Akile Salih’in Ankara ziyareti Libya'da tartışmaya neden oldu: ‘Türkiye, büyük çıkarları da dahil olmak üzere aralarında bir dengenin oluştuğu birçok karta ve dosyaya sahip bir ülke’

Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih'in geçtiğimiz hafta ortalarında Ankara'ya yaptığı son ziyaret, destekleyenler ve karşı çıkanlar olarak Libyalı siyasetçiler arasında siyasi bir tartışma başlattı. Libyalı siyasetçilerden bazıları bu ziyareti tüm uluslararası ortaklara yönelik bir açılık olarak görürken, bazıları Türkiye’nin çıkarına olduğunu düşündüler.
TM Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Yusuf el-Akuri, “TM Başkanı’nın Ankara ziyareti ve orada başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere üst düzey yetkililerle görüşmeleri, TM’nin ülkeye istikrar ve barış getirmek amacıyla uluslararası ve bölgesel ortaklarla yakınlaşma ve diyalog kanalları açma arzusu çerçevesinde gerçekleşti” ifadelerini kullandı. Akuri, Libya’da istikrarın sağlanması çabalarına Türkiye'nin destek vermesinin önemine dikkati çekti.
Şarku’l Avsat’a konuşan Akuri, TM Başkanı Salih’in Türk yetkililerle yaptığı toplantılarda genel olarak ülkedeki son siyasi gelişmelerin, Türkiye'nin siyasi diyalogu destekleyen rolünün ve 2019 yılının Kasım ayı sonlarında Ankara ile Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) arasında imzalanan Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakatı Muhtırası ve Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası’nın yanı sıra iki ülke arasındaki tarihi bağlar çerçevesinde ticari ve bilimsel ilişkileri geliştirmenin yollarının ele alındığını kaydetti.
TM üyesi Ali et-Tekbali ise Salih’in Ankara ziyaretinin, TM tarafından desteklenen Fethi Başağa hükümetine destek için gerçekleşip gerçekleşmediğine dair değerlendirmesinde, ziyaret sonucunda Türkiye’nin Libya’daki iki hükümete yönelik politikasında herhangi bir değişiklik olabileceğine ihtimal vermedi. Tekbali, Ankara'nın ‘meseleyi Başağa lehine çözmeden, kendi lehinde daha büyük kazanımlar elde etmek için iki rakip hükümetin başbakanlarını ve destekçilerini manipüle etmesi’ olarak nitelendirdiği politikasının devam edeceğini düşünüyor.
Tekbali, Ankara'nın uluslararası toplumun gözünde Libyalı çatışan taraflar arasında dengeli bir barışın hamisi olarak görüldüğü ve ayrıca Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakatı Muhtırası ve Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası’nın gündeme getirebildiği için bu ziyaretin gerçek kazananı olduğunu söyledi.
Johns Hopkins Üniversitesi Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü'nün üst düzey araştırmacılarından Hafız el-Guveyl, yaptığı değerlendirmede, Salih’in Ankara ziyaretinin sadece Türkiye için olumlu sonuçlar doğurduğu düşüncesini yineledi. Ziyaretin Ankara’nın Libya politikalarındaki sabitelerini değiştirmeyeceğini söyleyen Guveyl, “Türk güçlerinin Libya topraklarından çıkarılmasından söz edilmiyor. Bunun yanında ne Başağa hükümetini ne de yeni hükümetlerin kurulmasını destekleyecek. Türkiye, Abdulhamid ed-Dibeybe hükümeti ve batı bölgesi üzerindeki nüfuzunun yanı sıra büyük çıkarları da dahil olmak üzere aralarında bir dengenin oluştuğu birçok karta ve dosyaya sahip bir ülke” yorumunda bulundu.
Ankara’nın özellikle Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası’nın uygulanmasını istediğini, bunun nedeninin ise muhtıra çerçevesinde çizilen koridorun Türkiye'nin güneyinden Libya’nın doğu bölgesinin kıyılarına kadar uzanmasından kaynaklandığını söyleyen Guveyl, “Türklerin Libya’nın doğusuyla ilişkileri güçlendirmeyle ilgili görüşü, siyaset sahnesindeki bazı isimlerin kalıcı olmadığı düşüncesi çerçevesinde bunun doğunun siyasi ve askeri liderleriyle herhangi bir taahhüt yapmadan olmasına dayanıyor” şeklinde konuştu.
Öte yandan Libya Ulusal Eylem Grubu Başkanı Halid et-Tercüman, Türkiye’nin gerek başkent Trablus’ta ve ülkenin batısındaki şehirlerde konuşlu silahlı gruplar üzerindeki nüfuzu, gerekse bu şehirlerdeki askeri ağırlığı ve güçleriyle Başağa hükümetine yardım etme olasılığının İngiltere ve ABD'den buna yakacakları yeşil ışığa bağlı olduğunu söyledi.
Tercuman, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “İngiltere ve ABD’nin buna razı olup olmadıklarını önümüzdeki günler gösterecek. Dolayısıyla, şu an ziyaretin başarılı ya da başarısız olduğu değerlendirmesinde bulunmak güç” ifadelerini kullandı.
Anayasa ve Libya seçimleriyle ilgili bölünmeye değinen Tercuman, tarafların bu konularda diğerinden yararlanamaması nedeniyle herhangi bir olumlu adım atılmasını beklemediğini belirterek, “Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Başkanı Halid el-Mişri, Libya Ulusal Ordusu (LUO) lideri Mareşal Halife Hafter’in cumhurbaşkanlığına aday olmasını engellemek için askerlerin seçimlerde aday olmalarına izin veren herhangi bir yasa maddesini onaylamayı reddediyor. Akile Salih’in bunu taahhüt edemeyeceğinin altını çizen Tercuman, “TM tek başına seçimleri yapma yolunda ilerleyemez” dedi.
Kahire merkezli El Ahram Vakfı tarafından yayımlanan Demokrasi dergisinin Türkiye işleri uzmanı ve araştırmacı Kerem Said, ziyaretin Türkiye'nin Libya’daki nüfuzunu artıracağını ve Libya krizini çözmek için Ankara'yı hiçbir denklemde atlamanın artık mümkün olmayacağını vurguladı. Said, ziyareti ‘olumlu çağrışımlar taşıyabilecek yeni bir atılım’ olarak nitelendirdi.
Ziyaretin amacının, aralarında siyasi anlaşmazlıkların olduğu tarafların görüşlerini yakınlaştırmak olduğunu söyleyen Said, Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede, bölgede nüfuz kazanmanın ya da bazılarının olmasını beklediği siyasi denklemin oluşmasının artık daha fazla zaman, toplantı ve fikir birliği arayışı gerektirdiğine işaret etti.
Mısırlı araştırmacı, Türkiye'nin Trablus Büyükelçisi Kenan Yılmaz’ın, bu yılın başlarında Türk işadamlarından oluşan bir heyet eşliğinde Bingazi'ye yaptığı ziyaretin de gösterdiği gibi Türkiye'nin Libya’nın doğusuyla ilişkileri geliştirmeye yönelik son girişimlerine dikkati çekti. Said, bu ziyarette, Türk şirketlerinin doğudaki faaliyetlerine yeniden başlamaları konusunda anlaşmaya varıldığını da kaydetti.
Önümüzdeki dönemde oyunun kurallarında ve Libya krizinin çözümünde bir değişikliğin olmasını bekleyen Said, “Türkiye dahil tüm uluslararası ve bölgesel ortaklarla özellikle Başağa’nın Ankara’da birçok kez kabul edilmesi nedeniyle Başağa için Dibeybe’den ya da çıkarlar bunu gerektirirse ikisinden de vazgeçilmesi konusunda bir anlaşma sürecinde olabiliriz” şeklinde konuştu.

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, İran’daki rejimin çöküşüne ilişkin ‘aceleci hesaplamalar’ konusunda uyarıda bulunarak, bunun bütün bölgenin istikrarını bozacağını ve zaten istikrarsız olan bölgede bir güvenlik boşluğu yaratacağını söyledi.

Sudani, dün İngiliz haber ağı BBC'ye verdiği röportajda şunları söyledi:

“İran'daki rejim, hızla çökecekmiş gibi gösterildiği kadar zayıf değil. Bu rejim köklü bir rejim ve çok sayıda destekçisi ve yandaşı var.”

Irak Başbakanı İran'daki rejimin çöküşünün Irak'a etkisiyle ilgili bir soruya verdiği yanıtta, “Mantık, komşularda herhangi bir yerde çıkan yangının tüm bölgeye yayılacağını söylüyor. Bu yangından kimse korunamaz” ifadelerini kullandı.

Sudani, Irak'ın savaşın tüm bölgeye yayılmasından ‘gerçek bir endişe’ duyduğunu söyledi.

İsrail savaş uçakları, geçtiğimiz ay 12 gün süren savaş sırasında Irak hava sahasını kullanarak İran’daki hedefleri bombaladı. Başbakan Sudani bunu ‘ülkenin egemenliğinin ihlali’ olarak nitelendirdi.

Hükümetinin ülkenin savunma yapısında bir zayıflık tespit ettiğini, bunun üzerine Güney Kore ve Fransa'dan hava savunma sistemleri satın almak için çalışmalara başladığını ve son gerginliklerin ardından da bu süreci hızlandırmaya karar verdiğini söyleyen Irak Başbakanı, “Bizim bu tür ihlallere karşı koyacak yeterli ve ileri teknolojiye sahip bir hava savunma sistemimiz yok. Bu, aslında Irak'ı dahil olmadığı bir savaşa sürüklemek anlamına geliyordu” şeklinde konuştu.

Sudani, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Planlarımızı kesinlikle sürdüreceğiz ve İsrail ya da başka herhangi bir ülkenin Irak hava sahasını ihlal etmesine izin vermeyeceğiz. Mümkün olan tüm araçları kullanacağız.”

Irak'ın yeni radar sisteminin bazı parçalarını teslim aldığını ve bu yıl içinde sistemin büyük bir kısmını teslim alacağını belirten Sudani, “Güney Kore'den ilk sevkiyatı alacağız, ancak daha fazlasına ihtiyacımız var” dedi.

İsrail ile İran arasındaki ateşkesin kırılganlığından duyduğu endişeyi dile getiren Sudani, ateşkesi tehdit eden en önemli unsurlardan birinin İsrail hükümetinin başında Binyamin Netanyahu'nun bulunması olduğunu söyledi.

Irak Başbakanı, şunları söyledi:

“Bu, tüm bölge için bir endişe kaynağı, çünkü savaşları ve çatışmaları tüm bölgeye yaymak bu kişinin hayatta kalma stratejisidir. Bu da bölgedeki tüm ülkelerle sorunlar yaratıyor. Gazze'de ateşkes sağlanamadı, Lübnan'da da durum aynı, Suriye'ye istediği zaman saldırıyor. Bu endişe verici bir durum.”

Akile Salih’in Ankara ziyareti Libya'da tartışmaya neden oldu: ‘Türkiye, büyük çıkarları da dahil olmak üzere aralarında bir dengenin oluştuğu birçok karta ve dosyaya sahip bir ülke’

Bazı çevrelere göre Ankara'nın Libya’da iki hükümet olmasına yönelik politikasında bir değişiklik olmadı