İran, Hayyam uydusunun üç versiyonunu geliştirmeyi planlıyor

Washington, Rusya ve İran arasındaki artan iş birliğinden endişeli

Geçtiğimiz salı Hayyam uydusu, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü’nden bir Rus roketiyle fırlatıldı (AP)
Geçtiğimiz salı Hayyam uydusu, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü’nden bir Rus roketiyle fırlatıldı (AP)
TT

İran, Hayyam uydusunun üç versiyonunu geliştirmeyi planlıyor

Geçtiğimiz salı Hayyam uydusu, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü’nden bir Rus roketiyle fırlatıldı (AP)
Geçtiğimiz salı Hayyam uydusu, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü’nden bir Rus roketiyle fırlatıldı (AP)

İran Hükümet Sözcüsü, Tahran’ın kısa süre önce bir Rus füzesi aracılığıyla fırlatılan Hayyam uydusunun üç versiyonunu daha geliştirmeyi planladığını duyurdu. Ali Bahadıri Cehromi, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “İranlı bilim adamlarının katılımıyla üç uydunun geliştirilmesi hükümetin gündeminde” ifadelerini kullandı. Geçtiğimiz Salı günü Hayyam uydusu, Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos) tarafından işletilen Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü’nden bir Soyuz-2.1b roketiyle fırlatılmıştı.
Bu adım ABD tarafından endişe ile karşılandı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Rusya ile İran arasında artan iş birliğinin ‘büyük bir tehdit’ olarak görülmesi gerektiğini söylemişti. Çarşamba günü İran, ABD'nin Rusya'nın kendi lehine fırlattığı uydunun ‘casusluk’ amacıyla kullanılacağı yönündeki imalarını reddederek, bunların sadece ‘çocukça’ yorumlar olduğunu belirtti. İran Uzay Ajansı Başkanı Hasan Salariye çarşamba günü Tahran'da gazetecilere verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı:
“Bazen gerginlik çıkarmak için açıklamalar yapılıyor. Uydu (Hayyam) aracılığıyla casusluk yapmak istediğimizin söylenmesi çocukça. Uydu tamamen ülkenin kriz yönetimi, doğal kaynaklar, madenler, tarım ve diğer alanlardaki ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlandı.”
Washington Post gazetesi daha önce Batılı istihbarat yetkililerinin Rusya’nın bu uyduyu Tahran'a teslim etmeden önce aylarca Ukrayna işgaliyle ilgili askeri amaçlarla kullanacağını belirttiklerini yazdı. Ancak İran Uzay Ajansı pazar günü yaptığı açıklamada, uydunun kendisi, çalıştırılması ve kontrolü ile ilgili komutların ilk günden itibaren fırlatılmasından hemen sonra İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı'nın uzay üslerindeki İranlı uzmanlar tarafından verileceğini vurguladı. Ajans “Bu uydudan komut gönderme ve bilgi alma işlemi şifreli algoritmalara göre yapılacaktır. Üçüncü bir ülkenin bu bilgilere erişimi yoktur. Bu uydunun görüntülerinin başka ülkeler tarafından askeri amaçlarla kullanılacağına dair yayılan  söylentiler doğru değildir” ifadelerini kullanmıştı.
İran Uzay Ajansı’na göre adını muhtemelen 11. ve 12. yüzyıllar arasında yaşayan İranlı bilim adamı ve şair Ömer Hayyam'dan alan uydu, ülkenin sınırlarını kontrol etmeyi, tarımda verimliliği artırmayı, su kaynaklarını izlemeyi ve doğal afetleri yönetmeyi amaçlıyor. İran, uzay programının sadece sivil ve savunma amaçlı olduğunu ve nükleer programıyla ilgili altı büyük güçle 2015 yılında imzalanan ve ABD’nin 2018 yılında feshettiği nükleer anlaşma da dahil olmak üzere hiçbir uluslararası anlaşmayı ihlal etmediğini öne sürüyor.
İran'ın uzay faaliyetleri genellikle, Tahran'ın uyduları uzaya fırlatarak balistik füzeler alanındaki uzmanlığını artırmaya çalışacağı endişesiyle Batı ülkeleri tarafından sıklıkla kınanıyor. İran, en sonuncusu Mart 2022’de İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) ait Nur-2 askeri uydusu olmak üzere daha önce doğrudan kendi topraklarından uydular fırlattı. Bu, DMO’nun 22 Nisan 2020’de askeri uydu türündeki ilk uydu olduğunu söylediği Nur-1’in yörüngeye yerleştirildiğini bildirmesinin ardından, askeri bir uydunun başarıyla fırlatıldığına ilişkin yaptığı ikinci açıklama idi.



Yardım adı altında katliam mı yapılıyor? GHF kapatılsın çağrısı

Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
TT

Yardım adı altında katliam mı yapılıyor? GHF kapatılsın çağrısı

Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)

130'dan fazla yardım ve sivil toplum kuruluşu (STK), faaliyetleri kaosa yol açan ABD ve İsrail destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın (GHF) kapatılması için çağrı yaptı.

Oxfam, Save the Children ve Af Örgütü'nün de aralarında bulunduğu kuruluşların bugün yayımladığı ortak açıklamada, GHF'nin faaliyetlerini başlattığı 27 Mayıs'tan bu yana 500'den fazla Filistinlinin yardım bölgelerinde öldürüldüğüne dikkat çekiliyor.

Kuruluşlar, sivillere yönelik saldırılarda çoğunlukla çocukların öldürüldüğünü vurgulayarak, GHF'nin insani yardım çalışmalarının tüm normlarını ihlal ettiğini belirtiyor:

Gazze'deki Filistinliler imkansız bir seçimle karşı karşıya: Ya açlıktan ölecekler ya da ailelerini doyurmak için çaresizce yiyeceğe ulaşmaya çalışırken vurulacaklar.

İsrail askerlerinin erzak dağıtım bölgelerindeki Filistinli sivillere "rutin olarak" ateş açtığı, Washington ve Tel Aviv destekli vakfın Gazze'deki durumu daha da kötüleştirdiği ve faaliyetlerinin sonlandırılması gerektiği ifade ediliyor.

Filistinli yetkililer, Netzarim ve Refah bölgelerindeki GHF'ye ait erzak dağıtım noktalarının "insani yardım" kisvesi altındaki ölüm tuzaklarına dönüştüğünü ve İsrail'in sivilleri kasıtlı olarak hedef aldığını savunuyor. İsrail ordusuysa iddiaları reddederek kurallara uymayan kişilere "uyarı ateşi" açıldığını öne sürüyor.

İsrail gazetesi Haaretz'in cuma günkü haberinde, kimliklerinin gizli tutulmasını isteyen İsrailli askerler, erzak dağıtım noktalarında Filistinlilere ateş açma talimatı aldıklarını söylemişti. Askerler, Filistinlilerin orduya ait mevzilerden uzak tutulması için böyle bir emir verildiğini ancak "gereksiz yere ölümcül güç kullanmaktan endişe duyduklarını" belirtmişti.

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) ise iddiaları yalanlayarak "dağıtım merkezlerindekiler de dahil hiçbir sivile kasten ateş etme emri verilmediğini" savunmuştu. Başbakan Binyamin Netanyahu da gazeteyi orduya karşı dezenformasyonla suçlamıştı.

Diğer yandan İsrail ordusu, erzak dağıtım noktalarında Filistinlilerin öldürülmesine dair soruşturma başlatıldığını da duyurmuştu. Ordudan dün yapılan açıklamada, GHF'nin yardım merkezlerine giden yollara yön ve uyarı levhaları yerleştirileceğini, sahalara erişimin iyileştirileceğini bildirmişti.

Independent Türkçe, BBC, Haaretz