Antarktika'da ‘uyuyan devin’ çöküşü deniz seviyelerini 5 metre yükseltebilir

Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
TT

Antarktika'da ‘uyuyan devin’ çöküşü deniz seviyelerini 5 metre yükseltebilir

Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)

Bilim insanları, Antarktika'daki "uyuyan devin" çöküşünün önümüzdeki yüzyıllarda küresel değişime neden olabileceği konusunda uyarıda bulundu.
The Independent’ın haberine göre, Doğu Antarktika Buz Levhası’nın (EAIS) erimesi halinde, EAIS 2300 yılına kadar küresel deniz seviyelerine yaklaşık 1 ila 3 metre ve 2500 yılına kadar iki ila beş metre yükselebileceği düşünülüyor.
Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip tarafından yürütülen araştırma, önceki gün akademik Nature dergisinde yayınlandı.
Ekip, 2015 Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşması halinde küresel ısınmanın bu potansiyel olarak yıkıcı sonucunun önlenebileceğini belirtiyor. Dünya liderleri, Paris’teki 2015 BM İklim Değişikliği Konferansı’nda küresel ısınmayı 2 °C’nin çok altında sınırlamak ve artışı 1,5 °C ile sınırlama çabalarını sürdürmek konusunda anlaştı.
Gezegenin sıcaklığı, Sanayi Devrimi'nin başlangıcından bu yana yaklaşık 1,1°C arttı. Büyük ölçüde fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan sera gazı emisyonlarının hız kesmeden yükselmesiyle, gezegen 2100 yılına kadar 2,7°C'ye ulaşma yolunda ilerliyor.
Ancak araştırmalar, küresel sıcaklıkların 2°C'nin çok altında kalması durumunda, EAIS’ın 2500 yılına kadar deniz seviyesindeki yükselmeye yarım metreden daha az eklemesinin beklendiğini gösteriyor.
Emisyonlarda önemli azalmalar yapılırsa, dünyadaki buzun çoğunluğunu içeren "uyuyan devin" önümüzdeki on yıllarda deniz seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmayacağı bekleniyor.
Ancak Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam edecek. Bilim insanları, "uyuyan devi" uyandırmamak için fırsat penceresinin hızla kapanmakta olduğu konusunda uyarıyor.
Araştırma ekibi, EAIS'in Dünya'nın geçmişindeki sıcak dönemlerde nasıl davrandığına baktı ve gelecekteki emisyon seviyelerinin önümüzdeki yüzyıllarda nasıl etkileyeceğini tahmin etmek için mevcut çalışmaları analiz etti.
Araştırmanın ortak yazarı Canberra’daki Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden Profesör Nerilie Abram, “Geçmişten alınan ana ders, EAIS'in nispeten mütevazı ısınma senaryolarına bile çok duyarlı olduğu… Daha önce düşündüğümüz kadar istikrarlı ve korumalı değil” ifadelerini kullandı.
Abram, Paris Anlaşması'ndaki taahhütlerin yerine getirilmesinin, dünyanın en büyük buz tabakasını korumakla kalmayacağını aynı zamanda küresel ısınmaya karşı daha savunmasız olan Grönland ve Batı Antarktika gibi bölgelerde büyük buz tabakalarının erimesini de yavaşlatacağını aktardı.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature