Ortadoğu suları dünyanın ilk ‘dijital denizi’ projesine hazırlanıyor

Şarku’l Avsat Bahreyn’deki 5. Filo Üssü’nü gezdi

8 Şubat 2022’de Akabe Körfezi’ndeki ortak tatbikatlar sırasında (ABD Donanması)
8 Şubat 2022’de Akabe Körfezi’ndeki ortak tatbikatlar sırasında (ABD Donanması)
TT

Ortadoğu suları dünyanın ilk ‘dijital denizi’ projesine hazırlanıyor

8 Şubat 2022’de Akabe Körfezi’ndeki ortak tatbikatlar sırasında (ABD Donanması)
8 Şubat 2022’de Akabe Körfezi’ndeki ortak tatbikatlar sırasında (ABD Donanması)

Ortadoğu’da deniz güvenliğinin geleceğinin temellerini atan Beşinci Filo bünyesindeki Görev Gücü 59’un komuta odasında akıllı haritalar, uydu verileri ve etkileşimli monitörler göze çarpıyor.
ABD Donanması, Ortadoğu’daki müttefikleriyle işbirliği içinde insansız araçlar, akıllı sensörler, savaş gemileri ve denizaltılar aracılığıyla ticareti güvence altına almaya, kaçakçılığı engellemeye ve tehditleri caydırmaya çalışıyor.
Şarku’l Avsat, Bahreyn’deki Beşinci Filo üssünü ziyaret ederek, denizcilik alanında farkındalığı artırmayı ve caydırıcı faktörü güçlendirmeyi amaçlayan karasularını ‘dijitalleştirme’ adımlarını izledi.
Peki ABD Donanması bu vizyonu gerçeğe dönüştürmeyi nasıl planlıyor?

İnsansız deniz araçları devrimi
ABD Donanması, Ortadoğu’daki suları güvenli ve istikrarlı kılma vizyonunu gerçekleştirmek için büyük adımlar attı.
Bu yılın başlarında duyurulan insansız deniz araçları (İDA) filosu, insansız hava araçları (İHA) ve insansız denizaltı araçları ile birlikte ‘denizlerin dijitalleştirilmesi’ projesinin ayrılmaz bir parçası.


USS Sioux City ve insansız deniz aracı 26 Haziran 2022’de Basra Körfezi’ne yelken açıyor (ABD Donanması)

Eylül 2021’de kurulan Görev Gücü 59 komuta odası, insansız sistemleri ve yapay zekayı filonun deniz operasyonlarına entegre ediyor.
Beşinci Filo, ABD ve Ortadoğu’daki ortaklarının 2023 yazına kadar uzaktan kontrollü 100 İDA’dan oluşan bir filoyu konuşlandırmak için çalıştığını bildirdi.
Beşinci Filo Sözcüsü Timothy Hawkins, “ABD Donanması, bölgesel ve uluslararası müttefikleriyle işbirliği içinde, Ortadoğu’da İDA alanında teknolojik bir devrim gerçekleştirmeye yaklaştı. Operasyonlarımıza insansız sistemleri ve yapay zekayı entegre ediyoruz” dedi.
Hawkins, “Çevredeki denizlerde neler olup bittiğine dair farkındalığımızı artırmak için suya daha fazla ‘göz’ yerleştirmenin önemli olduğuna inanıyoruz” diye ekledi.
Bu filoyu konuşlandırmak için Ortadoğu’nun seçilme nedenine değinen Hawkins, “Ortadoğu karasuları küresel ekonomi ve küresel ticaret hareketi için çok önemli. İDA filosu, ABD’nin bölgenin güvenliğine olan bağlılığını teyit etmekte” ifadelerini kullandı.

Görev Gücü 59’un Komutanı Michael Brasseur ise şu açıklamayı yaptı;
“Ortadoğu’daki su dinamik ve uçsuz bucaksız. Kızıldeniz ve Arap Yarımadası çevresinden Basra Körfezi’ne kadar yaklaşık beş bin millik bir kıyı şeridinden bahsediyoruz, burası kapsanması gereken çok büyük bir alan. Ama en önemlisi, bu su küresel ekonomi için hayati önem taşıyor. Tehditleri daha hızlı tespit edersek, ekiplerimizi daha iyi ve daha hızlı yanıt verecek şekilde donatabileceğiz. ABD Donanması, bu alandaki gelişimi ve entegrasyonu ilerletmek için bölgesel, endüstri ve akademik ortaklarla koordinasyon içinde çalışmaktadır.”

Radarlar ve uydular
İDA filosu kurmanın temel amacı, uyuşturucu, silah ve insan kaçakçılığından, ülkelerin altyapısı ve sivil tesislerini hedef almaya ve hayati su yolları aracılığıyla uluslararası ticareti engellemeye kadar istikrarsızlaştırıcı güvenlik tehditlerini önleyerek, caydırıcılık faktörünü artırmaktır.
Beşinci Filo Komutanı Koramiral Brad Cooper 26 Ağustos’ta Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, İnsansız Yüzey Araçları (Unmanned Surface Vehicle) filosunun dünyada türünün ilk örneği olacağını söyledi.
Bu teknoloji henüz emekleme aşamasındayken, bunların bir kısmı 60 ülkenin katıldığı IMX22 isimli Ortadoğu’daki en büyük deniz tatbikatlarında test edildi.
İDA’ları ikiye ayıran Cooper, “Birincisi, arka arkaya 200 gün boyunca deniz seviyesinin üzerinde kalma yeteneğiyle, diğeri ise yaklaşık 100 deniz miline ulaşan yüksek hızlı tepki ile karakterize ediliyor” diye ekledi.
Cooper röportajında ayrıca şu açıklamayı yaptı;
“İDA’lar inovasyon açısından dünyada türünün ilk örneği olacak. 20 yıldır İHA, 10 yıldır da insansız su altı araçları kullanılıyor. İDA’lar ise yaklaşık bir yıl önce başladı. Bu araçlar, radarlar, olağandışı hareketleri veya şüpheli faaliyetleri tespit etmelerini sağlayan yapay zeka ve her saniye bir resim çekebilen 360 derecelik kameralarla donatılmıştır. Bu araçlar uydu aracılığıyla ülkelerin komuta merkezlerine veri göndererek onları uyarmakta ve uygun kararı vermelerini sağlamaktadır.”
Şarku’l Avsat, yaklaşık 40 knot yüksek hızda seyredebilen ve devriye görevleri için keşif, müdahale ve destek için tasarlanmış İDA MAST 13’ü inceledi.
MAST 13, 2019 yılında İngiltere Savunma Bakanlığı tarafından duyuruldu.
13 metre uzunluğunda olan MAST 13, entegre bir deniz kuvvetinin parçası olarak çalışma, düşman gemileri hakkında istihbarat bilgisi toplama, mayınları ve tehditleri izleme yeteneğine sahiptir.

Ekip çalışması
Cooper, “Ortadoğu’daki su yolları çok dinamik ve hızlı. Hiçbir donanma veya devlet, bu bölgedeki tüm denizcilik zorluklarının üstesinden tek başına gelemez” dedi.
Bu araçların bölgedeki yoğun nakliye trafiğinin yarattığı zorluğu çözdüğünü söyleyen Cooper, “Normalde bir ülke, mevcut sensörleri kullanarak kıyılarından 30 kilometreye kadar etkili bir şekilde keşif yapabilir. Bugün İDA’lar sayesinde görüş mesafesi 60 veya 90 kilometreye kadar çıkıyor” diye konuştu.
Cooper, hangi ülkelerin yeni deniz filosuna resmi olarak katılmayı kabul ettiğini açıklama konusunda isteksiz olsa da, “Bölgedeki tüm ortaklarımızla farklı seviyelerde görüşmeler yapıyoruz. Ortaklarımızla yakın işbirliği içinde çalışarak önemli ilerlemeler kaydettik” dedi.
Bu ortaklığın sonuçlarının ortaya çıkmaya başladığına dikkat çeken Cooper, “Geçen Kasım ayında ABD, İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn’i içeren çok taraflı bir tatbikat gerçekleştirdik. O zamandan beri, Intrinsic Defender de dahil olmak üzere bir dizi tatbikat yaptık. Ayrıca yakın zamanda Kızıldeniz’de Noble Rose adı altında başka bir tatbikat daha gerçekleştirdik” ifadeleri ile özel açıklamasını noktaladı.



Suudi Arabistan Savunma Bakanı Tahran'ı ziyaret ederek Pezeşkiyan ve Bakıri ile görüştü

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüşmek üzere Tahran'a gelişinde İranlı yetkililer tarafından resmî törenle karşılandı. (AP)
Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüşmek üzere Tahran'a gelişinde İranlı yetkililer tarafından resmî törenle karşılandı. (AP)
TT

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Tahran'ı ziyaret ederek Pezeşkiyan ve Bakıri ile görüştü

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüşmek üzere Tahran'a gelişinde İranlı yetkililer tarafından resmî törenle karşılandı. (AP)
Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüşmek üzere Tahran'a gelişinde İranlı yetkililer tarafından resmî törenle karşılandı. (AP)

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman, İran'a gerçekleştirdiği resmi ziyaret kapsamında dün Tahran'da İran Dini Lideri Ali Hamaney ve Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ile bir araya geldi.

Prens Halid bin Selman, X platformundaki hesabından yaptığı paylaşımda, Hamaney ile görüştüğünü ve kendisine İki Kutsal Caminin Hizmetkârı Kral Selman bin Abdulaziz'in yazılı bir mesajını ilettiğini belirterek, Dini Lider’le ortak ilgi alanlarına giren konuları ele aldıklarını ve iki ülke arasındaki ikili ilişkileri gözden geçirdiklerini söyledi.

Şarku’l Avsat’ın Tesnim haber ajansından aktardığına göre Hamaney görüşme sırasında “Suudi Arabistan ile ilişkiler her iki ülke için de faydalı… Birbirimizi tamamlayabiliriz” ifadelerini kullandı.

Tesnim, Hamaney ile yapılan görüşmeye İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri'nin de katıldığını belirtti.

Prens Halid bin Selman, dün Tahran'a varışında Bakıri ile bir araya geldi. İran haber ajansları Bakıri'nin Pekin Anlaşması'nın imzalanmasından beri Suudi Arabistan ile ilişkilerin artarak geliştiğini söylediğini aktardı. Bakıri, Tahran ve Riyad'ın bölgesel güvenliğin sağlanmasında önemli bir rol oynayabileceğini ve ülkesinin Suudi Arabistan ile savunma ilişkilerini geliştirmeye hazır olduğunu ifade etti. Tesnim'e göre Bakıri, “İran, Suudi Arabistan'ın Gazze Şeridi ve Filistin konusundaki tutumunu takdir ediyor” dedi.

Ziyareti değerlendiren siyasi çevrelere göre Prens Halid bin Selman'ın ziyareti, her iki ülkeyi de ilgilendiren boyutları olan bölgesel ve uluslararası gelişmelerin ortasında gerçekleşiyor.

Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Prens Halid bin Selman'ın resmi bir ziyaret için İran’a geldiği ve bu ziyaret sırasında iki ülke arasındaki ikili ilişkiler ve ortak ilgi alanlarına giren konuların ele alınacağı bir dizi görüşme gerçekleştireceği belirtildi.

Suudi siyasi analist Abdullatif el-Melhem, Suudi Arabistan Savunma Bakanı’nın İran ziyaretinin, Suudi yönetiminin Pekin Anlaşması’na bağlılık çerçevesinde iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirme ve geliştirme, ortak çıkarlarını gerçekleştirmek ve iki ülke arasındaki ikili ilişkilerin pekiştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla Riyad ile Tahran arasındaki koordinasyon ve iş birliği düzeyini yükseltme isteğini yansıttığını düşünüyor.

 Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün Tahran'da İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ile bir araya geldi. (EPA)Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün Tahran'da İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ile bir araya geldi. (EPA)

Şarku’l Avsat'a konuşan el-Melhem, Suudi liderliğinin bölgede barış ve refahı sağlamaya çalıştığını, bölgeyi çatışmalar evresinden istikrar ve güvenlik evresine taşımayı hedeflediğini ve bölge halklarının daha iyi bir refah, zenginlik ve ekonomik entegrasyon geleceğine yönelik özlemlerini gerçekleştirmeye odaklandığını söyledi. Suudi Arabistan ve İran arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesinin, Suudi Arabistan Veliaht Prensi'nin ‘bölgede barış, güvenlik, istikrar ve refahın sağlanması ve halkların özlemlerinin gerçekleştirilmesi’ için yürüttüğü çabaların meyvelerinden biri olduğunu belirtti. Ziyaretin Suudi Arabistan'ın uluslararası ve bölgesel taraflarla iş birliği ve eşgüdüm içerisinde bölgenin güvenlik ve istikrarını arttırmaya yönelik devam eden diplomatik çabalarının bir parçası olması bekleniyor.

Bir dizi toplantı

Ziyaret, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed bin Selman ile bölgedeki gelişmeleri ele aldıkları ve ortak ilgi alanlarına giren bir dizi konuyu gözden geçirdikleri bir telefon görüşmesi gerçekleştirmesinden iki haftadan kısa bir süre sonra gerçekleşti. İkili istişarelerin yanı sıra Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı pazartesi günü İranlı mevkidaşıyla yaptığı telefon görüşmesinde bölgedeki gelişmeleri ve bu konuda sarf edilen çabaları ele aldı.

Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed bin Selman ve İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Rıza Arif'in Kasım 2024'te İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) – Arap Birliği Zirvesi kapsamında gerçekleştirdikleri görüşmeden (SPA)Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed bin Selman ve İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Rıza Arif'in Kasım 2024'te İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) – Arap Birliği Zirvesi kapsamında gerçekleştirdikleri görüşmeden (SPA)

Suudi Arabistan Savunma Bakanı'nın Tahran ziyareti kapsamında bölgedeki son gelişmelerin ele alınması ve bölgesel ve uluslararası gelişmeler hakkında görüş alışverişinde bulunulması bekleniyor. Söz konusu ziyaret öncesinde bir dizi gelişme yaşandı. ABD-İran görüşmelerinin ilk turu geçtiğimiz cumartesi günü Umman'ın başkenti Maskat'ta gerçekleştirilirken, Suudi Arabistan ve ABD tarafları geçtiğimiz hafta beş istasyonda bir dizi siyasi ve güvenlik istişaresinde bulundu.

Ziyaret, 1979'dan bu yana bir Suudi savunma bakanının İran'a yaptığı ikinci ziyaret olması bakımından tarihi bir önem taşıyor.

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman, Pekin Anlaşması ve 10 Mart'ta Çin'in himayesinde iki ülke arasındaki tarihi uzlaşma ve ilişkilerin yeniden başladığının duyurulmasının ardından İran'ı ziyaret eden en önde gelen Suudi yetkililerden biri.

Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün Tahran'da İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüştü. (AP)Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman dün Tahran'da İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile görüştü. (AP)

Pekin Anlaşması’nın ardından iki ülkeden bir dizi üst düzey yetkili karşılıklı ziyaretlerde bulundu. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan Haziran 2023'te Tahran'a ilk ziyaretini gerçekleştirdi. Bu ziyaret sırasında ‘iki ülke arasındaki ilişkilerin normal olduğunu ve iki ülkenin İslam kardeşliği ve iyi komşuluk bağlarıyla birleşmiş, bölgenin önemli ülkeleri olduğunu’ vurgulayan Prens Faysal bin Ferhan, “Bu ilişkiler bağımsızlık ve egemenliğe tam ve karşılıklı saygı, içişlerine karışmama, uluslararası hukuk ilkeleri, Birleşmiş Milletler Şartı ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Şartı gibi açık bir temele dayanmaktadır” dedi.

Pekin'deki anlaşmanın ardından bir dizi İranlı yetkili benzer şekilde Suudi Arabistan'ı ziyaret etti. Bu isimler arasında eski Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Ali Bakıri Kani ve şimdiki Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'nin yanı sıra Kasım 2023'teki İİT-Arap Birliği Zirvesi'ne katılmak üzere eski İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve 2024 İİT-Arap Birliği Zirvesi'ne katılmak üzere Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Rıza Arif yer alıyordu.

Pekin Anlaşması taahhütleri

Pekin Anlaşması'nı takip etmek üzere kurulan Suudi Arabistan-Çin-İran Üçlü Ortak Komitesi, ilki Aralık 2023'te Çin'in başkenti Pekin'de, diğeri ise Kasım 2024'te Riyad'da olmak üzere iki toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda iki ülke, Pekin Anlaşması'nı tüm maddeleriyle uygulama kararlılıklarını ve Birleşmiş Milletler Şartı, İİT Şartı ve devletlerin egemenliği, bağımsızlığı ve güvenliğine saygı da dâhil olmak üzere uluslararası hukuka bağlı kalarak ülkeleri arasında iyi komşuluk ilişkilerini geliştirme çabalarını sürdürdüklerini vurgularken, Çin de Suudi Arabistan ve İran'ın Pekin Anlaşması'nı geliştirme yönünde attıkları adımları desteklemeye ve teşvik etmeye devam etmeye hazır olduğunu ve Pekin Anlaşması'nın tümüyle uygulanması konusundaki kararlılığını açıkladı.

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Mecid Taht Revançi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, İran ve Suudi Arabistan'ın büyüyen ve istikrarlı bir bölgede barış ve huzuru tesis etme niyetinde olduğunu, bunun da ‘mevcut tehditlerin üstesinden gelmeyi amaçlayan ikili ve bölgesel iş birliğinin sürdürülmesini ve geliştirilmesini’ gerektirdiğini belirtti. “İran-Suudi Arabistan eylemleri kalkınma, barış, bölgesel ve uluslararası güvenlik çerçevesinde ikili ve çok taraflı uluslararası iş birliğinin başarılı bir modelini taçlandırmaktadır” diyen Revançi, iki tarafın tarihi ve kültürel bağlar ve iyi komşuluk ilkesi temelinde çeşitli siyasi, güvenlik, ekonomik, ticari ve konsolosluk alanlarında iş birliğini geliştirmeye devam ettiğini bildirdi.