İran: Nükleer anlaşmaya varmanın önünde 3 mesele kaldı

İran, bugünkü yanıtının AB tarafından önerilen anlaşma metninin ne tamamen kabulü ne de tamamen reddi anlamına geleceğini söyledi.

İran ve Avrupalı taraflar arasında Viyana'da daha önce yapılan müzakerelerden bir kare (AFP)

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan yaptığı bir açıklamada, ülkesinin, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmayı canlanmak amacıyla Avrupa Birliği (AB) tarafından sunulan son metne bir gün içinde yanıt vereceğini duyurdu. İranlı Bakan, ABD'yi geriye kalan üçüncü meseleyi çözmede esneklik göstermeye çağırdı.
Bakan Abdullahiyan, Pazartesi günü Dışişleri Bakanlığında gazetecilerle yaptığı görüşmede, “ABD tarafı iki konuda sözlü olarak esneklik gösterdi. İran, AB’nin nükleer anlaşmayla ilgili son metnine yazılı yanıtı saat 24.00’e kadar göndereceğiz” ifadelerini kullandı. Abdullahiyan,  geriye kalan üçüncü meselenin de çözülmesi halinde önümüzdeki günlerde anlaşmaya varabileceğini belirtti.
ABD’nin sözlü olarak esneklik gösterdiği iki meseleyle ilgili detay vermekten kaçınan İranlı Bakan, ‘bu sözlü esnekliğin metne dökülmesi ve üçüncü meselede de esneklik gösterilmesi gerektiğini’ açıkladı.
Tahran'ın yanıtının AB metninin kesin olarak kabulü ya da reddi olmayacağına dikkati çeken Abdullahiyan, “Onlara kırmızı çizgilerimize saygı gösterilmesi gerektiğini söyledik ve çok fazla esneklik gösterdik. Bundan 40 gün, iki ay, üç ay sonra sahada uygulanamayan bir anlaşmaya varmak istemiyoruz” ifadelerini kullandı.
ABD’nin geriye kalan üç konuda esneklik gösterip göstermeyeceğini görmek için önümüzdeki günlerin çok önemli olduğunu vurgulayan Abdullahiyan, “Esneklik göstermezlerse dünyanın sonu olmayacak. O zaman da geriye kalan sorunları çözmek için daha fazla çabaya ve görüşmeye ihtiyacımız olacak. Eğer müzakereler başarısız olursa, Washington gibi bizim de bir B planımız var” şeklinde konuştu.
Avrupalı ​​diplomatlar ve yetkililer, Tahran ve Washington, AB'nin ortaya koyduğu 2015 İran nükleer anlaşmasını canlandırmaya yönelik "nihai metnini" kabul etsin ya da etmesin, ikisinin de anlaşmanın iptalini ilan etmelerinin zayıf bir ihtimal olduğu değerlendirmesinde bulundular. Çünkü anlaşmanın her iki tarafın da çıkarına hizmet ettiğini belirttiler.
Avusturya’nın başkenti Viyana’daki dolaylı müzakereler, Tahran'ın Washington'dan ABD eski Başkanı Donald Trump’ın 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi gibi bir daha hiçbir ABD başkanının anlaşmayı tek taraflı olarak iptal etmeyeceğine dair garanti talep etmesi de dahil olmak üzere çeşitli engeller nedeniyle çöktü. Ancak diplomatlar, nükleer anlaşmanın yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma olmadığı ve siyasi bir uzlaşı olduğu için ABD Başkanı Joe Biden'ın böyle bir taahhütte bulunamayacağını söylüyorlar.
İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, “Güvenlik önlemlerine gerçekçi bir yaklaşım benimsemeleri gerekiyor. Geriye kalan diğer iki konuda sözel olarak bir nebze esneklik gösterdiler ama bunun metne dökülmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
AB’den üst düzey bir yetkili, ABD ile İran arasında, AB’nin taraflar arasında mekik diplomasisi ile 16 ay aralıklı ve dolaylı olarak sürdürdüğü müzakerelerden sonra, 8 Ağustos’ta AB’nin son bir öneride bulunduğunu ve önerisine ‘birkaç hafta’ içinde yanıt verilmesini beklediğini söyledi. Washington, nükleer anlaşmanın AB’nin önerileri temelinde canlandırılması için anlaşmaya varmaya hazır olduğunu söylerken, İranlı müzakereciler, daha sonra AB'ye ek öneriler ileteceklerini belirttiler.
İran ve halen anlaşmaya bağlı olan Fransa, İngiltere, Almanya, Rusya ve Çin, anlaşmayı yeniden canlandırmak için 2021 yılının Nisan ayında müzakerelere başladılar. Müzakereler ilk kez aynı yılın Haziran ayında askıya alındı. Müzakerelerin 2021’in Kasım ayında yeniden başlamasının ardından anlaşmaya varma yolunda önemli ilerlemeye rağmen, Washington ile Tahran arasındaki birtakım anlaşmazlıklar nedeniyle 2022 yılının Mart ayı ortalarında bir kez daha askıya alındı. Halen bu anlaşmazlıklar giderilemedi. Bunun yanında iki taraf, AB’nin girişimleriyle Haziran ayı sonlarında Katar’ın başkenti Doha'da iki gün süren dolaylı müzakereler gerçekleştirdiyseler de önemli bir ilerleme kaydedilemedi.
Viyana'da müzakereler, Ağustos ayı başlarında ABD’nin dolaylı katılımıyla yeniden başladı. AB, dört gün süren müzakerelerin ardından, Tahran’a ve Washington’a çözüm için bir formül önerdiğini ve buna ‘hızla’ yanıt verilmesini beklediğini duyurdu.
Avrupa Komisyonu sözcüsü Peter Stano, 9 Ağustos’ta düzenlediği basın toplantısında, “Artık müzakerelere yer yok. Son bir metnimiz var. Yani artık ya ‘evet’ ya da ‘hayır’ demek için karar verme zamanı. Tüm tarafların bu kararı çok hızlı bir şekilde vermesini bekliyoruz” ifadelerini kullandı.