İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin başkent Tahran’a yaptığı bir ziyaret sırasında ahlak polisi tarafından başörtüsü ‘uygunsuz’ olduğu gerekçesiyle gözaltına alınmasının ardından üç gün komada kalıp, hastanede ölmesinin ardından patlak veren protestolar sürüyor.
Besic güçlerinin protestocu öğrencilere karşı şiddete başvurmasının ardından Tahran’daki protestoların boyutu genişledi.
Öğrencilerin Tahran Üniversitesi’nin merkezinde toplanmasını engellemeye çalışan Besic güçlerinin müdahalesiyle protestolar şiddetli bir hal aldı.
Çevik kuvvet polisinin motosikletlerini yakan protestocular yolları kapattı. Ayrıca protestocular ‘Diktatöre ölüm’ ve rejimin düşmesini isteyen sloganlar attılar.
Polis güçleri tazyikli su kullanırken, sosyal medyada yer alan videolarda Tahran ve diğer bazı şehirlerde protestoculara ateş edildiği görüldü.
Tahran merkezindeki Keşavarz Caddesi’nde yürüyüş yapan kadınlar başörtülerini çıkarıyor (Twitter)
Tahran Üniversitesi’ndeki göstericiler Besic aleyhinde de sloganlar attı.
İçlerinden biri, “Kız kardeşimi öldürenleri öldürürüm. Din adamları bizden uzak durun” dedi.
Aynı zamanda protestolara Kerec, Meşhed ve Reşt gibi yeni şehirler de katıldı.
Amini’nin memleketi olan, ülkenin batısında yer alan Kürdistan eyaletindeki Sakkız şehrinde de protestolar devam ediyor.
Kürdistan eyaletinin Divandere şehrinde de, protestocular kendilerine ateş açan güvenlik güçlerine taş attı.
Ülkede insan hakları durumunu izleyen bir kuruluş olan Hengaw, Divandere’de en az 10 protestocunun yaralandığını duyurdu.
Iran International kanalı ise, şehirdeki gösterilerde 4 protestocunun öldüğünü bildirdi.
Tahran Üniversitesi’nde dün gösteri düzenleyen bir grup öğrenci (Twitter)
Fars haber ajansına göre, Kürdistan eyaletinin başkenti Senendec’te toplanan yaklaşık 500 kişi rejim yetkilileri aleyhine sloganlar attı.
Göstericiler bazı arabaların camlarını kırdı ve çöp konteynırlarını yaktı. Polis, kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullanırken, çok sayıda kişi de gözaltına alındı.
Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini, Mahsa Amini’nin ailesiyle temasa geçtiğini söyledi ve davayı takip edeceğine söz verdi.
Genç kızın talihsiz ölümünün ardından, polis yoğun iç ve dış eleştirilere maruz kaldı.
İran gazeteleri ve bazı siyasi partiler, kazanın sorumlularından hesap sorulmasını ve ahlak polisinin durdurulmasını talep etti.
Tahran’daki Keşavarz Caddesi’ndeki İranlı protestocular (Twitter)
Polis, Amini’nin 1979 İslam Devrimi’nden bu yana katı kurallar uygulayan ve kadınların saçlarını örttüğünü ve bol giysiler giyip giymediğini kontrol eden ahlak polisi tarafından diğer kadınlarla birlikte gözaltına alınmasının ardından hastalandığını öne sürdü.
Ancak genç kızın babası Pazar günü reform yanlısı haber sitelerine, kızının herhangi bir sağlık sorunu olmadığını ve bacaklarında morluklar olduğunu söyledi ve ölümünden polisi sorumlu tuttu.
Tahran Emniyet Müdürü Hüseyin Rahimi ise, Amini’nin fiziksel olarak zarar görmediğini ve polisin onu hayatta tutmak için her şeyi yaptığını söyledi.
Reuters’ın Fars haber ajansından aktardığına göre Rahimi, “Bu olay bizim için talihsiz bir olaydır ve umarız bu tür olaylara asla tanık olmayız” diyerek, Amini’yi gözaltına alan polis memurlarının vücut kamerası taşımadığına dikkat çekti.
Rahimi, “Amini’nin gözaltına alınması sırasında polis arabasında hiçbir şey olmadığına dair ifade veren beş kız var” diye ekledi.
Polisin yayınladığı görüntülerde, Amini olduğu söylenen bir kadının bir odaya girdiği, diğerlerinin yanında oturduğu ve bir süre ellerini başının üzerine koyarak yere yığıldığı görüldü.
Rahimi, sağlık görevlilerinin genç kız düştükten sonra bir dakika içinde geldiğini belirterek, ölüm nedeni hakkında konuşamadığını, çünkü bunun bir güvenlik sorunu değil tıbbi bir sorun olduğunu da sözlerine ekledi.
Amini’nin babası ise, polisin onu hastaneye götürmesinin iki saat sürdüğünü ve eğer daha erken müdahale etmiş olsalardı kızının ölmeyeceğini söyledi.
Genç kızın ölümü, güvenlik teşkilatı ile sayıları 8 ila 10 milyon arasında değişen Kürt azınlık arasındaki gerilimi tırmandırabilir.
İran Devrim Muhafızları on yıllardır ülkenin Kürt bölgelerindeki huzursuzluğu bastırmayı başardı ve birçok Kürt eylemci uzun hapis veya ölüm cezalarına çarptırıldı.
İran’daki protestolara odaklanan, 60 bin takipçili bir Twitter hesabı, esnafın muhalefetteki Kürt partilerinden gelen çağrılara yanıt olarak, dün Kürt şehirlerinde grev düzenlediğini duyurdu.
Muhalif Kurdaba sitesi, polisin greve katılan esnafı dükkanlarına el koymakla tehdit ettiğini bildirdi.
İnternet kesintilerini izleyen NetBlocks, Senendec’te büyük bir internet kesintisi olduğunu belirtti.
Tahran’dan Washington’a eleştiri
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, ABD’li yetkililerin Amini’nin ölümünü kınayan yorumlarını eleştirdi.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, “Amini’nin ölümü affedilmeyecek. İran’ı bu insan hakları ihlallerinden dolayı sorumlu tutmaya devam edeceğiz” şeklinde bir açıklama yaptı.
ABD’nin İran Özel Temsilcisi Robert Malley ise, genç kızın ölümünü ‘korkunç’ olarak nitelendirerek, İranlı yetkilileri kadına yönelik şiddeti sona erdirmeye çağırdı ve sorumlulardan hesap sorulmasını istedi.
Kenani dün düzenlediği basın toplantısında, “ABD’li yetkililerin İran’ın iç işlerine yönelik her türlü müdahaleci açıklamasını reddediyor ve bunları kabul edilemez buluyoruz. İran bu tür açıklamaları yararsız buluyor ve ABD’li yetkililere kendi iç meseleleriyle ilgilenmelerini ve diğer ülkelerin içişlerine karışmaktan kaçınmalarını tavsiye ediyor” dedi.
İran’da aralarında ünlü isimlerin de olduğu birçok kadın, Amini’nin ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının ardından ölmesini protesto ederek, saçlarını kesti ve başörtülerini yaktı.
