Rishi Sunak, İngiltere Başbakanı olma yarışında geride kaldığını itiraf ettihttps://turkish.aawsat.com/home/article/3787066/rishi-sunak-i%CC%87ngiltere-ba%C5%9Fbakan%C4%B1-olma-yar%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda-geride-kald%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1-itiraf-etti
Rishi Sunak, İngiltere Başbakanı olma yarışında geride kaldığını itiraf etti
İngiltere eski Maliye Bakanı Rishi Sunak (AP)
İngiltere eski Maliye Bakanı Rishi Sunak, Muhafazakar Parti lideri ve başbakanlık yarışında Dışişleri Bakanı Liz Truss’un gerisinde kaldığını kabul etti, ancak rekabete devam etme sözü verdi.
DPA’nın haberine göre Sunak, Muhafazakar Parti üyelerine hitaben yaptığı ilk resmi seçim konuşmasında, enflasyon kontrol altına alınana kadar vergilerde indirim yapmama taahhüdünün geniş çapta kabul görmediğini kabul etti.
Sunak bu konuda, “Hayatımı kolaylaştırmasa da, yapılacak en dürüst şeydi” dedi.
Başbakan olarak göreve başlaması halinde vergileri düşürme sözü veren Truss ise, Leeds kentinde düzenlenen seçim mitinginde sıcak bir şekilde karşılandı.
Truss, son derece karmaşık olduğunu ve aileler için adil olması gerektiğini söyleyerek İngiltere’nin vergi sistemini kapsamlı şekilde gözden geçirme sözü verdi.
Truss, Savunma Bakanı Ben Wallace’in başbakanlık yarışında kendisine destek verdiğini duyurmasıyla hız kazandı.
Wallace, The Sun gazetesine verdiği röportajda, Sunak’ın hükümetten istifa ederek bir hata yaptığını ve bu adımın Başbakan Boris Johnson’ın istifasına neden olduğunu ileri sürdü.
Savunma Bakanı, “Bazı bakanların istifa etme lüksü yok. Çünkü temelde görevlerimiz ve yükümlülüklerimiz var” dedi.
Sunak ve Truss, yaklaşık 175 bin parti üyesinin oyunu kazanmak için yaz boyunca ülke genelinde seçim mitingleri düzenleyecek.
Muhafazakar Parti lideri ve Başbakan Boris Johnson’ın yerine gelecek isim 5 Eylül’de açıklanacak.
Suriye’nin Hama kırsalının Sukaylabiyye beldesi yakınlarında iki silahlı insansız hava aracı (SİHA) saldırısı sonucu 2'si çocuk 4 kişi yaralandı. Şarku’l Avsat’a konuşan yerel kaynaklar, bu sabah Hama kırsalında şiddetli bir patlama duyulduğunu ve Sukaylabiyye’nin güneyindeki Celab çiftliğinden duman bulutunun yükseldiğini söyledi.
Öte yandan aktivistlerin bildirdiğine göre, Rus savaş uçaklarının İdlib kırsalındaki el-Haluba köyü ve Hama kırsalındaki el-Ankabi köyü civarına düzenlediği hava saldırılarında ise insan kaybı yaşanmadan iki ev yıkıldı.
Şam rejimine bağlı web sayfaları, saldırının faillerinin kimliğini belirtmeden, "Sukaylabiyye beldesinin şehrinin güneyindeki Aşarena köyü yakınlarındaki askeri noktaları hedef alan bir hava saldırısı yapıldığını bildirdi.
Gab Ovası bölgesi, Hama kırsalındaki muhalif grupların kontrolü altındaki köy ve kasabalardan oluşan Corin kampına konuşlanmış rejim topçularının bombardımanıyla birlikte Rus ve İran keşif uçaklarının yoğun uçuşlarına tanık oluyor.
Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), Rus savaş uçaklarının günün erken saatlerinde 3 hava saldırısı düzenlediğini bildirerek, İdlib'in güney kırsalındaki Gerginliği Azaltma Bölgesi'ndeki el Halube Köyü çevresini hedef alan saldırıda herhangi bir ölü ve yaralının bildirilmediğini aktardı.
SOHR’a göre, bu saldırı Hama'nın batı kırsalındaki Sukaylabiyye yakınlarındaki Celab köyünü hedef aldı. Saldırı, Esed güçlerinin kontrol ettiği bölgelerde bilinmeyen bir uçak tarafından gerçekleştirilen hava saldırısıyla aynı zamana denk geldi.
SOHR, Rus savaş uçaklarının 6 Eylül'de İdlib'in güneyindeki Cebel ez-Zaviye'ye bağlı Fatira köyüne düzenlediği baskınlarda muhalif Ensaru’t-Tevhid grubuna mensup 5 milisin öldürüldüğü, 3 milisin de yaralandığını duyurdu.
Ukrayna, Rus Karadeniz Filosu komutanının füze saldırısında öldürüldüğünü doğruladıhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567641-ukrayna-rus-karadeniz-filosu-komutan%C4%B1n%C4%B1n-f%C3%BCze-sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1nda-%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCld%C3%BC%C4%9F%C3%BCn%C3%BC-do%C4%9Frulad%C4%B1
Ukrayna, Rus Karadeniz Filosu komutanının füze saldırısında öldürüldüğünü doğruladı
Uydu görüntüsü, Sivastopol’deki füze saldırısının ardından Karadeniz'deki Rus Donanması karargahından yükselen dumanları gösteriyor ( Reuters)
Ukrayna ordusu, geçtiğimiz Cuma günü Kırım Yarımadası'ndaki Sivastopol’deki Donanma karargahına düzenlenen saldırıda Rus Karadeniz Filosu komutanını Viktor Sokolov’un öldürdüğünü duyurdu.
Ukrayna Özel Kuvvetleri, Telegram aracılığıyla füze saldırısının ardından "Rus Karadeniz Filosu komutanı da dahil olmak üzere 34 subayın öldürüldüğünü" bildirdi.
Ukrayna, önceki gün, Kırım'daki Rus Karadeniz Filosu karargâhına düzenlenen füze saldırısında aralarında "Rus Donanması'nın üst düzey komutanlarının" da bulunduğu çok sayıda kişinin öldüğünü açıkladı. Açıklamada, saldırının “Rus Donanması liderlerinin bir toplantısı" sırasında meydana geldiğini aktarıldı.
Zelenskiy, Abrams tanklarının ilk partisini teslim aldığını duyurduhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567496-zelenskiy-abrams-tanklar%C4%B1n%C4%B1n-ilk-partisini-teslim-ald%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1-duyurdu
Zelenskiy, Abrams tanklarının ilk partisini teslim aldığını duyurdu
ABD yapımı Abrams tankı. (Reuters)
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, ABD yapımı Abrams tanklarının Ukrayna'ya ulaştığını duyurdu.
New York Times’ın haberine göre Abrams tankları, Ukrayna'ya teslimatları için planlanan tarihten önce, Kiev'in Rus kuvvetlerine karşı saldırısında kullanılmak üzere zamanında ulaştırıldı. ABD’li iki savunma yetkilisi gazeteye, önümüzdeki aylarda daha fazla M1 Abrams tankının gönderileceğini aktardı.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre yetkililer önceki gün Ukrayna'ya gönderilen tankların sevkiyatının, ABD Başkanı Biden yönetiminin söz verdiği 31 tanktan ilki olduğuna dikkat çekti. Şu ana kadar kaç tankın teslim edildiği konusunda ise bilgi paylaşılmadı.
Trump, başkanlık seçimi anketinde Biden'ın 10 puan önündehttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567381-trump-ba%C5%9Fkanl%C4%B1k-se%C3%A7imi-anketinde-biden%C4%B1n-10-puan-%C3%B6n%C3%BCnde
Trump, başkanlık seçimi anketinde Biden'ın 10 puan önünde
Joe Biden ve selefi Donald Trump, 2020’deki başkanlık yarışması sırasında canlı yayınlanan tartışma programına çıkmışlardı. ( AP)
ABC'nin Washington Post ortaklığıyla düzenlediği, ABD başkanlık seçimlerine ilişkin erken kamuoyu yoklaması ABD Başkanı Joe Biden'ın selefi Donald Trump'ın 10 puan gerisinde olduğunu gösterdi.
Anket, yaklaşan başkanlık seçimlerinde eski ve mevcut başkanların kıyasıya rekabet etmesi durumunda oyların yüzde 51'ini Trump'ın, yüzde 42'sini ise Biden'ın alacağını gösterdi.
Washington Post, söz konusu kamuoyu yoklamasının diğer birçok anketin sonuçlarıyla tutarlı olmadığını kabul ediyor. Bu da genel olarak, 2024 başkanlık seçimlerine katılmaları halinde Biden ile Trump arasındaki rekabetin yoğun olacağını gösteriyor.
Washington Post analizinde şu ifadelere yer verdi:
Anket, seçim döngüsünün bu erken aşamasında Biden'ın Trump'ın yüzde 10 puan gerisinde olduğunu gösteriyor. Ancak Trump'ın bu anketteki liderliğinin büyük marjı, genel seçim yarışını neredeyse başa baş gösteren diğer kamuoyu yoklamalarıyla önemli ölçüde çelişiyor.
Ankette Demokrat Parti’ye mensup veya onu destekleyenlerin yüzde 62'sinin partinin gelecek yıl yapılacak başkanlık seçimlerinde Joe Biden dışında bir aday seçmesi gerektiğine inandığı ortaya çıktı. “Biden dışındaki aday kim?" sorusuna yüzde 8'i Başkan Yardımcısı Kamala Harris'e, yüzde 8'i Bernie Sanders'a, yüzde 7'si Robert Kennedy Jr.'a oy verirken, yüzde 20'si "Başka aday" yazdı.
Trump ise Cumhuriyetçiler arasında daha popüler. Anketin sonuçları, Cumhuriyetçi Parti taraftarlarının yüzde 54'ünün Trump'ın 2024 başkanlık seçimleri adaylığını desteklediğini gösteriyor.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre ABC ise şu analizi yayınladı:
Ekonomik performanstan duyulan memnuniyetsizlik, yaşlılığından kaynaklanan açık şüpheler ve göçmen kriziyle uğraşmak da dahil olmak üzere Biden için sonuçları etkileyen çeşitli faktörler var. Bunlar, kamuoyunun söyleminin başkanın olumsuzluklarına odaklandığı için medyada yoğun bir şekilde yer alan konular.
Analizde, Trump’ın kendisine yöneltilen suçlamalardan faydalanarak, bunun siyasi bir dava olduğunu iddia ederek popülerliğini artırdığı ifade edildi.
Ekonomiye ilişkin ankette ABD’lilerin yüzde 44'ü, Biden yönetimi sırasında mali durumlarının kötüleştiğini bildirdi.
Ankete katılanların yüzde 20'si Cumhuriyetçi, yüzde 25'i Demokrat ve geri kalanı da bağımsızdı. Anket, 15-20 Eylül tarihleri arasında cep ve sabit hatlı telefonlar aracılığıyla İngilizce ve İspanyolca olarak gerçekleştirildi.
UCM'ye sunulacak dosyada Rusya "gıdayı silah olarak kullanmakla" suçlanıyorhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567371-ucmye-sunulacak-dosyada-rusya-g%C4%B1day%C4%B1-silah-olarak-kullanmakla-su%C3%A7lan%C4%B1yor
UCM'ye sunulacak dosyada Rusya "gıdayı silah olarak kullanmakla" suçlanıyor
Rusya'nın Ukrayna'yı istilası sırasında bir biçerdöver, Krıvıy Rih'in yakınındaki bir tarlada ayçekirdeği topluyor (AFP)
Bir savaş suçları dosyasında Rusya'nın Ukrayna'da gıdayı silahlaştırarak kasten açlığa yol açtığı iddia edilecek.
Ukrayna Başavcısı'yla birlikte çalışan önde gelen insan hakları avukatları, Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (UCM) sunulmak üzere bir rapor hazırlıyor.
18 aydır süren savaş boyunca açlığın "silah" olarak kullanıldığına dair örneklerin belgeleneceği dosyadaki kanıtlarla, Vladimir Putin hakkında iddianame hazırlanabileceğ bir kovuşturma başlatmaya UCM'nin teşvik edilmesi amaçlanıyor.
Olaylar arasında 16 Mart 2022'de 20 sivilin Çernihiv'de öldürülmesi de yer alıyor. Bu olayda Ukraynalılar bir süpermarketin önünde yiyecek kuyruğunda beklerken parça tesirli Rus bombaları patlatılmıştı. Benzer şekilde avukatlar, Mariupol Kuşatması sırasında şehre gıda sevkiyatının kesilmesine de odaklanıyor.
İnsani yardım koridorlarının da askıya alınması, yardımların hayatta kalan ve açlık çeken kişilere dağıtılmasını giderek zorlaştırmıştı.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi gıda güvencesizliği ve açlığın savaş taktiği olarak kullanılmasını kınayan kararı Mayıs 2018'de oybirliğiyle kabul etmişti. Kararda, savaşan tüm taraflardan gıda stoklarına, çiftliklere, pazarlara ve diğer gıda dağıtım mekanizmalarına dokunmamaları istenmiş ve "savaş yöntemi olarak sivillerin aç bırakılmasının savaş suçu teşkil edebileceği" belirtilmişti.
Hukuk firması Global Rights Compliance'ın kıdemli avukatlarından Yousuf Khan, The Guardian'a "gıdanın silah haline getirilmesinin üç aşamada gerçekleştiğini" ve bunun, Ukrayna kentleri genelinde tedariğin kesildiği Şubat 2022'deki ilk istilayla başladığını söyledi.
Khan, "kışın ortasında enerji altyapısı gibi sivillerin ihtiyaç duyduğu nesneler yok ediliyorsa, bu eylemlerde öngörülebilirlik vardır" diyerek bu tür saldırıların "sonuç değil kasıt suçlarını" simgelediğini belirtti.
Ukrayna'nın gıda ihracatını da kısıtlayan Rusya, temmuz sonuyla ağustos başı arasında 270 bin ton gıdayı daha imha etmişti.
Eylül 2022'de BM Gıda Direktörü, Ukrayna'daki savaşın gıda arzı üstündeki etkisi nedeniyle dünyanın "emsalsiz büyüklükte küresel bir acil durumla" karşı karşıya kaldığı uyarısında bulunmuş, 345 milyona yakın kişinin açlıktan ölmeye itildiğini ve 70 milyon kişinin de buna yaklaştığını belirtmişti.
BM Dünya Gıda Programı İcra Direktörü David Beasley, o dönem BM Güvenlik Konseyi'ne şöyle demişti:
Daha önce açlık dalgası olan şey artık açlık tsunamisine dönüştü.
Independent Türkçe
Güneş enerjisiyle çalışan motor geliştirildihttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567276-g%C3%BCne%C5%9F-enerjisiyle-%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fan-motor-geli%C5%9Ftirildi
Güneş enerjisiyle çalışan, elektrik motorlarına sahip araçlar üretilmesi planlanıyor.
Hindistan Mühendislik ve Teknoloji Koleji'nden (Bhubaneswar) araştırmacılar, enerjisini güneşten alan bir doğru akım elektrik motoru modeli geliştirdi. Sistem, güneş enerjisi şebekesinin üretimini artırmak ve motoru yüzde 88 verimlilikle çalıştırmak için yapay zeka teknolojisine dayanıyor. Yapılan açıklamalar doğru akım elektrik motorlarının verimliliği yüzde 75 ila 88 arasında değiştiği yönünde. Bu tür motorların endüstriyel makinelerde, elektrikli ev aletlerinde ve hatta elektrikli arabalarda kullanılabileceği belirtiliyor. Çalışmanın baş araştırmacısı Bismeet Mohanty, modelin odak noktasının motordan maksimum fayda elde etmek için sistemin mevcut güneş enerjisine bağlı olarak genel etkinliğini artırmak olduğunu söyledi. Verimlilik, güneş enerjisi şebekesinden, motorun rejeneratif frenleme sisteminden şarj olan bir bataryadan enerji üreten bir yapay zeka algoritmasına dayanıyor.
Güneş pilleri, belirli bir miktarda radyasyonla, ürettikleri maksimum elektrik gücü olan bir yüksek güce sahip. Bu maksimum nokta sıcaklık ve güneş ışığı ile değişiyor. Bu da güneş pillerinin maksimum miktarda enerji üretmesini engelliyor. Maksimum üretime olduğunca yaklaşmak için güneş pillerinin direnci ayarlanıyor ve böylece elde edilen enerji miktarı değiştirilebiliyor.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre işte bu noktada MATLAB-Simulink yapay zeka modeli devreye giriyor. Amerikan Elektrik Mühendisleri Derneği Dergisi, Mohanty ve meslektaşlarının, günlük sıcaklık ve güneş radyasyonu ölçümlerine dayanarak maksimum üretim sağlayabilecek güneş pillerinin direncini hesaplamak için bir yapay sinir ağı geliştirdiklerini bildirdi.
Bu teknoloji, maksimum güç noktasını izlemek için mevcut yapay zeka tekniklerinden yararlanıyor. Model, yapay bir sinir ağı kullanılarak geliştirildiğinden karmaşık kriterler kullanarak tahminlerde bulunabiliyor. Ancak bu tahminler için kesin kriterleri aktaramıyor. Güneşten güç alan elektrikli araçlar, güneşli zamanlarda motoru çalıştırmak için yeterli enerji üretiyor ve fazla enerjinin bataryada depolandığını gösteriyor. Hava bulutlu olduğunda ise motorun çalışması bataryaya aktarılıyor. Motorun rejeneratif frenleme sistemi frenleme sırasında aküyü şarj ederek kinetik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürüyor.
Ekip şimdiye kadar sadece sanal bir model geliştirdi ancak gelecek planları arasında bunu gerçeğe dönüştürmek var. Güneş enerjisiyle çalışan elektrik motoru modeli endüstriyel ortamlarda ya da buzdolabı ve vantilatör gibi elektrikli ev aletlerinde kullanılabilir. Mohanty, bir gün elektrikli araçlarda da böyle bir sistem görmeyi ve bu araçların ana elektrik şebekesine bağlanma ihtiyacını ortadan kaldırmayı umduğunu belirttiği açıklamasında şunları söyledi:
Bugün elektrikli aracı istasyonda ya da evde şarj etmek zorundayız. Ben şarj edilmeye ihtiyaç duymayan, bunun yerine enerjisini doğrudan güneşten ya da kendisinden alan bir elektrikli araç istiyorum.
Çalışmanın sonuçları temmuz ayında Uluslararası Elektrik Bilimleri 2023 Uygulamaları için Akıllı Sistemler Konferansı'nda yayımlandı.
İran’daki Bender Abbas rafinerisinde meydana gelen gaz sızıntısı patlamaya neden olduhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567256-i%CC%87ran%E2%80%99daki-bender-abbas-rafinerisinde-meydana-gelen-gaz-s%C4%B1z%C4%B1nt%C4%B1s%C4%B1-patlamaya-neden
İran’daki Bender Abbas rafinerisinde meydana gelen gaz sızıntısı patlamaya neden oldu
İran’daki bir petrol üretim platformu (Reuters-Arşiv)
İran’ın güneyindeki Bendar Abbas rafinerisinde gaz sızıntısının ardından patlama meydana geldiği bildirildi.
Şarku’l Avsat’ın, İran resmi haber ajansı IRNA’dan alıntı yapan Reuters’tan aktardığı habere göre, İran’ın en büyük rafinerilerinden biri olan Bendar Abbas rafinerisindeki sızıntı, gaz yoğunlaşmasıyla patlamaya neden oldu.
Haberde, patlamaya ilişkin henüz resmi bir açıklama yapılmadığı da ifade edildi.
Patlama nedeniyle üretimde meydana gelen hasar veya can kayıplarına ilişkin herhangi bir bilgi verilmedi.
Polonya'dan Almanya lideri Scholz'a eleştiri: Seçimlerimize karışmahttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567221-polonyadan-almanya-lideri-scholza-ele%C5%9Ftiri-se%C3%A7imlerimize-kar%C4%B1%C5%9Fma
Polonya'dan Almanya lideri Scholz'a eleştiri: Seçimlerimize karışma
Polonya, göçmen akınını durdurmak için Belarus sınırına tel örgü çekmişti (Reuters)
Polonya Dışişleri Bakanı Zbigniew Rau, ülkesini karıştıran vize skandalına dair yorumu nedeniyle Almanya Başbakanı Olaf Scholz'u eleştirdi.
Rau, dün X'ten yaptığı paylaşımda Scholz'un açıklamasını "Polonya devletinin içişlerine ve ülkede devam eden seçim kampanyasına müdahale etme girişimi" diye niteledi.
Polonya Dışişleri Bakanı, Scholz'un "Polonya'nın egemenliğine saygı göstermesi ve karşılıklı ilişkilere zarar vermekten kaçınması gerektiğini" de söyledi.
15 Eylül'de Polonya medyasında yayımlanan haberlerde, başta Afrika ve Asya'da olmak üzere tüm dünyadaki Polonya konsolosluklarının rüşvet karşılığı vize sattığı ve Avrupa Birliği'ne erişim imkanı sunduğu ortaya çıkmıştı.
Ana muhalefetteki Sivil Koalisyon'un lideri Donald Tusk, olayı "Polonya'nın 21. yüzyıldaki en büyük skandalı" diye tanımlamış, hükümetse konuyla ilgili gerekli adımların atılacağını açıklamıştı. Dışişleri Bakan Yardımcısı Piotr Wawrzyk de görevden alınmıştı.
Scholz ise cumartesi günü yaptığı açıklamada, ülkesinde düzensiz göçmenlerin sayısının artmasında Polonya'daki skandalın da rol oynadığını savunarak, "İnsanlar Polonya'dan ellerini kollarını sallayarak geçip buraya geldiler" demişti.
Almanya lideri, gerekli adımların atılmaması durumunda Polonya sınırında "ek önlemler" alınabileceğini söylemiş fakat bu tedbirlere ilişkin detay paylaşmamıştı.
Vize skandalı, 15 Ekim'de yapılacak parlamento seçimi sürecini de etkiledi. Olay, göçmen akışını kontrol altına almayı vaat eden iktidardaki muhafazakar Hukuk ve Adalet Partisi'ni (PiS) zor durumda bırakırken, muhalefet ise skandal üzerinden iktidara yükleniyor.
Tusk, 17 Eylül'deki açıklamasında Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki'yi eleştirerek, "Ne zamandır bunu biliyordunuz? Aranızdan kimler bundan kazanç sağladı?" demişti.
Independent Türkçe
Yeni bir çatışma döngüsü: Azerbaycan ve Ermenistanhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4567226-yeni-bir-%C3%A7at%C4%B1%C5%9Fma-d%C3%B6ng%C3%BCs%C3%BC-azerbaycan-ve-ermenistan
Yeni bir çatışma döngüsü: Azerbaycan ve Ermenistan
Aylardır süren askeri harekatın ardından baş gösteren gerginlik, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün henüz tamamlanmadığını gösterdi.
Anna Borshchevskaya
Azerbaycan Savunma Bakanlığı 19 Eylül’de, tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesinde kendi deyimiyle terörle mücadele operasyonu başlattı ve ‘Ermeni milliyetçi güçlerinin tamamen geri çekilmesini ve Stepanakert’teki hükümetin feshedilmesini’ talep etti.
Bütün gün süren çatışmaların ardından Karabağ güçleri, Azerbaycan ve Rusya Savunma Bakanlığı tarafından belirlenen ateşkes üzerinde anlaşarak Bakü’nün bölgenin kontrolünü yeniden kazanmasına izin verdi.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Ermenistan’ın ateşkes anlaşmasının hazırlığına katılmadığını söyledi. Hiç şüphe yok ki bu olayın detaylarının ortaya çıkması daha fazla zaman alacak. Azerbaycan’ın Ermenistan’la otuz yılı aşkın süredir devam eden çatışmasında artık üstünlük sağladığı açık. Bakü, güç kullanarak toprakları geri kazanma siyasi hedefine ulaşmayı başardı. Karabağ, Ermenistan ile otuz yılı aşkın süredir devam eden anlaşmazlığa rağmen Azerbaycan topraklarının parçası olarak uluslararası alanda tanınan bir bölge haline geldi.
Azerbaycan güçlerinin Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan tek yol olan Laçın Koridoru’nu kuşattığı bir zamanda son askeri harekât, aylardır artan gerginlikler ve iki taraf arasında askeri yığınak üzerine karşılıklı suçlamalar sonrasında gerçekleşti.
Bu kuşatma, büyük bir insani krize yol açarken Azerbaycan, Karabağ’daki yetkililerin Azerbaycan’ın yardımını reddettiğini belirtiyor. Durum ne olursa olsun artık ateşkes anlaşmasının ardından Karabağ bölgesinin Azerbaycan’a yeniden entegrasyonu konusunda görüşmeler başladı.
Geçen yıl ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, iki taraf arasında bir barış anlaşması imzalanması için arabuluculuk yapma çabalarına destek verdi. Bu çabalar, yıllardır gerçek bir atılım gerçekleştirmeye yönelik en umut verici çaba gibi görünüyordu. Blinken daha önce Bakü’ye Karabağ’daki korkunç askeri operasyonlara son vermesi çağrısında bulunmuştu.
Geriye en büyük soru kalıyor; Bu son olaylar, Ermenistan ile Azerbaycan arasında gelecekteki barış anlaşması açısından ne anlama geliyor? Durum bu sınırlara nasıl ulaştı?
Dağlık Karabağ konusundaki modern çatışmanın kökleri, Sovyetler Birliği’nin çöküş dönemine kadar uzanıyor. Bunu 1920’lerde Milliyetler Komiseri sıfatıyla Sovyetler Birliği’nin bölünmesini denetleyen Josef Stalin’e (kendisi de Güney Kafkasya’dan) kadar takip eden tarihçiler var. Bu bölünme, siyasi nüfuzlarını ve potansiyel ulusal isteklerini sınırlamak amacıyla idari sınırların, etnik grupların yerleri dikkate alınmaksızın çizildiği gerçekleşen bir bölünme. 1923’te Stalin, etnik Ermeni çoğunluğunun bulunduğu Dağlık Karabağ bölgesini Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dahil etti. Daha önce de Karabağ, tartışmalara konu oluyordu. Örneğin 1917’de Rus İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra Ermenistan ve Azerbaycan, özerk yönetim altında bulunan Karabağ için kısa savaşlar yaptı.
Sovyetler Birliği’nin zayıflamasıyla birlikte, uzun süredir devam eden gerginlikler ön plana çıktı ve bu durum, bağımsızlıklarını yeniden kazanan Ermenistan ile Azerbaycan arasında ilk savaşın yaşanmasına yol açtı. Savaş, Rusya’nın aracılık ettiği ateşkes ve Ermenistan’ın askeri zaferi sonrasında 1994 yılına kadar sona ermedi. Savaş nedeniyle mültecilerin sayısı her iki tarafta da bir milyonu aştı. Ermeni güçleri Karabağ’ı ve birçok büyük komşu bölgeyi kontrol altına almayı başardı. Bu dönemde bölge, kendilerini cumhuriyet ilan eden ve Ermeni hükümetinin hızla desteklediği ayrılıkçı etnik Ermenilerin yönetimi altındaydı. Karabağ (ya da Ermenilerin deyimiyle Artsah) uluslararası alanda Azerbaycan’ın bir parçası olarak tanınmaya devam etti. Ancak bu bölgeyle ilgili anlaşmazlık, iki taraf arasında aralıklı çatışmalar şeklinde yıllarca sürdü.
Sovyetler Birliği’nin zayıflamasıyla birlikte, uzun süredir devam eden gerginlikler ön plana çıktı ve bu durum, bağımsızlıklarını yeniden kazanan Ermenistan ile Azerbaycan arasında ilk savaşın yaşanmasına yol açtı. Savaş, Rusya’nın aracılık ettiği ateşkes ve Ermenistan’ın askeri zaferi sonrasında 1994 yılına kadar sona ermedi.
Nisan 2016’da iki taraf arasında aralıklı olarak devam eden çatışmalar yüzlerce kişinin ölümüne yol açtı ve Eylül ve Ekim 2020’de bu bölgenin yıllardır tanık olduğu en ağır çatışma olan ikinci büyük ölçekli savaşla sona erdi. Savaş, Rusya’nın Azerbaycan’ın birinci savaş döneminde uğradığı kayıpları telafi etmesini sağlayan ateşkes anlaşmasına aracılık etmesiyle sonlandı. Bu anlaşma sırasında Bakü, Dağlık Karabağ’a komşu yedi bölgeyi ve Laçın Koridoru aracılığıyla Ermenistan’a bağlanan Dağlık Karabağ’ın kuzey kısmı hariç Karabağ’ın büyük bir bölümünü yeniden kontrol altına almayı başardı.
Barışın önündeki engeller
ABD, Rusya ve Fransa’nın eş başkanlığını yaptığı AGİT Minsk Grubu 1992 yılından beri, Ermenistan ile Azerbaycan arasında barışın sağlanması için ana arabuluculuk forumu olarak hizmet ediyor. Ancak pratik uygulaması pek ilerleme kaydedemedi.
Yıllar geçtikçe her iki ülkenin hükümetleri, diğer tarafın kabul etmeyi reddettiği aşırı tutumları benimsedi. Grup, 2009 yılında uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin Madrid İlkeleri’ni (Temel İlkeler olarak da bilinir) güncelledi. Üst düzey Ermeni ve Azerbaycanlı yetkililer önerilen bazı ilkeler üzerinde anlaşmaya vardı, ancak o günden bu yana sahada herhangi bir ilerleme kaydedilmedi.
Meseleyi daha da karmaşık hale getiren şey ise çatışmanın sınırlı ölçekte olması ve Moskova’nın çıkarlarına hizmet etmesidir. Bu, Batı’nın Güney Kafkasya’yı bir öncelik olarak görmemesinin yanı sıra, altta yatan nedenleri ele alma konusunda isteksiz hale getirdi.
Karabağ çatışması, Sovyet sonrası bölgede Rusya’ya bağımlılığının Batı’ya bağımlılığından daha fazla olması nedeniyle bölgeyi istikrarsız bir durumda tutan birçok ‘dondurulmuş çatışmadan’ biri olarak ortaya çıktı.
Diğer yandan denizle çevrili Ermenistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana izole oldu. Türkiye ile sınırlarını kapalı tutarken, anlaşmanın müttefiki ve güvenlik garantörü olarak Rusya’ya bağımlı kaldı. Aynı şekilde Rusya ile karşılaştırıldığında daha az düzeyde olsa da İran’la da iyi ilişkilere sahip.
Ermenistan- Azerbaycan sınırına yakın bir bölgedeki Avrupalı gözlemciler.
Moskova ise Ermenistan’la ilişkilerinin yanı sıra Azerbaycan’la da diplomatik ve ticari ilişkilere sahip. Ayrıca yıllar boyunca hem Azerbaycan’a hem de Ermenistan’a silah sağlamaya devam ediyor. Ermenistan’da mevcut Başbakan Nikol Paşinyan’ı iktidara getiren barışçıl, yolsuzlukla mücadele kadife devrimi sonucunda 2018 yılında Moskova için gerçekleşen sürprizin yanı sıra Azerbaycan, geniş enerji kaynakları ve daha çeşitli dış politikasıyla Moskova için daha büyük bir ödül gibi görünüyor. Paşinyan, Azerbaycan’la barış çözümüne yönelik daha uzlaşmacı yaklaşımıyla Batı yanlısı bir yönelim göstermiş bir siyasetçi.
Yıllar geçtikçe Azerbaycan’la anlaşmaya yönelik, Ermeni liderliği açısından risklerle dolu esnek bir yaklaşım baş gösterdi. Muhalefetteki Ermeni Ulusal Kongresi koalisyonunun lideri ve 1991’den 1998’e kadar Ermenistan Cumhurbaşkanı olan Levon Ter-Petrosyan, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanımak için gerçekçi nedenler olduğuna inandıysa da sonraki Ermeni yönetimleri bu konuda uzlaşmacı olmayan bir yaklaşım benimsedi.
Ter-Petrosyan’ın danışmanı ve deneyimli Ermeni diplomat Zhirayr Liparityan, yakın tarihli bir röportajında “Bizim yönetimimiz, barış üzerine bahis oynuyor. Sonraki yönetimler, özellikle de sonuncusu (yani Paşinyan yönetimi) savaş üzerine bahis oynuyor” dedi.
Ekim 1999’da Başbakan Vazgen Sarkisyan’ın Meclis Başkanı Karen Demirchyan’ın ve Ermenistan Parlamentosu’ndaki diğer bazı önde gelen politikacıların terör nedeniyle ölmesi, daha önce devam eden barış süreci çabalarını raydan çıkardı. Daha yakın zamanlarda 2020 savaşının ardından Paşinyan, Azerbaycan’la 2020 barış anlaşmasını imzalaması için protestolarla ve diğer iç baskılarla karşı karşıya kaldı. Kasım 2020’de Paşinyan’ın Azerbaycan ve Rusya ile barış anlaşmasını duyurmasının ardından öfkeli bir kalabalık, Ermenistan Parlamento Başkanı Ararat Mirzoyan'a saldırdı.
Bundan sonra ne olacak?
Şarku’l Avsat’ın Al-Majalla’dan aktardığına göre Bakü, daha önce bu ayki Karabağ’a yönelik askerî harekâtını Moskova’ya bildirmişti. Ancak Moskova, Paşinyan’ın iktidardan devrilmesini istediği için harekete geçmekte yavaş davrandı. Karabağ’daki ayrılıkçıları destekleme konusundaki bariz başarısızlığı nedeniyle Ermenistan’da binlerce kişi, Paşinyan’ın istifasını talep etmek için protesto gösterisi gerçekleştiriyor.
Bu protestoların ne kadar ciddi olduğunu bilmek için henüz çok erken ama Paşinyan’ın devrilmesi, barış görüşmelerindeki gerilemenin ana nedeni olacak gibi görünüyor.
ABD, Rusya ve Fransa’nın eş başkanlığını yaptığı AGİT Minsk Grubu 1992 yılından bu yana, Ermenistan ile Azerbaycan arasında barışın sağlanması için ana arabuluculuk forumu olarak hizmet ediyor. Ancak pratik uygulaması pek ilerleme kaydedemedi.
Diğer yandan Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşta dikkatini dağıtması, Moskova’nın Güney Kafkasya’daki nüfuzunu zayıflatmış gibi görünüyor. Bu aşırı zayıflığın bölgeyi bir dönüm noktasına itmiş olması muhtemel. Aynı zamanda ABD’nin barış çabalarını ilerletmede daha büyük bir liderlik rolü oynaması için bir fırsat yarattı. Elbette Ermenistan’ın Rusya ile ilişkileri son bir yılda giderek gerginleşti.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan 24 Eylül’de halka hitap etti. (Paşinyan’ın ofisi)
Diğer yandan Moskova’nın eylemsizliği veya Ermenistan’da rejim değişikliğine yol açacak Bakü askeri operasyonunu zımnen onaylaması yönündeki haberler doğruysa, Moskova'nın hala oynayacak bazı kartları var. Çünkü Kremlin, Ermenistan ile Azerbaycan arasında gerçek barışı görmek istemiyor. Özellikle de bu barış ABD’nin arabuluculuğuyla sağlanacaksa…
Dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da ABD’nin, Yükselen Avrasya Demokrasileri ve Açık Piyasalar Yasası’nın veya Özgürlük Destek Yasası’nın 907’inci maddesinden feragat etmeyi ve Azerbaycan’ın barış görüşmelerindeki tutumuna etki etmeyi reddederek, Azerbaycan’a güvenlik yardımını durdurma olasılığıyla ilgili. Zira özellikle başkanın 907. bölümden feragat etme yetkisini iptal etmek için yakın zamanda Kongre’ye bir yasa tasarısının sunulduğu da biliniyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasında olduğu gibi, Sovyetler Birliği’nin çöküşü de bir gecede dünyayı yeniden şekillendirdi. Ancak aynı zamanda bu durum, bugüne kadar gelişmeye devam eden bir süreçti.
Karabağ konusundaki çatışma, Sovyet sonrası bölgedeki en uzun çatışmadır ve periyodik alevlenmeler, küçük iyimserlik anları ve ardından normale dönüş ile karakterize edilmiştir. Ermenistan ile Azerbaycan arasında imzalanacak bir barış anlaşması, bu çatışma döngüsünü sona erdirecektir. Bu çatışmanın çözümsüz kalması, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün henüz tamamlanmadığını gösteriyor.
*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al-Majalla dergisinden çevrildi.
Ukraynalı yetkili: Rusya'nın Odessa'ya saldırısı altyapıya zarar verdihttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4566951-ukraynal%C4%B1-yetkili-rusyan%C4%B1n-odessaya-sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1-altyap%C4%B1ya-zarar-verdi
Ukrayna'nın güneyindeki Odessa bölgesinin valisi Oleh Kiper bugün, Rus kuvvetlerinin gece boyunca Odessa'ya füze ve insansız hava araçlarıyla (İHA) saldırı düzenleyerek bir kadını yaraladığını ve bölgenin liman altyapısına zarar verdiğini söyledi.
Kiper, Telegram kanalından yaptığı açıklamada, saldırı nedeniyle Odessa bölgesinin idari merkezi olan Odessa kentinde bir binada yangın çıktığını aktardı.
Ukrayna Hava Savunma Kuvvetleri, kuvvetlerinin gece boyunca Rus birlikleri tarafından gönderilen 19 İHA ve 11 seyir füzesini düşürdüğünü açıkladı.
Reuters haber ajansına göre açıklamada, Rus kuvvetlerinin dün gece 12 seyir füzesi ateşlediği kaydedildi.
Ukrayna Hava Savunma Kuvvetleri, düşürülen 19 İHA’nın İran yapımı Şahed olduğunu doğrularken, Rusya'nın Ukrayna'ya ayrıca iki gemisavar füzeyle saldırdığını bildirdi.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
