Fas, Tunus ile anlaşmazlığın çözüldüğü iddialarını yalanladı

Arap Birliği’nin 158’inci olağan oturumu Genel Sekreter Ahmed Ebu Gayt başkanlığında yapıldı. (AFP)
Arap Birliği’nin 158’inci olağan oturumu Genel Sekreter Ahmed Ebu Gayt başkanlığında yapıldı. (AFP)
TT

Fas, Tunus ile anlaşmazlığın çözüldüğü iddialarını yalanladı

Arap Birliği’nin 158’inci olağan oturumu Genel Sekreter Ahmed Ebu Gayt başkanlığında yapıldı. (AFP)
Arap Birliği’nin 158’inci olağan oturumu Genel Sekreter Ahmed Ebu Gayt başkanlığında yapıldı. (AFP)

Fas Dışişleri, Afrika İşbirliği ve Yurtdışında İkamet Eden Faslılar Bakanı Nasır Burita, “Fas, Tunus Cumhurbaşkanı'nın vahim ve kabul edilemez bir şekilde ayrılıkçı milislerin liderini ağırlaması konusundaki tutumunu değiştirmedi” açıklamasında bulundu.
Fas’ın tutumunun 26 Ağustos 2022’de bakanlık tarafından açıklanan doğrultusunda devam ettiğini vurgulayan Burita, bunun tüm Fas halkının ve aktif güçlerin görüşünü yansıttığının altını çizdi.
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, Arap Birliği’nin 158’inci olağan oturumu sonrası yaptığı basın açıklamasında, Fas ile Tunus arasındaki anlaşmazlığın çözümüne değinmişti. Bakan Burita ise bunun yalnızca Tunus heyetinin 8. Tokyo Uluslararası Afrika Kalkınma Konferansı (TICAD) meselesine dahil etmeyi önerdiği, Fas’ın ise kesin bir dille reddettiği bir paragrafla ilgili olduğuna dikkat çektiği açıklamasında şunları söyledi:
“Başta Ürdün olmak üzere bir dizi kardeş Arap ülkesinin müdahalesi, Japonya ile Arap ülkeleri arasındaki iş birliğini gösteren bir mutabakat metnine ulaşılmasını mümkün kıldı.”
Ebu Gayt salı günü yaptığı açıklamada, Faslı Bakan Burita ile Tunus Dışişleri Bakanı Osman el-Cerendi arasında kaydedilen görüşmenin Polisario Cephesi liderinin Tunus'ta ağırlanması sonrası Fas ile Tunus arasında çıkan anlaşmazlığın çözülmesini sağladığını öne sürmüştü. Gayt’ın açıklamasının devamı öyle olmuştu:
“Geçtiğimiz günlerde Tunus’ta düzenlenen TICAD’da yaşananlara ilişkin meselede uzlaşma sağlandı. İki bakan, bakanlar toplantısının başlamasına bir buçuk saat kala yapılan istişare toplantısı çerçevesinde bir araya geldi.”
Kahire’de düzenlenen Arap Birliği oturumuna katılan Burita, bir sonraki Arap Birliği zirvesinin her türlü hesaptan uzakta, sorumluluk taahhüdü temelinde yapılması gerektiğini vurguladı. Aynı zamanda Fas’ın Arap Birliği aracılığıyla ortak Arap eylemine dahil olmak istediğine dikkat çekti. Bakan Burita; çeşitli farklılıklar ve anlaşmazlıklar ile dolu olmasının yanı sıra bölünmeyi amaçlayan, ayrılıkçılığı destekleyen, sınır meselelerini, etnik, mezhepsel ve kabile çatışmalarını ateşleyen iç ve dış planlar ile hedef alınan Arap dünyası gerçekliğine yönelik nesnel bir okuma yapılması çağrısında bulundu. Burita açıklamasının devamında şu ifadeleri kullandı:
“Asıl mesele, devletlerin güvenliğini, istikrarını ve toprak bütünlüğünü koruyacak şekilde bu sorunlarla mücadelede net bir ortak vizyonun yokluğudur. Arap dünyası bugün zorlu bir yol ayrımında. Arap ülkeleri arasındaki uyum ve dayanışmanın önündeki engelleri acilen aşmamız gerekiyor. Dikkatimizi ve çabalarımızı, etkin bir şekilde ele alınması gereken Arap gündemine zorla dayatılan siyasi ve ekonomik meselelere karşı çıkmaktan uzaklaştırmalıyız. Ortak Arap eylemi için mekanizmalar geliştirmeyi amaçlayan entegre bir ortaklık yolunda, karşılıklı işbirliği için nesnel koşulları sağlayan modern, yenilenebilir ve etkin bir kolektif sistem oluşturmak güçlü temeller atmanın zamanı geldi. Yatırımı teşvik etmenin, ekonomiyi ve Arap insanını kalkındırmanın, performansını iyileştirmenin, bilgi ve iletişim toplumuna katılımını kolaylaştırmanın zamanı geldi. Artık her ülkenin ve halklarının özelliklerini dikkate alarak demokrasi ve insan hakları ilkelerini pekiştirme vakti.”
Burita’nın gündeminde Filistin meselesi de vardı:
“Açık artırma ve siyasi vazifelendirmeden uzakta, daha etkin olabilmek için gerçekçi ve pragmatik yöntem ve yaklaşımlar benimsenmeli. Bu noktada Fas, Kral 6. Muhammed liderliğinde, Filistin halkının meşru haklarını savunmaya devam edecektir. 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olacak şekilde bağımsız bir Filistin devletinin kurulması, bu devletin komşusu İsrail ile barış ve güvenlik içerisinde yaşaması hakkı önceliktir. Bu konu, bağımsızlığından bu yana Fas Krallığı’nın sabiteleri arasında yer alıyor. Kral 6. Muhammed, Kudüs Komitesi Başkanı sıfatıyla, bu kutsal şehri savunmak, dini, kültürel, yasal ve tarihi karakterini korumak için diplomatik, siyasi ve saha düzeylerinde sürekli olarak çalışıyor. Aynı zamanda Kudüs Beytu'l Mal Ajansı aracılığıyla Kudüs sakinlerinin yaşam koşullarını iyileştirmek için de çaba sarf ediyor.”

Kays Said’e tepki
Tunus’ta çeşitli siyasi partilerin oluşturduğu Tunus Ulusal Kurtuluş Cephesi, Kays Said’in TICAD kapsamında Polisario Cephesi liderini ağırlamasını Tunus diplomasisi sabitleri ve normlarından ‘sapma’ şeklinde niteledi.
Ulusal Kurtuluş Cephesi lideri Ahmed Necib eş-Şabi tarafından imzalanan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
“Söz konusu gelişmeler, Tunus’un Sahra hususundaki olumlu tarafsızlığına, çatışma tarafları arasındaki yakınlaşmayı sağlama arayışına dayalı Tunus diplomasi sabitlerinden sapmak demektir. Bölgenin ekonomik, toplumsal ve güvenlik sorunlarıyla mücadelede tüm mağrip ülkelerinin dayanışmasına ihtiyacı olduğu bir zamanda bu tür adımlar Tunus-Fas ilişkilerine zarar verebilir. Devletler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde barışçıl yollara öncelik verilmesi gerekiyor. Tunus ve Fas kardeş halkları arasındaki kardeş ilişkilerinin asaleti ve özgünlüğünü, tarih ve coğrafya kaidelerinin bize dikte ettiği kader birliğini hatırlatmakta fayda var.”



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.