عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Suriye Araştırma Komisyonu: Suriye, mültecilerin dönüşü için güvenli değil

Kuzey cephelerindeki rejim ordusu aldırı hazırlıklarını sürdürüyor. (Reuters)
Kuzey cephelerindeki rejim ordusu aldırı hazırlıklarını sürdürüyor. (Reuters)
TT
TT

Suriye Araştırma Komisyonu: Suriye, mültecilerin dönüşü için güvenli değil

Kuzey cephelerindeki rejim ordusu aldırı hazırlıklarını sürdürüyor. (Reuters)
Kuzey cephelerindeki rejim ordusu aldırı hazırlıklarını sürdürüyor. (Reuters)

Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu çarşamba günü yayınladığı ve 22 Eylül’de BM İnsan Hakları Konseyi’ne sunacağı 26’ncı raporunda, rejimin kontrolünde olan bölgelerdeki koşulların halen ‘mültecilerin güvenli, onurlu ve sürdürülebilir dönüşü karşısında engel teşkil ettiğini’ bildirdi. Raporda aynı zamanda Suriye genelinde temel insan hakları ve uluslararası insan hakları hukukunun ağır ihlallerinin gerçekleştirildiği vurgulandı. 
Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR) 50 sayfalık uluslararası raporu incelediğini belirterek raporda yazılanlardan en dikkat çeken başlıkların, çatışmanın tarafları ve hakim güçler tarafından çeşitli şekillerde ihlallerin devam ettiğinin belirtilmesi olduğunu kaydetti. Bu nedenle 2022, ekonomik ve insani durum sebebiyle halk hareketinin patlak vermesinden bu yana en kötü yıl olduğunu ve ve yaklaşık 14,6 milyon insanın insani yardıma ihtiyaç duyduğunun vurguladı.
Suriye rejiminin kontrolü altındaki tüm bölgelerdeki güvenlik eksikliğine  dikkat çekilen raporda şu ifadelere yer verildi:
“Güvenlik güçleri ile yerli ve yabancı milisler, teftiş noktalarını ve gözaltı merkezlerini kontrol ediyor ve yetkilerini kötüye kullanıyorlar. Para için vatandaşların haklarını gasp ediyorlar.”
Raporda, keyfi tutuklamaların, zorla alıkoymaların ve rejim kontrolündeki bölgelere dönen mülteciler veya yerinden edilmişler de dahil olmak üzere vatandaşlara uygulanan işkencelere bağlı ölümlerin devam ettiği belirtildi.
Raporda ayrıca Suriye rejiminin özgürlükleri kısıtlamak amacıyla dayattığı ve temel mülkiyet ve barınma haklarının elde edilmesi için bir ön koşul olan güvenlik izinlerinin kötüye kullanılması gibi suçların, mültecilerin güvenli, onurlu ve sürdürülebilir dönüşlerinin önünde engel teşkil ettiği vurgulandı. ‘Suriyeli mültecilerin geri dönüşünün gönüllü ve güvenli olması, fiziksel zarara veya temel insan haklarının ihlaline yol açmamasının sağlanması gerektiği’ kaydedildi.
Çatışmanın geri kalan taraflarınca kontrol edilen bölgelerdeki askeri operasyonlarla ilgili olarak da bilgilere yer verilen raporda konuya dair şu açıklamada bulunuldu:
 “Rejim, Rusya’nın desteğiyle Suriye’nin kuzeybatısındaki sivilleri hedef almaya devam etti. Rus savaş uçaklarının bombardımanı, sivil yerleşimleri hedef alan baskınlarla eş zamanlı olarak gerçekleşti.”
Rapora göre, Heyetu Tahriru’ş Şam (HTŞ) ifade özgürlüğü de dahil olmak üzere temel özgürlükleri kısıtladı. Politikalarına karşı çıkan gazetecileri ve aktivistleri gözaltına almaya devam ederken, tutukluların aileleriyle iletişim kurmasını engelleyip onları ağlık hizmetlerinden de mahrum bıraktılar. Ayrıca özel mülklere el koydular. Hedef alınan mülkler arasında yerinden edilenlerin evleri de vardı.
Raporun devamında şu ifadelere yer verildi:
“Ulusal ordudaki taraflar, keyfi gözaltı ve zorla kaybetmelere ve kendine bağlı unsurların cinsel şiddet de dahil olmak üzere işkence uygulamalarına devam etti. Bazı işkence vakaları tutukluların ölümüne neden oldu. Bunlar savaş suçu teşkil etmektedir.”
Rejim ordusunun kendi kontrol alanlarında ifade ve toplanma özgürlüğünü kısıtladığına ve bu tür ihlalleri kadınlara yönelik cinsiyet ayrımcılığı temelinde uyguladığına dikkat çekilen raporda ordu içindeki grupların, kendi kontrol alanlarındaki gözaltı operasyonlarıyla mülklere el koyduğu vurgulandı. Ayrıca çatışmanın taraflarının mülklere el koymasının, savaş suçu olan yağma kapsamına girdiği kaydedildi.  
Raporda Suriye’nin kuzeydoğusundaki kamplara ilişkin de bilgilere yer verildi. Suriye Demokratik Güçleri’nin el-Hol ve Roj kamplarında yaklaşık 17 bin kadın ve 37 bin çocuk olmak üzere yaklaşık 58 bin kişiyi gözaltında tutmaya devam ettiği belirtildi. İnsani durumun kötüleştiği, kamp sakinlerinin sağlık hizmetlerinden ve içme suyu ve sağlık tesisleri de dahil yaşamın en temel gereksinimlerinden yoksun bırakıldığı ve el-Hol Kampı’ndaki güvensizliğin ve cinayetlerin tekrarlandığı ifade edildi. Bu bağlamda, Suriye Demokratik Güçleri’ne kamplardaki cinayetleri önlemek ve soruşturmak için daha fazla adım atma çağrısı yapıldı. Suriye Demokratik Güçleri’nin çatışmalara katılmayan veya savaşmayı bırakanlara bireylere karşı insanca davranma yükümlülüğünü ihlal ettiği, bazı durumlarda, zorla kaybetmeye de varan eylemlerde bulundukları vurgulandı. Raporda ayrıca DAEŞ ile bağlantılı oldukları iddiasıyla kuzeydoğu Suriye’de gözaltına alınan vatandaşların, özellikle de anneler ile çocukların geri verilmesi çağrısı yapıldı.
Raporda ayrıca Suriye Demokratik Güçleri’nin Demokratik Birlik Partisi (PYD) ve Kürt Özerk Yönetimi’nin muhalifleri tutukladığına, kendi kontrol alanlarında, özellikle gazetecilerin ifade özgürlüğünü kısıtladığına dikkat çekildi.
Raporda, Suriye’deki çatışmanın taraflarına uluslararası hukuka saygı göstermeye, sivillere ve sivil nesnelere yönelik ayrım gözetmeksizin uygulanan saldırılara son verme, sivil kayıplara neden olan ve güçlerinin karıştığı olaylara ilişkin bağımsız ve güvenilir soruşturmalar yürütme, ihlallerin sorumlularından hesap sorulmasını ve tekrarlanmamasını sağlama ve bu soruşturmaların sonuçlarını Suriyelilere duyurma çağrısında bulunuldu.
Tüm gözaltı noktalarının, cinsel ve toplumsal kimliğe dayalı şiddet de dahil olmak üzere işkence, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve cezanın durdurulmasının, gözaltındaki kişilere uygulanan iletişim yasağına son verilmesinin, keyfi olarak gözaltına alınan kişilerin serbest bırakılmasının ve bu ihlallerin faillerinin adil yargılama yoluyla hesap vermelerinin sağlanmasının gerektiği vurgulandı. Aynı bağlamda, tüm zorla kaybetmelere son verilmesi ve tüm tutukluların ve kaybedilen kişilerin yerlerinin tespit edilmesi, akıbetlerinin belirlenmesi ve aileleriyle iletişimlerinin sağlanması için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2474 (2019) sayılı kararı uyarınca mümkün olan tüm adımların atılması çağrısında bulunuldu.
Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR), uluslararası raporun bulgularını ve tavsiyelerini memnuniyetle karşıladığını ve 2011 yazında kuruluşundan bu yana Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu’nun yetkisini ve faaliyetlerini desteklediğini bildirdi. Komisyonun Suriye halkı için çok şey yaptığını ve halkın maruz kaldığı ihlalleri profesyonel ve tarafsız bir şekilde belgelediğini vurulandı. SNHR ayrıca eleştirileri her zaman memnuniyetle karşıladığını, Soruşturma Komisyonu’nun kurulduğu ilk günlerden itibaren müfettişlerle iş birliği yaptığını, ayrıca mağdurlar ve aileleri ile sahip olduğu veri, bilgi ve iletişim ilişkilerini sağladığını belirtti. Bunların yanı sıra Suriye’de rejim tarafından gerçekleştirilen korkunç ihlallerin devam etmesine karşı gösterdiği çalışmalar sebebiyle Soruşturma Komisyonu’nun çalışmalarına verdiği desteği dile getirdi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Arap Birliği, İsrail'in "Somaliland"ı tanımasını reddetti

Arap Birliği Daimi Temsilciler Konseyi toplantısından
Arap Birliği Daimi Temsilciler Konseyi toplantısından
TT
TT

Arap Birliği, İsrail'in "Somaliland"ı tanımasını reddetti

Arap Birliği Daimi Temsilciler Konseyi toplantısından
Arap Birliği Daimi Temsilciler Konseyi toplantısından

Arap Birliği, İsrail'in Somali'nin kuzeybatı bölgesinin, yani "Somaliland bölgesi"nin ayrılığını tanımasını reddetti ve "Filistin halkının zorla yerinden edilmesini kolaylaştırmak veya kuzey Somali limanlarını ihlal ederek orada askeri üsler kurmak amacıyla bu geçersiz tanımadan kaynaklanacak her türlü önleme" karşı olduğunu vurguladı.

Arap Birliği Konseyi, daimi delegeler düzeyinde dün olağanüstü bir oturum düzenleyerek, “Somali'nin Kuzeybatı bölgesinin Somali Federal Cumhuriyeti'nin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi ve bu bölgenin doğrudan veya dolaylı olarak ayrılmasına yönelik her türlü girişimin reddedilmesi konusundaki kararlı ve net Arap tutumunu” teyit etti.

Açıklamada, Arap Birliği Genel Sekreterliği'ne "mevcut güvenlik ve jeopolitik durumun değişmesini önlemek ve bu hayati bölgedeki Arap ve Afrika ülkelerinin çıkarlarına yönelik herhangi bir tehdidi engellemek için ortak bir Arap-Afrika eylem planı geliştirmesi" çağrısında bulunuldu.

ARAP DÜNYASI

Suriye Ordusu, Eski Rejim kalıntılarının saldırıları sonrası Lazkiye ve Tartus’a girdi

Lazkiye’deki meydanlardan birinde Suriye ordusuna ait bir zırhlı araç (AP)
Lazkiye’deki meydanlardan birinde Suriye ordusuna ait bir zırhlı araç (AP)
TT
TT

Suriye Ordusu, Eski Rejim kalıntılarının saldırıları sonrası Lazkiye ve Tartus’a girdi

Lazkiye’deki meydanlardan birinde Suriye ordusuna ait bir zırhlı araç (AP)
Lazkiye’deki meydanlardan birinde Suriye ordusuna ait bir zırhlı araç (AP)

Suriye Savunma Bakanlığı, güvenlik güçleri ve sivilleri hedef alan silahlı saldırıların ardından, ülkenin batı sahilinde bulunan Lazkiye ve Tartus kent merkezlerine zırhlı ve mekanize birliklerin konuşlandırıldığını duyurdu.

Suriye devlet televizyonu, Savunma Bakanlığı Medya ve İletişim Dairesi’ne dayandırdığı haberinde, askeri birliklerin sevkinin “kanun dışı grupların sivillere ve güvenlik güçlerine yönelik saldırılarının artması” üzerine gerçekleştirildiğini aktardı. Açıklamada, bölgede görev yapan birliklerin amacının “iç güvenlik güçleriyle koordinasyon içinde güvenliği sağlamak ve istikrarı yeniden tesis etmek” olduğu belirtildi.

Şarku’l Avsat’ın Suriye medyasından aktardığı habere göre Lazkiye ve Tartus’ta eski rejim yanlısı silahlı grupların açtığı ateş sonucu üç kişinin hayatını kaybetti 48 kişi de yaralandı. Devlet televizyonu, Lazkiye’de düzenlenen protestoları koruma görevi yürüten güvenlik güçlerine yönelik saldırıda bir güvenlik görevlisinin öldüğünü, çok sayıda kişinin de yaralandığını duyurdu.

sdfgt
Suriye güvenlik güçleri tarafından ele geçirilen bazı eşyalar (İçişleri Bakanlığı - Facebook)

Lazkiye İl Emniyet Müdürü Tuğgeneral Abdülaziz el-Ahmed, günün erken saatlerinde yaptığı açıklamada, Lazkiye ve Ceble’de düzenlenen ve Gazzal Gazzal adlı kişi tarafından çağrısı yapılan gösteriler sırasında, “eski rejim kalıntılarına bağlı terör unsurlarının” güvenlik güçlerine saldırıda bulunduğunu söyledi. El-Ahmed, saldırılar sonucu bazı güvenlik görevlilerinin yaralandığını, özel görev ve polis araçlarının tahrip edildiğini ifade etti.

El-Ahmed, Lazkiye’de Ezheri Kavşağı’nda ve Cable’de Ulusal Hastane Kavşağı’nda yüzleri maskeli ve silahlı unsurların tespit edildiğini belirterek, bu kişilerin “Sahil Kalkanı Tugayları” ve “Cevad Tugayları” adlı terör hücrelerine bağlı olduğunu aktardı. Söz konusu hücrelerin, M1 otoyolunda suikastlar, saha infazları ve bombalı saldırılardan sorumlu olduğu bildirildi.

Öte yandan Suriye İçişleri Bakanlığı, Ceble kırsalında “Cevad Tugayları” hücresine mensup bir kişinin yakalandığını açıkladı. Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, Lazkiye İl Emniyet Müdürlüğü tarafından yürütülen operasyon kapsamında, eski rejim komutanlarından Süheyl el-Hasan’a bağlı hücre üyelerinden Basil İsa Ali Cemehiri’nin gözaltına alındığı belirtildi.

Açıklamada, söz konusu hücrenin suikastlar, saha infazları, el yapımı patlayıcı saldırıları ve güvenlik güçleri ile orduya ait noktalara yönelik saldırılara karıştığı, ayrıca yılbaşı kutlamalarını hedef alan saldırılar planladığı kaydedildi. Operasyonda üç hücre üyesinin öldürüldüğü, çok sayıda patlayıcı, silah, mühimmat ve askeri teçhizatın ele geçirildiği bildirildi.

Bakanlık, şüphelinin sorgusunda hücre tarafından kullanılan silah ve mühimmatların saklandığı yerleri itiraf ettiğini, bu bilgiler doğrultusunda yapılan aramalarda otomatik silahlar ve çeşitli mühimmatların ele geçirilerek müsadere edildiğini açıkladı. Gözaltına alınan zanlının, gerekli yasal işlemlerin tamamlanması için adli mercilere sevk edildiği ifade edildi.

Açıklamada, operasyonların eski Esad rejimine bağlı hücrelerin tamamen tasfiye edilmesi, sivillerin korunması ve ülke genelinde güvenlik ile istikrarın sağlanması amacıyla sürdürüldüğü vurgulandı.

ARAP DÜNYASI

Somaliland: Uluslararası güç mücadelesinde çevreden merkeze doğru ilerleme

Tek taraflı bağımsızlık deklare eden Somaliland Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehri Hargeisa, 7 Kasım 2024 (AFP)
Tek taraflı bağımsızlık deklare eden Somaliland Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehri Hargeisa, 7 Kasım 2024 (AFP)
TT
TT

Somaliland: Uluslararası güç mücadelesinde çevreden merkeze doğru ilerleme

Tek taraflı bağımsızlık deklare eden Somaliland Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehri Hargeisa, 7 Kasım 2024 (AFP)
Tek taraflı bağımsızlık deklare eden Somaliland Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehri Hargeisa, 7 Kasım 2024 (AFP)

Ömer Harkus

Afrika Boynuzu bölgesi jeopolitik ve Kızıldeniz havzasındaki güvenlik ve siyasi ittifakları yeniden şekillendiren siyasi bir değişime sahne oldu. Otuz yılı aşkın süredir devam eden diplomatik bir engeli kıran emsalsiz bir hamleyle İsrail, Somaliland'ı başkenti Hargeisa olan bağımsız ve egemen bir devlet olarak resmen tanıdığını duyurdu ve bu adımı atan ilk BM üyesi devlet oldu.

Bu duyuru, Başbakan Binyamin Netanyahu ve Somaliland Cumhurbaşkanı Abdurrahman Muhammed Abdullah (Irro) tarafından imzalanan ve tam diplomatik ilişkiler ile karşılıklı büyükelçilerin atanmasını öngören ortak “Kudüs Deklarasyonu” ile yapıldı ve bu adım “İbrahim Anlaşmaları’nın ruhuna uygun” olarak nitelendirildi.

Ancak bu değişim, Kasım 2024'te Somaliland'da yapılan ve iktidar değişikliğine yol açan seçimler olmadan mümkün olmazdı. Bu değişiklik daha önce yaygın olandan farklı bir dış politikanın önünü açtı. Başkanlık seçimleri, muhalefetin adayı Abdurrahman Muhammed Abdullah'ın, namı diğer “Irro”nun zaferiyle sonuçlandı. Irro, devlet çökmeden önce Somali diplomasisinde görev yapmış ve diplomatik bir geçmişe sahip olan Vatani (Vatanım) Partisi’nin lideridir.

Irro, otuz yıllık tanınmama döneminden sonra bölgeye uygulanan uluslararası izolasyonu ne pahasına olursa olsun kırmayı amaçlayan bir yaklaşım benimsedi. Bu yaklaşım, İsrail ile gizli müzakereler için verimli bir zemin sağladı.

Gizli kanal: Ekim 2025 ziyareti

Aralık ayındaki duyuru, Somaliland için aceleci bir adım değildi, aksine yoğun istihbarat ve diplomatik faaliyetlerle önceden hazırlanmıştı. İsrail basını, Cumhurbaşkanı Irro'nun resmi duyurudan iki ay önce, Ekim 2025'te İsrail'e gizli bir ziyaret gerçekleştirdiğini ve Mossad ile Dışişleri Bakanlığı yetkilileriyle görüştüğünü açıkladı.

Gözlerden uzakta dikkatlice planlanan bu ziyaret, tanınmayla sonuçlanan sürecin güvenlik ve siyasi temellerini attı ve “stratejik konum karşılığında tanıma” denklemi üzerinden karşılıklı güvenlik çıkarlarına odaklandı. Netanyahu, resmi konuşmasında Mossad Şefi David Barnea'ya özel teşekkürlerini ileterek, meselenin İsrail'in en öncelikli “ulusal güvenlik” meselesi olarak güvenlik kanalları aracılığıyla ele alındığını teyit etmiş oldu.

Somaliland'ın tanınması, İsrail'in “çevre doktrini”nin yeniden canlanmasını ve yenilenmesini temsil ediyor; bu doktrin, Kızıldeniz üzerinden güney kuşak da dahil olmak üzere önemli su yollarını güvence altına almak için bölgesel alanda stratejik konumlara erişim sağlamaya dayanıyor. Netanyahu için bu anlaşma, bölgede diplomatik bir ilerlemeyi temsil ediyor ve bunu Washington’daki ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmesine de taşıyacak.

İsrail basını, Cumhurbaşkanı Irro'nun resmi duyurudan iki ay önce, Ekim 2025'te İsrail'e gizli bir ziyaret gerçekleştirdiğini açıkladı

Daha da önemlisi, Somaliland, Aden Körfezi boyunca yaklaşık 850 kilometrelik bir kıyı şeridine sahip olması ve Babul Mendeb Boğazı girişlerini etkin bir şekilde kontrol etmesi nedeniyle İsrail'e çeşitli coğrafi avantajlar sunuyor. İsrail Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü (INSS), bölgeyle olan ittifakın İsrail'e üç ana görev için bir platform sağladığını düşünüyor. Birincisi, Yemen'den Eilat'a atılan füze ve insansız hava araçlarını tespit etmek için radar ve dinleme cihazları konuşlandırarak erken uyarı sistemi kurmak. İkincisi, Husiler başta olmak üzere düşman hedeflere karşı özel operasyonlar için kara veya bölgesel suları bir hareket noktası olarak kullanmak. Üçüncüsü, Husilere deniz yoluyla ulaşabilecek ikmal hatlarını keserek Kızıldeniz'in “İran gölü” haline gelmesini önlemek.

Askeri üs: Berbera mı yoksa Zeyla mı?

Görünen o ki İsrail'in “diplomatik tanıma” hamlesi, İsrail dışında en büyük askeri üs olarak kabul edilebilecek bir askeri üssün kurulmasını da içeren daha derin bir güvenlik anlaşmasının siyasi örtüsü. Üs için her birinin kendi avantajları ve zorlukları olan Somaliland'daki iki ana konum arasında karşılaştırmalar yapılıyor.

frgt
Somaliland Cumhurbaşkanı Abdurrahman Muhammed Abdullah, Kenya'nın Nairobi şehrinde Somaliland temsilcilik ofisinin açılış töreninde, 29 Mayıs 2025 (Reuters)

Bu konumların ilki, lojistik açıdan en mantıklı seçenek olarak kabul edilen Berbera Limanı’dır. 500 bin konteyner kapasitesine ulaşması için yüz milyonlarca dolar yatırım yapıldı ve kapasitesini 2 milyon konteynere kadar artırma planları da bulunuyor. Ayrıca askeri altyapı, büyük bir askeri havaalanı, gelişmiş destek tesisleri ve altyapı içeriyor ve buradan Etiyopya'ya kadar bir ana yol da uzanıyor.

İkinci konum ise, Cibuti sınırına yakın, Somaliland'ın Babul Mendeb Boğazı'na en yakın noktası olan tarihi Zeyla şehridir. Tarihsel olarak Zeyla, Adal Sultanlığı'nın başkenti ve önemli bir ticaret merkeziydi. İsrail'in buradaki varlığı, Yemen ve Eritre gibi operasyon bölgelerine yakınlığı ve Berbera'nın ticari yoğunluğundan uzaklığı göz önüne alındığında, kendisine son derece etkili elektronik gözetim kabiliyeti sunacaktır.

Anlaşma sadece güvenlikle sınırlı değil; aynı zamanda mali zorluklar çeken Somaliland hükümetinin ayakta kalması için hayati önem taşıyan ekonomik teşvikleri de içeriyor. Netanyahu, iş birliğinin “tarım, sağlık, teknoloji ve ekonomi alanlarını” kapsayacağını belirtti.

Yarı kurak iklimiyle Somaliland için en büyük zorluk tarımdır. Çöl tarım teknolojisinde önde gelen İsrail şirketleri, özellikle Netafim, burada damla sulama ve yeraltı suyu arıtma teknolojilerini uygulama fırsatlarını araştırmaya başladı. Bu iş birliğinin amacı, İsrail'in diğer kurak bölgelerde uyguladığına benzer bir kalkınma modeli oluşturmak, zira bu model, Somaliland hükümetine halkının gözünde meşruiyet kazandıracak ve tekrarlayan kuraklıklar karşısında gıda güvenliğini güçlendirecek.

sadfrgt
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Washington, 29 Eylül 2025 (AFP)

İsrail ayrıca, limanı Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'ya bağlayan Berbera Koridoru aracılığıyla ekonomisini Afrika pazarlarına bağlamayı hedefliyor. Bu koridorun geliştirilmesi, Cibuti'ye olan tam bağımlılığı ortadan kaldıran bir kara ticaret yolu sunmasının yanı sıra, İsrailli teknoloji şirketlerine, Kenya ve Uganda üzerinden Sahra altı Afrika ülkelerine transit geçiş ile geniş Etiyopya pazarına doğrudan erişim imkanı sağlıyor.

Bölgesel ve uluslararası tepkiler: Reddetme

Mogadişu'daki Somali hükümeti, bu hamleyi “Somali egemenliğine yönelik kasıtlı bir saldırı” ve uluslararası hukukun ihlali olarak değerlendirdi. Somali'nin tepkisi açıklamalarla sınırlı kalmadı; Ağustos 2024'te Mısır ile imzalanan ortak savunma anlaşmasını aktif hale getirme çabalarına da başladı. Somali hükümeti, bu tanımanın ülkenin birliğinin kalanını da parçalamakla tehdit ettiğine ve özerkliğe sahip Puntland gibi diğer bölgelerde ayrılıkçı eğilimleri teşvik edeceğine inanıyor.

Mısır Dışişleri Bakanlığı da birleşik bir cephe oluşturmak amacıyla Türkiye, Cibuti ve Somali'deki mevkidaşlarıyla temas kurdu. Mısır'ın endişeleri çok yönlü görünüyor; zira mevcut durum, İsrail, Etiyopya ve Somaliland arasındaki ittifak aracılığıyla güneyden kendisine yönelik bir kuşatma gibi görünüyor. Bu da Babul Mendeb Boğazı'nın militarizasyonun ve burada patlak verebilecek bir İran-İsrail çatışmasının yaratabileceği riskler nedeniyle Süveyş Kanalı'nın güvenliğine tehdit oluşturuyor. Ayrıca, İsrail'in Etiyopya sınırındaki varlığı, özellikle Berbera'daki limanın İsrail'in baraj için güvenlik taahhütlerine bağlanması halinde, Addis Ababa'nın Büyük Etiyopya Rönesans Barajı müzakerelerindeki konumunu güçlendirebilir.

Görünen o ki İsrail'in “diplomatik tanıma” hamlesi, İsrail dışında en büyük askeri üs olarak kabul edilebilecek bir askeri üssün kurulmasını da içeren daha derin bir güvenlik anlaşmasının siyasi örtüsü

Afrika Birliği, sömürgecilikten miras kalan sınırların kıtadaki istikrarın temel taşı olarak kabul edilmesini öngören 1964 Kahire Kararı'na dayandırdığı bildirisinde, Somaliland'ın tanınmasını reddetti. Birlik, Somaliland'ın başarılı bir şekilde ayrılmasının Nijerya, Kamerun ve hatta çeşitli bölgelerinde süregelen çatışmalarla boğuşan Etiyopya'da onlarca ayrılıkçı hareketi tetikleyerek bir “domino etkisi” yaratmasından endişe duyuyor.

Suudi Arabistan da ilkesel bir şekilde bunu reddeden bir duruş benimseyerek, Somali’nin birliğine desteğini ve tek taraflı eylemlere karşıtlığını teyit etti. Suudi Arabistan'ın bu duruşunun arkasında, Arap bölgesel düzenini koruma ve Krallığın stratejik ve güvenlik derinliği olarak gördüğü Kızıldeniz’e kıyısı olan devletlerin parçalanmasını önleme arzusu yatıyor.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre ABD Başkanı Donald Trump'ın tutumu belirsiz. New York Post'a verdiği bir röportajda alaycı bir şekilde, “Somaliland'ın ne olduğunu gerçekten bilen var mı?” diye sordu. Somaliland Cumhuriyeti'ni hemen tanımayacağını, ancak Somaliland'ın bir ABD üssüne ev sahipliği yapma teklifinin “büyük bir olay” olduğunu ve her şeyin “değerlendirme aşamasında” olduğunu belirtti. ABD Dışişleri Bakanlığı, genellikle olduğu gibi tanımanın Somali'nin istikrarına ve radikal eş-Şebab örgütü ile mücadeleye olumsuz etkilerinden, Mogadişu'yu tamamen Çin veya Türkiye kampına itmesi olasılığından endişe duyuyor.

İsrail'in Somaliland Cumhuriyeti'ni tanıması, ikili ilişkileri aşan ve Ortadoğu ile Afrika'daki güvenlik dengelerinin özüne dokunan bir hadise. Bu atılım sayesinde İsrail, Kızıldeniz'i çevreleyen “Arap duvarının” bir bölümünü yıkmayı başardı, İran ve vekilleriyle mücadele etmek için gelişmiş bir platform elde etti. Somaliland için ise bu tanıma, uzun zamandır beklenen siyasi ve ekonomik bir can simidini temsil ediyor.

Ancak, çok sayıda risk hâlâ mevcut. Bu yeni ittifak, Afrika Boynuzu'nu keskin bir kutuplaşmaya ve benzeri görülmemiş bir militarizasyona doğru itebilir ve iki eksen şekillenebilir: İsrail-Somaliland-Etiyopya ekseni ve değişime direnen Mısır-Somali-Türkiye-Cibuti ekseni.

İsrail'in Somaliland'ı tanıması sadece sembolik bir diplomatik adım değil; Kızıldeniz'e açılan kapıda bir yeniden konumlandırmayı yansıtıyor. Berbera Limanı, Etiyopya yolu ve Babul Mendeb'de olası bir askeri üs arasında, Somaliland sorunu, bölgesel güç dengelerini ve uluslararası sistemin sonuçlarını kontrol altına alma gücünü açıkça test ederek, uluslararası güç mücadelesinde çevreden merkeze doğru ilerliyor.