzeyde istikrarın sağlanmasıdır, şu aşamada bir seçim yapılsa dahi güvenilirliği tartışılacaktır. Hafter ve Dibeybe arasındaki yakınlaşma, kişisel çıkarlar doğrultusunda iktidarın paylaşılmasıyla ilgili bir girişimdir. İki taraf da birbirini siyaset sahnesinden dışlayamadığını kavramış olmalı, Hafter ABD ve Batı’nın petrol gelirlerinde etkin olmasını istiyor ve Başağa olan ittifakının başarısız olduğunu düşünüyor” ifadelerini kullandı.   
Libya Devlet Yüksek Konseyi üyesi Muhammed Mazab, seçimlerin, özellikle cumhurbaşkanlığı seçiminin gerçekleşebilmesi için ‘en az iki yıl süreye’ ihtiyaç olduğunu öngördü. Şarku’l Avsat’a açıklamada bulunan Mazab, ‘şu an seçimlerin yapılmasının Dibeybe’ye ne gibi bir katkısı olabilir?’ diye sordu. Hafter ve Dibeybe yakınlaşmasıyla ilgili ise; “Şimdilerde eskiden aralarında olan keskin karşıtlığın yumuşadığı görülüyor, petrol sahalarının ve limanların açılması Dibeybe’nin elini güçlendirdi, Trablus’ta rakipsiz bir şekilde yönetim gücünü ele geçirmiş oldu. Temsilciler Meclisi’nin ya da Başkanlık Konseyi’nin bu yakınlaşmayla ilgili ’masayı devireceğini’ sanmıyorum, çünkü bu yakınlaşma sonlanırsa siyaset sahnesindeki herkes zarar görebilir” diye konuştu.  
Libyalı siyasetçi Eşref Bilha, seçim tarihinin yakın olmadığını belirterek, “İttifak söylentilerinden bağımsız olarak, iki taraf ya da üç taraf arasındaki bir uzlaşının seçimlerin yapılması için yeterli olmayacağını söyleyebiliriz. Libya krizinin kronikleşmesi ülkede çok fazla taraf olmasından kaynaklanıyor, ana oyuncuların yanında küçümsenemeyecek etkiye sahip yan oyuncularda var, şimdilerde seçim yapılma ihtimali 24 Aralık’takinden daha uzak bir ihtimal haline geldi. Henüz bir ‘anayasal zemin’ üzerinde uzlaşı sağlanamadı, Ukrayna savaşı nedeniyle Libya’daki durumla ilgili uluslararası bir uzlaşı da söz konusu değil’’ şeklinde değerlendirmede bulundu.  



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.