عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Meclis Başkanı Halbusi’den Irak krizinin çözümüne ilişkin 10 maddelik plan

Bağdat'taki Yüksek Yargı Konseyi bölgesi 2 Eylül’de protesto gösterilerine sahne oldu. (Reuters)
Bağdat'taki Yüksek Yargı Konseyi bölgesi 2 Eylül’de protesto gösterilerine sahne oldu. (Reuters)
TT
TT

Meclis Başkanı Halbusi’den Irak krizinin çözümüne ilişkin 10 maddelik plan

Bağdat'taki Yüksek Yargı Konseyi bölgesi 2 Eylül’de protesto gösterilerine sahne oldu. (Reuters)
Bağdat'taki Yüksek Yargı Konseyi bölgesi 2 Eylül’de protesto gösterilerine sahne oldu. (Reuters)

Irak Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi, ülkesindeki mevcut siyasi krizin çözümüne ilişkin 10 maddelik bir plan sundu. Diğer yandan Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Iraklı siyasi güçlere her ayın üçüncü pazartesi günü bir diyalog toplantısı düzenlemeye çağırdı. Iraklı siyasi güçler, Başbakan Kazımi'nin yaklaşık üç hafta önce düzenlediği Ulusal Diyalog’un ilk oturumuna katılmışlardı. Ancak Kazımi’nin ilk oturumu tamamlayıcı nitelikteki ikinci oturum için yaptığı çağrı, Sadr Hareketi’nin destekçileri ile Koordinasyon Çerçevesi güçleri arasında Yeşil Bölge'de meydana gelen ve her iki taraftan da onlarca kişinin ölümüne ve yaralanmasına yol açan şiddet olaylarıyla kesintiye uğramıştı.
Ulusal Diyalog'un ikinci oturumunun bu ayın üçüncü pazartesisi mi yoksa bu hafta içinde mi yapılacağı henüz teyit edilemezken tüm dikkatler, Sadr Hareketi’nin Meclis’in feshedilmesi talebine ilişkin kararını yayınlaması beklenen Federal Yüksek Mahkeme'nin çarşamba günü yapacağı toplantıya yönelmiş durumda.
Irak Meclis Başkanı Halbusi, Twitter’dan yaptığı paylaşımda, Irak krizinin çözümüne ilişkin 10 maddelik bir plan sundu. Halbusi, mesajında şunları söyledi:
“Ulusal Diyalog oturumlarının gündeminde, üzerinde anlaşmaya varılmadan siyasi sürecin ilerleyemeyeceği bir dizi konu yer almalı. Bunların başında erken seçimler için en geç gelecek yılın sonuna kadar bir tarih belirlenmesi, cumhurbaşkanının seçilmesi ve tam yetkiye sahip, üzerinde uzlaşılmış ve halk ve onların siyasi temsilcileri tarafından güvenoyu verilen ve güvence altına alınan bir hükümetin seçilmesi geliyor. Anayasa'nın 76’ıncı maddesinin yeniden yorumlanması ve 2010 seçimlerinden sonra siyasi baskı altında yapılan bu maddenin manipüle edilmesi şeklindeki utanç verici hilenin kaldırılması gerekiyor. Aynı zamanda Federal Genel Bütçe Yasası kabul edilmeli.”
Irak Meclis Başkanı ayrıca, Anayasa'nın 92’inci maddesine göre Federal Yüksek Mahkeme Yasası mevzuatının yanı sıra Meclis Seçim Yasası'nın aynı kalmasını ya da değiştirilmesini önerdi. Taleplerini her türden askeri ve güvenlik güçlerinin yeniden konuşlandırılmasını içerecek kadar kapsamlı şekilde sunan Halbusi, tüm şehirlerde güvenliğin sorumluluğunu yalnızca İçişleri Bakanlığı’yla sınırlayarak geriye kalan güçlerin, herhangi bir acil duruma hazırlıklı olmak için gerekenleri sağlarken, askeri ve güvenlik birimleri tarafından belirlenen eğitim ve dağıtım kamplarındaki normal mevzilerine dönmelerini istedi.
Bunun yanı sıra ‘evlerini terk eden ve henüz geri dönemeyen tüm yerinden edilmiş masum insanların bir an önce geri dönmesi gereğini’ vurgulayan Halbusi, petrol ve doğalgaz yasası çıkana kadar federal hükümet ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) hükümeti arasındaki ilişkilerin kamuya açık bir anlaşma ile düzenlenmesi çağrısında bulundu. Halbusi'nin yakınındaki bir isme göre Meclis Başkanı’nın önerdiği 10 madde, Irak Siyade (Egemenlik) İttifakı, Sadr Hareketi ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tarafından kabul gördü ve bu üç parti tarafından destekleniyor.
Sadr'a bağlı Sadr Grubu ile (Irak Meclisindeki Takaddum ve Azim koalisyonlarının birleşmesiyle kurulan) Sünni Egemenlik Koalisyonu ve KDP’nin yer aldığı ‘Vatanı Kurtarma İttifakı’  tarafları ile temas halinde olduklarını söyleyen Halbusi, aralarında koordinasyonla atılan birçok adım olduğunu, bu adımların sonuncusunun, Halbusi'nin açıkladığı ve Ulusal Diyalog oturumlarını başlatan Başbakan Mustafa el-Kazımi tarafından desteklenecek olan girişim olduğunu söyledi.
Irakiye Üniversitesi'nden Medya Profesörü Fadıl el-Bedrani, konuyla ilgili Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede, Halbusi’nin sunduğu 10 maddenin, Temsilciler Meclisi'ni ve oturumlarını canlandıracak yeni bir gelişmeyi yansıttığını söyledi.
Prof. Bedrani, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:
“Plan, boykot edilen tarafın (Sadr Hareketi) dışa açılma arzusunu gösteriyor. Sadr Hareketi ile Koordinasyon Çerçevesi arasında çekişmenin yaşandığı siyasi süreçteki KDP ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYP) gibi önemli taraflar arasındaki ‘sırtını yere getirme’ politikası nedeniyle başarısız olan ve durgunlaşan siyasi sürece yeni bir eylem haritası çiziyor.”
Halbusi’nin planının muhalifler üzerindeki baskının gereklerini yerine getirmeyi amaçladığını belirten Prof. Bedrani, herkesin onun imalarından bıkmasından sonra, özellikle de Koordinasyon Çerçevesi ile Sadr Hareketi arasındaki mücadelenin, taraflardan hiç birinin zafere ulaşamadığı uzun soluklu bir süreç olduğunun anlaşılmasının ardından, Ekim 2023’te yapılması planlanan erken seçimlerin ülkenin istikrarını tehdit eden çıkmaza bir çözüm olduğunda herkesin hemfikir olduğunu belirtti.  Siyaset sahnesinin bir yenilenmeye ihtiyacı olduğunu vurguladı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
TT
TT

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)

İsrail Times gazetesine göre, İsrailli bir yetkili bugün, Hamas'ın üst düzey lideri Raid Saad'ın Gazze şehrinde düzenlenen bir hava saldırısında öldürüldüğünü doğruladı. Bu da İsrail'in ateşkes anlaşmasını ihlal etmesi anlamına geliyor.

Alman Basın Ajansı'na (DPA) göre görgü tanıkları ve sağlık kaynakları bugün, Gazze şehrinin güneybatısındaki Raşid Caddesi üzerindeki Nablusi kavşağı yakınlarında bir araca düzenlenen İsrail hava saldırısında dört Filistinlinin öldüğünü ve birçok kişinin de yaralandığını bildirdi.

Görgü tanıkları, İsrail uçağının Nablusi Meydanı yakınlarında bir araca birkaç füze ateşlediğini, aracı imha ettiğini ve can kayıplarına yol açtığını söyledi. Ambulans ekipleri, ölü ve yaralıları hastanelere taşımak için acilen olay yerine gitti.

İsrail askeri sözcüsü Avichay Adraee ise yaptığı açıklamada, ordu ve Şin Bet'in (İsrail Güvenlik Teşkilatı) Gazze Şehrinde üst düzey bir Hamas komutanını hedef alan bir saldırı düzenlediğini ve onu son zamanlarda hareket için silah üretimi ve yeniden yapılanma çalışmaları yapmakla suçladığını belirtti.

İsrail Ordu Radyosu, saldrırının hedefinin, İzzeddin el-Haddad'dan sonra "Hamas'ın ikinci adamı" ve askeri üretim dosyasından sorumlu kişi olarak tanımladığı Raid Saad olduğunu bildirdi. İsrail'in bugünkü operasyonu gerçekleştirmeden önce son haftalarda kendisine birkaç kez suikast girişiminde bulunduğunu belirtti.

Şarku’l Avsat’ın İbranice yayın yapan Ynet internet sitesinden aktardığına göre Raid Saad Hamas'ın askeri kanadı olan Kassam Tugayları'nın liderlerinden biri.

Hamas'tan hava saldırısının hedefinin kimliğiyle ilgili resmi bir açıklama yapılmadı.

Axios haber sitesi, İsrail'in saldırıdan önce Amerika Birleşik Devletleri'ni önceden bilgilendirmediğini ifade etti.

ARAP DÜNYASI

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
TT
TT

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)

Macid Kıyali

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin düşmesinin ardından geçiş dönemi liderliği ile muhalifleri arasında yaşanan iç çatışma, siyasi sistemin niteliği, özellikle de merkeziyetçilik mi yoksa ademi merkeziyetçilik mi, merkezi bir devlet mi yoksa federal bir devlet mi tartışmaları üzerine yoğunlaşıyor.

Bu konu meşru olmasına rağmen, tartışmaya katkı sağlamak amacıyla bazı temel gözlemler aşağıda sunuyorum.

İlk gözleme göre ademi merkeziyetçilik ya da federalizm meselesini gündeme getirmek, bu konuda kutuplaşmanın temel nedeninin Suriye’deki iç çatışmada kimlik, etnik, mezhepsel ve bölgesel özelliklerin baskın olması olduğu gerçeğini görmeyi zorlaştırdı.

Çatışmanın önde gelen tarafları, siyasi veya sınıfsal güçleri ya da tarafları temsil etmekten ziyade kimlik temelli yahut mezhepsel, etnik ve bölgesel kimliği vurgulayan taraflar olduklarından, bu konunun siyasi niteliği göz ardı ediliyor.

Dikkati çeken ikinci gözleme göre ise federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet için mücadele eden güçler, bunu demokrasi meselesinden daha öncelikli tutuyorlar. Bunun nedeni, söz konusu güçlerin (SDG, Suveyda'daki Hicri Hareketi ve kıyı şeridinde Esed rejiminin çöküşünden etkilenen güçler) demokratik olmayan güçler olmaları. Prensipte pozisyonları, politikaları ve tercihleri ve temsil ettiklerini iddia ettikleri gruplarla olan ilişkileri göz önüne alındığında bu güçlerin Esed rejimi altında kendilerini ifade etmedikleri ve bu konuyu bu kadar yoğun bir şekilde gündeme getirmedikleri unutulmamalı.

Üçüncü ve belki de en önemli gözleme göre federal bir devlette kimlik statüsü konusundaki çatışmaya öncelik verilmesi, devletin kurulması ve vatandaşlık taleplerini ya gölgeliyor ya da ön plana çıkarıyor. Bunların, 54 yıllık Esed döneminde eksik olan iki temel unsur olduğu ve özellikle mevcut koşullarda, yani devletin kurumlar ve hukuk devleti olarak yeniden kurulması ve vatandaşların güçlendirilmesi, böylece Suriyelilerin gerçek anlamda özgür ve eşit vatandaşlar olarak bir halk haline gelmeleri için ülke genelinde Suriyelilerin en çok ihtiyaç duyduğu unsurlar olduğu unutulmamalı.

Bu yüzden iki temel sorunla karşı karşıyayız. Bunlardan birincisi, artık var olmayan Esed rejiminin Suriye'nin birliğini zayıflatıp bozmayı başarması, Suriyelileri mezhep, din, etnik köken, bölge ve aşiret aidiyetlerine göre sınıflandırması ve ‘böl ve yönet’ politikası uyarınca onları birbirlerine düşürmesinden kaynaklanıyor.

İkinci sorun, Suriyelilerin kendi koşullarını kontrol edememeleri. Bu durum, Suriye’nin geleceğinin, Suriye halkının aleyhine, uluslararası güçlerin, özellikle ABD ve bölgesel tarafların meselesi haline gelmesine neden oldu. Bu durum, kimlik çatışmaları, özellikle de silahlı çatışma veya silahlı milisler şeklinde ortaya çıkan çatışmalar için de geçerli.

Federalizm, bir ülkeyi bölmek değil, aksine ülkenin birliğini organize etmek ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevre bölgelere müdahale etmesini önlemek için daha uygun bir yöntem. Böylelikle karşılıklı güven temelinde hükümete daha geniş katılım sağlanır.

Suriye geçiş dönemi yönetimi ve Suriye muhalefetinin geri kalanı, gelecekteki siyasi sistemin nasıl olacağı ve otoriterliğin ve marjinalleşmenin geri dönüşünü önlemeye katkıda bulunanlar da dahil olmak üzere yeni konsensüsler oluşturmak için neyin uygun olduğu konusunda kafa karışıklığı ya da netlik sağlanamaması ortaya çıkan federalizm ve ademi merkeziyetçilik konusundaki tartışmalardan sorumlu.

Aslında, yeni yönetime bağlı olanlar ve geleneksel Suriye muhalefeti tarafından federalizmin reddedilmesinin sebebi, aceleci davranışlar, duygusal ve milliyetçi coşku ve önyargılar.

Söz konusu tartışmayı kapatmak yerine açmalı, tüm soruları sormalı. Çünkü Suriye’nin geleceği tartışmaya açık. Tüm Suriyeliler bu tartışmayla ilgileniyor ve bu konuda cevaplar bulmaya katkıda bulunuyor.

Daha spesifik olarak, federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet tartışmasıyla ilgili olarak, federalizmin herhangi bir ülkenin bölünmesi anlamına gelmediği, aksine birliğin daha uygun bir şekilde örgütlenmesi ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevreyi kötü yönde etkilemesini önlemek için, karşılıklı güvene dayalı yönetişime daha geniş katılımı garanti eden bir sistem olduğunun anlaşılması gerekiyor.

Toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlik çözümleri getirilemedi. Çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyaya, topluma, egemenliğe ve devlete sadece bölünmeler getirir.

Tüm bunlar bölünmek değil, federalizm gücün paylaşılması anlamına gelir. Dışişleri, savunma ve genel ekonomi yönetimi gibi devlet egemenliği ile ilgili konularda merkezileşme söz konusu. Bunların tümü birleşik parlamento ve merkezi hükümetin sorumluluğunda. Öte yandan iç güvenlik, eğitim, sağlık ve yerel kalkınma konularının yönetimi eyaletlerin veya yerel yönetimlerin yetki alanına girer.

Burada bazılarının endişelerini hafifletebilecek en önemli nokta, federalizmin etnik köken/milliyet veya din/mezhep yerine coğrafyaya dayalı olmasıdır. Çünkü herhangi bir kimlik meselesi, demokratik karakterini zayıflatır ve eşit vatandaşlık haklarının ve vatandaşların devletinin güçlenmesini engeller. Tıpkı Lübnan'da ve Irak'ta olduğu gibi.

Elbette, birçok alanda idari meselelerle ilgili olan ademi merkeziyetçi bir devleti, anayasaya göre yetkileri paylaşan federal bir devletle karıştırmak bir sorundur. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre federal devleti ayrılıkçı bir devlet olarak görmek de bir tür karışıklık veya yanılgı olarak adlandırılabilir, ancak bu doğru değil, çünkü merkezi devletler, yönetim, temsil ve kaynak dağıtımında esnekliğe sahip federal devletlere göre ayrılmaya çok daha yatkındır, zira günümüzün en büyük, en güçlü ve en zengin devletleri federal devletlerdir.

Bu yüzden herhangi bir kimlik grubuyla anlaşmazlık, kavramların karışmasına veya çarpıtılmasına yol açmamalı. Örneğin, İsrail'in siyasi sistem olarak demokrasiyi benimsemesi, demokrasiye karşı düşmanlığı teşvik etmemeli. Ayrıca, belirli bir önermeye elverişli olmayan koşullar olduğunu gözlemlememiz, bu kavramın tartışmaya açılmaması, geliştirilmemesi ve belirli bir ülkede devlet kurulması için ulusal birliği oluşturmaya hizmet eden bağlamlara yerleştirilmemesi gerektiği anlamına gelmez.

Son olarak, bu alanda, özellikle Suriye bağlamında, dikkate alınması gereken iki konu var. Öncelikle ülkenin toprakları üzerinde devlet egemenliğinden söz edilmesi için bunun halkın birliği gerçeğine dayanması gerekiyor. İkinci olarak ise toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlikle ilgili bir çözüm bulunmuyor, çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyanın, toplumun, egemenliğin ve devletin bölünmesine yol açar.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir

ARAP DÜNYASI

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
TT
TT

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Suriye güvenlik kaynakları bugün, Suriye güvenlik güçleri ile ABD kuvvetlerinin, ülkenin orta kesimindeki Tedmür kentinde ortak devriye sırasında silahlı saldırıya uğradığını bildirdi.

Suriye resmi haber ajansı SANA’ya konuşan bir güvenlik kaynağı, saldırıda Suriye güvenlik güçlerinden iki kişinin ve bazı ABD askerlerinin yaralandığını, saldırıyı gerçekleştiren kişinin ise öldürüldüğünü açıkladı.

Kaynak, olayın ardından ABD’ye ait helikopterlerin yaralıları et-Tanf Üssü’ne tahliye ettiğini belirterek, saldırının nedenleri ve koşullarına ilişkin henüz bilgi bulunmadığını ifade etti.

Olay nedeniyle Deyrizor-Şam uluslararası kara yolunda trafiğin geçici olarak durdurulduğu, bölge semalarında ise yoğun hava hareketliliği yaşandığı kaydedildi.