عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İran, dünyayı nükleer bomba imasıyla tehdit etti

İran, nükleer anlaşmanın ertelenmesi durumunda dünyayı uranyum saflığını yüzde 93’e çıkarmakla tehdit ediyor

6 Kasım 2019’da Natanz tesisinden ayrılan nükleer malzeme yüklü bir kamyonun arşiv fotoğrafı (AFP)
6 Kasım 2019’da Natanz tesisinden ayrılan nükleer malzeme yüklü bir kamyonun arşiv fotoğrafı (AFP)
TT
TT

İran, dünyayı nükleer bomba imasıyla tehdit etti

6 Kasım 2019’da Natanz tesisinden ayrılan nükleer malzeme yüklü bir kamyonun arşiv fotoğrafı (AFP)
6 Kasım 2019’da Natanz tesisinden ayrılan nükleer malzeme yüklü bir kamyonun arşiv fotoğrafı (AFP)

İranlı General Muhammed İsmail Kusari, 1 Eylül’de yaptığı açıklamada karşı tarafların nükleer anlaşmayı ertelemesi halinde uranyum zenginleştirme seviyesini yüzde 60 saflıktan (nükleer bomba yapmak için gereken yüzde olan) yüzde 93’e çıkarmakla tehdit etti. Öte yandan Beyaz Saray, Avrupa Birliği (AB) ve İran’dan anlaşmanın sonuçlandırılması için nihai metnin oluşturulması hususunda bir yanıt bekliyor.
Şarku’l Avsat’ın İranlı Öğrenciler Haber Ajansı’ndan aktardığı (ISNA) habere göre General Kusari, “Uranyum zenginleştirmeyi yüzde 60’tan nükleer bomba anlamına gelen yüzde 93’e yükseltebiliriz” dedi. “Bu meselenin peşinden gitmesek de karşı taraf ertelerse bunu yapabilecek güce sahibiz” diyen yetkili, “Artık bize ihtiyaçları var” şeklinde konuştu.
Devrim Muhafızları generallerinden olan Kusari, “Hükümet, ekonomiyi müzakerelere ipotek etmedi. Nükleer mesele, bir önceki hükümet döneminde sonuçlara ulaştı. Ancak ABD’liler, taahhütlerini yerine getirmediler ve müzakereleri engellediler” ifadelerini kullandı. General Kusari, devam eden müzakerelerin öncekilerden farklı olduğuna dikkati çekerek, “Bu sefer belirleyen onlar değil, bizleriz. Çünkü geçen sefer oyunu bozdular” şeklinde konuştu.
Kusari, İran’ın uranyumu yüzde 60 oranında zenginleştirmeye başladığı geçen yıl Nisan ayı başlarında büyük güçleri ve İran’ı yeniden müzakere masasına getirdi.
İran, Viyana’daki ilk tur müzakerelerinin sona ermesinin ardından altıncı nesil IR6 makinelerini çalıştırarak, ‘Natanz’ tesisindeki uranyum zenginleştirme oranını yüzde 20’den yüzde 60’a çıkardığını açıklamıştı. İran, Joe Biden’in Ocak 2021’de Beyaz Saray’a girdiği dönem yüzde 20 zenginleştirme yapıyordu. İran’ın nükleer anlaşmada öngörülen yüzde 3,67 saflık tavanını ihlal ederek, Donald Trump yönetiminde başlattığı yüzde 4,5’ten çok daha yüksek.
Tahran ve Washington arasında 16 ay süren dolaylı görüşmelerden sonra, AB’nin dış politika sorumlusu Josep Borrell, 8 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, AB’nin anlaşmayı yeniden canlandırmadaki çıkmazın üstesinden gelmek için son bir teklifte bulunduğunu söyledi. Aktarılana göre Tahran, metinde bir değişiklik talep ederken Washington ise İran’ın yorumlarına geçen hafta yanıt verdi.
Nükleer kararı Dini Lider Ali Hamaney’in doğrudan gözetimi altına veren İran Ulusal Güvenlik Konseyi’ne göndermeden önce İran’ın uzmanlar düzeyinde ABD’nin yanıtını incelemeyi bugün bitirmesi bekleniyor.
Aynı şekilde İran Dışişleri Bakanlığı’ndan 1 Eylül’de yapılan açıklamaya göre İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) mevkidaşı Şeyh Abdullah bin Zayed’e ülkesinin ‘müzakere taraflarına yanıt konusunda hızla hazırlandığını’ bildirdi. Abdullahiyan, geçen çarşamba günü Moskova’da yaptığı açıklamada “Kalıcı bir anlaşmaya varmak için diğer taraftan daha güçlü garantilere ihtiyacımız var” dedi.
Bu tavra yanıt olarak Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby, gazetecilere yaptığı açıklamada “Hangi güvenlik önlemlerinden bahsettiğini bilmiyorum. Daha önce de söylediğim gibi, ihtiyatlı bir şekilde iyimser olsak da hala boşluklar olduğunun da farkındayız. İyi niyet göstererek ve alenen olmadan uygun kanallar aracılığıyla müzakere ederek bu boşlukları kapatmaya çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.
Tahran, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın 2018’de yaptığı gibi gelecekteki hiçbir ABD başkanının anlaşmadan çekilmeyeceğine dair garanti talep ediyor. 2015 İran nükleer anlaşmasını canlandırmak için önerilen bir anlaşmanın tam olarak uygulanmasına başlamadan önce Tahran, belirtmediği üç bölgede bulunan uranyum izlerine ilişkin UAEA soruşturmalarını sona erdirmek üzere Washington’a taahhütte bulunması için baskı yapıyor. Ancak Washington ve ortakları bu tavrı reddederken, soruşturmaların ancak İran’ın Viyana merkezli ajansa tatmin edici cevaplar vermesiyle tamamlanabileceğini söyledi.

Hayal kırıklığı
John Kirby, ABD’li yetkililerin iki tarafın aylardır olduğundan daha yakın olduğuna inandığını söylerken, “Bu, çoğunlukla İran’ın anlaşmayla hiç ilgisi olmayan bazı taleplerinden vazgeçme isteğinden kaynaklanıyor” şeklinde konuştu.
Öte yandan Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Komitesi üyesi Milletvekili Ali Alizadeh, reformist çizgideki İran İşçiler Haber Ajansı’na (ILNA) yaptığı açıklamada, “ABD’nin son tepkisinden sonra bir anlaşma umutları azalıyor. Ancak İran, Avrupa taslağına iki veya üç şartla yanıt verdi” dedi. “ABD’nin şartları kabul ettirip bir anlaşmaya varacağı yönünde beklentiler vardı” diyen Alizadeh, “Hatta bazıları, Abdullahiyan’ın anlaşmayı imzalamak için bavullarını seyahate hazırladığını bile düşündü” ifadelerini kullandı.
Alizadeh, eski açıklamalarını tekrarlayarak, “Ülke içindeki bir grup, Avrupa ve ABD arasındaki koordinasyon olasılığı ve İran’ın Avrupa taslağını kabul etmesi göz önüne alındığında, birkaç gün içinde anlaşmanın mümkün olacağına inanıyordu. Ancak ABD’nin tepkisinden sonra umutlar büyük ölçüde yok oldu” dedi.
Kusari’nin zenginleştirmeyi yüzde 93’e yükseltme tehdidi öncesinde İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ülkesinin nükleer bomba için çabalamadığını söyledi. Reisi, göreve başlamasından bu yana düzenlediği ikinci basın toplantısında “Nükleer adımlar ve nükleer teknolojiye sahip olmak, bizim hakkımızdır. Nükleer silahların savunma doktrinimizde yeri olmadığını defalarca vurguladık. Dini Lider, nükleer silahların yasak olduğunu ilan etti. Bunun bizim savunma doktrinimizde yeri yok” ifadelerini kullandı.
İki gün önce BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), üye devletlere İran’ın kısa süre önce yeraltı zenginleştirme tesisine kurduğu üç gelişmiş IR6 santrifüj setinden ikincisini kullanarak uranyum zenginleştirmeye başladığını belirten gizli bir rapor gönderdi. Ajans, grubun uranyumu yüzde 5’e kadar zenginleştirebileceğini ve üçüncü grubun da henüz nükleer maddelerle beslenmediğini dile getirdi.
Geçen ay başlarında İran Atom Enerjisi Kurumu (İAEK) Başkanı Muhammed İslami, İran’ın ‘atom bombası üretebilecek teknik yeteneğe sahip olduğunu, ancak bunu yapma niyetinde olmadığını’ dile getirdi. 3 Ağustos’ta Milletvekili Muhammed Rıza Sabbaghian Bafki, yaptığı basın açıklamasında parlamenterlerin Dini Lider Ali Hamaney’e ‘nükleer silahları yasaklayan fetvayı’ geri çekmesi için bir talepte bulunabileceklerini söyledi.
İslami, İran’ın rejim lideri “Rehber” Ali Hamaney’in ofisindeki Dış İlişkiler Stratejik Komitesi Başkanı Kemal Harazi’nin 17 Temmuz’da Tahran’ın ‘nükleer programının gidişatını değiştirmeye karar verirse nükleer bomba yapma konusunda’ teknik yeteneğe sahip olduğu hakkında söylediklerine de dikkati çekti. Stratejik teorisyen ve eski yargı başkan yardımcısı Muhammed Cevad Laricani ise “İran nükleer bomba yapmak istiyorsa kimse durduramaz” dedi.
Aynı şekilde Devrim Muhafızları’nın propaganda ve medya departmanına bağlı kanallar, Natanz tesisinin İsrail bombardımanına maruz kalması halinde, dağların altında bulunan ‘Fordo’ tesisinde İran’ın nükleer silah geliştirme adımlarına başlamaya ‘hazır olduğunu’ gösteren bir video yayınladı.
İslami ve Hazari’nin tehditleri, İran’ın kitle imha silahları elde etmekle ilgilenebileceğine dair nadir işaretlerden biri olarak yorumlandı. Bu belirtiler, AB dış politika şefi Josep Borrell’in nükleer müzakereleri tamamlamak için nihai bir formül sunmadan önce, İran- ABD heyetleri arasında Viyana’daki son müzakere turu öncesinde gelişti.

Geçici Anlaşma
‘Axios’ haber ajansının geçen çarşamba günü bilgi sahibi kaynaklardan aktardığına göre ABD, AB arabulucularıyla İran’a ‘UAEA’nın soruşturmasını nükleer anlaşmanın yeniden uygulanmasına bağlama durumunun, ABD yaptırımlarının kaldırılmasıyla mümkün olacağı’ bilgisi verdi. ABD’li bir yetkili de “Anlaşma, adım adım yapılacak, uygulanacak ve İranlılar, her noktaya bir anda ulaşamayacak” dedi.
Ayrıca ilgili tarafların ‘atmayı taahhüt ettikleri adımların uygulanmasını tamamlamadan bir sonraki aşamaya geçmeyecekleri’ de belirtildi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

HTŞ: Kökenler, ideolojik değişimler ve siyasi ideoloji

Suriye geçiş hükümeti tarafından yayınlanan bir fotoğrafta Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara Şam'daki başkanlık sarayında İspanya Dışişleri Bakanının gelişini beklerken, 16 Ocak 2025 (AFP)
Suriye geçiş hükümeti tarafından yayınlanan bir fotoğrafta Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara Şam'daki başkanlık sarayında İspanya Dışişleri Bakanının gelişini beklerken, 16 Ocak 2025 (AFP)
TT
TT

HTŞ: Kökenler, ideolojik değişimler ve siyasi ideoloji

Suriye geçiş hükümeti tarafından yayınlanan bir fotoğrafta Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara Şam'daki başkanlık sarayında İspanya Dışişleri Bakanının gelişini beklerken, 16 Ocak 2025 (AFP)
Suriye geçiş hükümeti tarafından yayınlanan bir fotoğrafta Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara Şam'daki başkanlık sarayında İspanya Dışişleri Bakanının gelişini beklerken, 16 Ocak 2025 (AFP)

Abbas Şerife

Ahmed eş-Şara tarafından kurulan ve ilk adı Nusra Cephesi olan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ), 2011 yılı sonlarında Ebubekir el-Bağdadi'nin desteği ve yönlendirmesiyle DEAŞ’ın Suriye devrimindeki bir koluydu. Ancak HTŞ, Suriye'de rejime karşı birkaç üst düzey ve başarılı askeri operasyon gerçekleştirmesinin ardından güçlenmesi ve halk arasında iyi bir itibar kazanmasının sonrası takipçilerinin ve destekçilerinin sayısı arttı ve binlerce yabancı savaşçıyı saflarına çekti.

DEAŞ tamda bu noktada HTŞ’nin kendi aleyhine olacak şekilde büyüdüğünü hissetti ve Suriye'ye girerek Nusra Cephesi'nin DEAŞ’a bağlılığını ilan etmesi ve tüm askeri, insani ve mali kazanımlarını DEAŞ bünyesine katması için “Nusra Cephesi” adı altındaki çalışmaları iptal etme kararı aldı. Ancak Nusra Cephesi’nin lider kadrosu, DEAŞ’ın Irak koluna biat etmenin hatalar ve felaketlerle dolu Irak deneyimini tekrarlayacağını, mezhep savaşına dönüşeceğini ve DEAŞ’a biat etmeyi kabul etmesi halinde devrimin elde ettiği tüm kazanımları yok edeceği düşüncesiyle öne atılmaya ve El Kaide lideri Eymen ez-Zevahiri'ye bağlılığını ilan ederek aralarında dönüşü olmayacak ayrılık hikayesini başlatmaya karar verdi. HTŞ böylece bir yandan İslami referans noktasını korurken diğer yandan uluslararası ve bölgesel koşulları ve Suriye'deki yerel toplumun doğasını dikkate alarak pragmatik ve gerçekçiliğe dayalı farklı bir siyasi çizgi benimsedi.

Bu makalede HTŞ'nin fikri gelişiminin aşamalarını, siyasi ve askeri doktrinini ve lideri Ahmed eş-Şara'nın stratejik düşünce yapısını tartışarak, askeri operasyonların yönetimindeki müttefikleriyle birlikte son derece karmaşık uluslararası ve bölgesel koşullarda 11 günlük bir savaşta Beşşar Esed rejimini devirmeyi başaran bu en organize ve disiplinli grup hakkında bilgi edineceğiz.

I. Ortaya çıkışından HTŞ'ye geçiş aşamaları

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analizde HTŞ’nin  2011 yılı sonlarında Nusra Cephesi olarak ortaya ilk çıktığı günden bugüne geçirdiği dönüşüm ele alındı. İşte HTŞ’nin geçirdiği önemli aşama ve dönüşümler…

İlk aşama ve cihatçıların meşrulaştırılmasındaki değişim

Bu aşama 10 Nisan 2013 tariihnde Nusra Cephesi lideri Ahmed eş-Şara'nın, o zamanki adıyla Ebu Muhammed el-Culani'nin, El Kaide’ye ve lideri Eymen ez-Zevahiri'ye bağlılığını ve DEAŞ'tan ayrıldığını açıklamasıyla başladı. Aynı gün DEAŞ lideri Ebu Bekir el-Bağdadi de Nusra Cephesi’nin DEAŞ’tan ayrıldığını duyurdu. Bu noktada DEAŞ'ın bir koluyken El Kaide'nin bir koluna dönüşen Nusra Cephesi, zayıf iletişim ve genel olarak örgütün zayıflığı nedeniyle resmi bir ilişki içinde olduğu El Kaide'nin Suriye kolu haline geldi.

Bu resmi bağa rağmen Ahmed eş-Şara Suriye sınırları dışında herhangi bir faaliyet yürütmedi ve El Kaide ile olan bağı sadece DEAŞ’ın Suriye'ye nüfuz etmesini engellemek için siyasi zorunlulukların dayattığı bir önlem olarak kaldı. Ahmed eş-Şara, DEAŞ'tan farklı bir cihatçı şemsiye altında inşa ettiği gücü korumak için El Kaide’ye ya da DEAŞ'a biat etmekten ziyade onlardan bağımsız olmak ve herhangi bir katı vesayet olmadan kendi askeri eylem alanını aramakla ilgileniyordu. Bu da El Kaide liderliğinin Suriye'ye taşınmaya ve örgütün Suriye kolunun liderliğini kontrol etmeye çalıştığı sırada ondan ayrılmasını açıklıyor.

Ahmed eş-Şara Suriye sınırları dışında herhangi bir faaliyet yürütmedi ve El Kaide ile olan bağı sadece DEAŞ’ın Suriye'ye nüfuz etmesini engellemek için siyasi zorunlulukların dayattığı bir önlem olarak kaldı.

İkinci aşama ve örgütsel dönüşüm

Nusra Cephesi'nin karşılaştığı zor koşullar, 2016 yılın ağustos ayı başlarında müttefik gruplardan oluşan Ceyş’ul-Fetih'in Halep'i kurtarmak için başlattığı operasyonun örgüt içi anlaşmazlıklar ve El Kaide'nin Nusra Cephesi'nin Suriye kolunun liderliğini kontrol etme girişimi nedeniyle başarısızlığa uğraması, Şara'yı diğer grupları kapsamlı bir projede kendisiyle birleşmeye davet etmesinin bir başlangıcı olarak Nusra Cephesi'nin El Kaide'ye bağlı olduğuna dair grupların korkularını gidermek üzere yeni bir proje önermeye itti. Şara, 14 Aralık 2014 tarihinde Feth’uş-Şam Cephesi'ni kurdu ve kuruluş bildirisinde El Kaide ile olan ilişkisini sona erdirerek yeni oluşuma ulusal ve yerel bir karakter kazandırdı, böylece ulusötesi çerçevede El Kaide ile bağlarını kopardı. El Kaide lideri Zevahiri, bu hamleyi reddetti ve 2018 yılının şubat ayında Hurras ed-Din grubunu kurarak örgütü yeniden canlandırmaya çalıştı, ancak Şara daha sonra bu örgütü dağıttı.

Üçüncü aşama ve ideolojik dönüşüm

Bu aşama 28 Temmuz 2016'da Nureddin Zengi Hareketi, Ceyş’ul--Ahrar, el-Fecr Hareketi ve Liva el-Hak gibi çeşitli grupları içeren HTŞ'nin kurulmasıyla başladı.

HTŞ bu şekilde Selefi cihatçılığa olan entelektüel bağımlılığını sona erdirmiş, Makdisi ve Ebu Katade gibi figürler artık HTŞ'nin yönelimleri ve kararları üzerinde şer'i bir etki oluşturmamıştır. Bu dönemde El Kaide ve Selefi cihatçılığın yaklaşımından koparak şer'i söylemini değiştirmeye başlayan HTŞ, belirli bir akımın kararlarından ziyade fıkhi dört mezhebe dayalı bir otoriteden bahsetmeye başladı ve şer’i ve ilmi üst düzey konumlara sahip Suriyeli isimlere yöneldi.

HTŞ, Selefi cihatçılıkla ideolojik bağını koparırken Makdisi ve Ebu Katade gibi isimlerin HTŞ'nin yönelimleri ve kararları üzerinde meşru bir etkisi kalmadı.

Dördüncü aşama ve siyasi dönüşüm

Bu aşama 2 Kasım 2017 tarihinde Suriye'nin kuzeybatısında HTŞ Kurtuluş Hükümeti'nin kurulmasıyla başladı. Suriye'nin kuzeybatısında hizmet sağlamak için HTŞ dışından bağımsız teknokrat isimlere yer veren ve aynı zamanda halk arasında kabul gören çok sayıda aktivisti ve medya profesyonelini yanına çekmeye çalışan HTŞ, 2017 yılının ekim ayında kontrol ettiği bölgelere Türkiye'nin gözlem noktaları yerleştirmesini kabul etti. HTŞ’nin Esad Hasan eş-Şeybani başkanlığında bir siyasi yönetim kurması, HTŞ ile Türkiye ve kendisiyle iletişim kurmaya başlayan birçok ülke arasında ilişkilerin önünü açtı.

II: Siyasi ve askeri doktrin

Ahmed eş-Şara ABD’li gazeteci Martin Smith'in 2021 yılının haziran ayı başlarında hazırladığı “The Jihadist” adlı belgeselde, El Kaide'nin yaklaşımının yanlış ve sapkın, 11 Eylül 2000 olaylarının kabul edilemez bir suç olduğunu, DEAŞ'ın Suriye'nin kuzeybatısında HTŞ'nin kontrol ettiği bölgelerde yasaklı bir örgüt ve bugün İdlib'de onunla savaşanın HTŞ olduğunu ve HTŞ'nin terör örgütü listelerinde olmasının siyasi bir sınıflandırma ve Batı'nın yeniden gözden geçirmesi gereken haksız bir karar olarak gördüğünü ve bunu ortadan kaldırmaya çalışmanın meşru bir görev olduğunu belirtti. ABD ve Batı ülkeleriyle ortak ve önemli çıkarlardan bahseden ve yabancı gazetecileri dünyaya gerçekleri aktarmak üzere İdlib'e davet eden Şara, gazetecilerinin can güvenliğinin ve basın özgürlüğünün sağlanacağı sözü verdi.

Ahmed eş-Şara, El Kaide'nin yaklaşımının yanlış ve sapkın, 11 Eylül 2000 olaylarının kabul edilemez bir suç ve DEAŞ'ın Suriye'nin kuzeybatısında HTŞ tarafından kontrol edilen bölgelerde yasaklı bir örgüt olduğunu söyledi.

Suriye'de yaşananları cihatçı bir hareketten ziyade katil ve cani bir rejime karşı halk devrimi olarak yeniden tanımlayan Şara, devrim bayrağının, yıllarca yasaklandıktan sonra İdlib’deki gösterilerde göndere çekilen bayrak olduğunun altını çizdi. Adını ve ailesinin durumunu ayrıntılı bir şekilde açıklayarak oldukça şeffaf bir imaj çizen Şara, azınlıkların ve mezheplerin şeriat metni tarafından garanti altına alınan haklarından bahsetti. Şara, Rusya ve Türkiye arasında 2020 yılının mart ayında imzalanan rejimle ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu da vurguladı.

Askeri doktrin gelince Nusra Cephesi'nin bir dönem El Kaide'ye bağlı olmasına rağmen HTŞ Suriye sınırları dışında herhangi bir askeri ya da güvenlik faaliyetinde bulunmadı. Şara, 2016 yılında El Kaide ile bağlar koparıldığında 18 bin Suriyeli ve çoğu Uygur, bir kısmı ise çeşitli Arap ve Müslüman ülkelerden yaklaşık 5 bin yabancı unsura sahip olan HTŞ'nin savaş doktrininin yerel bir ulusal kurtuluş hareketi olarak tanımlandığını vurguladı.

HTŞ’nin ideolojik yaklaşımı ise tüm içtihat ekollerine açık olan ve ‘Selefi cihatçılık’ yaklaşımıyla sınırlı olmayan ılımlı bir İslam anlayışına dayanıyor.

III: HTŞ yönetim kadrosunun stratejik vizyonu

Şara'nın siyasi görüşü ideolojiye ya da hazır teorik reçetelere dayanmıyor, o daha ziyade iyi bir okuyucu olmasına rağmen plan yapmayı bilen, üstün bir stratejik sabır yeteneğine sahip ve hesaplanmamış askeri maceralara asla girmeyen bir adam. Ayrıca fırsatı iyi görüp doğru zamanda değerlendiriyor ve siyasi tanınmanın sadece resmi bir yasal hak olmadığına, sizi zor bir figür haline getiren ayaklarınızın yere sağlam basması gerektiğine inanıyor. Devletlerin hayati çıkarları sizinle kesiştikçe, uluslararası ve bölgesel tarafları sizinle ilgilenmeye ve sizi önemli bir oyuncu olarak tanımaya zorlamanız gerektiğini düşünüyor.

Şara, İdlib'in coğrafi darlığı, kaynak eksikliği, yoğun nüfus ve kalabalık mülteci kampları gibi zorluklarını fırsata çevirdi. Beşşar Esed rejimi, tüm muhaliflerini İdlib'e sürdüğüne, onlardan sonsuza dek kurtulduğuna ve İdlib'deki uzun bekleyişlerinin umutlarını yitirip teslim olmalarına yahut Avrupa'ya göç etmelerine neden olacağına inanıyordu.

İdlib'in nüfusu hem asıl sakinleri hem de Suriye'nin diğer illerinden yerinden edilenlerle birlikte, 1 milyonu çadırlarda yaşayan 4 milyonu aşıyor.

Şara'nın siyasi görüşü ideolojiye ya da hazır teorik reçetelere dayanmıyor, o daha ziyade iyi bir okuyucu olmasına rağmen plan yapmayı bilen, üstün bir stratejik sabır yeteneğine sahip ve hesaplanmamış askeri maceralara asla girmeyen bir adam.

İdlib'de üniversiteler açarak bu insan kaynağına yatırım yapan Şara, çoğu HTŞ üyesi olan 18 bin kız ve erkek öğrencinin eğitime ulaşmasını sağladı. Askeri alanda ise Şara, askeri kışlalar ve bir askeri akademi kurdu. Muhalif gruplarla ittifaklarını artırdı. Tam teçhizatla donatılmış 17 muharip tugay oluşturdu. Yerli yapım Şahin insansız hava araçlarını üreten yerel askeri üretimi destekledi.

Ayrıca, içeriden HTŞ’ye sızma ve örgütü dağıtma girişimlerine karşı koyabilen ve kendisini devirmeye çalışan tüm isyancı hareketleri baskı altına alabilen güçlü bir güvenlik birimi kurdu. Askeri, ekonomik, hizmet ve güvenlik alanlarındaki tüm bu başarılarına rağmen, Suriye’nin ne zaman özgürleştirileceği ve rejimle mücadele, özellikle de rejim tarafından şehirlerinden ve köylerinden sürülen yerinden edilmiş insanlar için her zaman değişmez bir soru işareti olmaya devam etti.

Ukrayna ve Rusya arasında 2022 yılının şubat ayı başlarında savaşın başlaması, Rusya'nın bu savaşta askeri gücünü tüketmesi halinde nereye kadar kendi içine çekilebileceği sorusunu gündeme getirdi. Ardından 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas’ın İsrail’e saldırısının ardından  Gazze Şeridi’nde başlayan savaş, savaşın hangi boyutlara ulaşabileceği ve İran'ın Suriye ve Lübnan'daki silahlı uzantılarını kaybedip kaybetmeyeceği şeklindeki başka bir soruyu gündeme getirdi.

Şara, tüm bu gerçekler çerçevesinde hazırlıklara başlasa da İsrail, Gazze Şeridi’nde yürüttüğü savaşı Lübnan'a doğru genişlettikten sonra savaşa girme kararı aldı. Hizbullah'ın 26 Kasım 2024 tarihinde İsrail ile ateşkes anlaşması imzalamasının ardından 27 Kasım 2024 tarihinde savaşa girme kararıyla harekete geçildi. Tam 11 gün içinde büyük bir ilerleme kaydedildi ve 8 Aralık 2024 günü Şam sokaklarında yürüyen Askeri Operasyonlar İdaresi üyeleri Beşşar Esed rejiminin düştüğünü ilan etti.

Devlet düşüncesine geçiş

HTŞ, Esed rejimini devirmesinin ardından Şam'a ulaşması ve Şara'nın Halk Sarayı'na girerek Suriye topraklarının ve devlet kurumlarının büyük bölümünü kontrol etmesi sonrası şimdi en önemli meydan okumayla karşı karşıya. Bir örgüt devlete dönüşebilir mi? Suriye’nin tüm kesimlerine açılım ve Suriyelilerin sahiplendiği ve ortak olduğu sivil, çoğulcu, demokratik bir devlete siyasi bir geçiş olasılığı ne kadar mümkün? HTŞ’nin lider kadrosunun gelinen aşamanın gereklerinin farkında, bu dönüşümü gerçekleştirme arzu ve kabiliyetine sahip ve bu konuda zamana karşı bir yarış içinde olduğu herkes tarafından biliniyor.

HTŞ’nin son 13 yılda aldığı cesur ve beklenmedik kararlar ve geçirdiği değişimler, onun Suriye devletini ve kurumlarını inşa etme lehine olacak şekilde kendinden ödün vermeye devam edeceği konusunda bize iyimser bir tablo sunuyor. Son yıllarda yabancı savaşçıların davranışlarını kontrol etme yeteneği, bu dosyayı yönetme konusunda Şara’ya olan güvenimizi artıyor.