Fas Dışişleri, Afrika İşbirliği ve Yurtdışında Yaşayan Faslılar Bakanı Nasır Burita, ülkesinin Krallığın egemenliği ve toprak bütünlüğü çerçevesinde, Birleşmiş Milletler’in (BM) denetimi altında Batı Sahra’daki bölgesel anlaşmazlığın nihai barışçıl çözüme ulaşması için çalışmaya devam ettiğini söyledi.
Burita önceki akşam Bağlantısızlar Hareketi’nin bakanlar düzeyindeki toplantısında yaptığı konuşmada, Fas’ın bu yapay çatışmanın çözülmesinin ‘istikrarı ve sürdürülebilir kalkınmayı güçlendireceğini, ayrıca Batı Kuzey Afrika ve Sahel’i ayırma, balkanlaştırma, radikalizm ve uluslararası terörizm tehlikelerinden koruyacağını’ düşündüğünü belirtti. Cezayir’in “BM himayesindeki yuvarlak masa müzakereleri sürecine ciddi ve yapıcı bir şekilde katılması gerektiğini” vurguladı. Ayrıca Cezayir’in siyasi sürece katılımının bu dosyayı çözmenin tek yolu olduğunu belirtti.
Burita, ülkesinin Fas Sahra sakinlerinin yerel işlerini demokratik bir iklimde kendi kendilerine yönetmelerini sağlamak üzere, güney bölgelerinde kalkınma modelini ve gelişmiş bölgesel projesini uygulamaya yönelik çabalarını sürdürdüğünü belirtti. Şarku’l Avsat’ın Fas Haber Ajansı MAP’dan aktardığı habere göre Fas’ın Cezayir'in güneybatısında yer alan Tindouf kamplarında hüküm süren ciddi insani durum hakkında derin endişesini dile getirdi.
Bu bağlamda, Faslı Bakan uluslararası topluma “45 yılı aşkın bir süredir kontrol altında tutulan bu nüfusa sağlanan insani yardımların sistematik olarak kötüye kullanılmasına son vermek amacıyla, Cezayir’i BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Tindouf kamplarının nüfus sayımını ve kaydını yapmasına izin vermeye zorlamak üzere adım atma” çağrısında bulundu.
İspanya Dışişleri Bakanı Jose Manuel Albares, önceki gün New York’ta, ‘şeffaflık, kalıcı iletişim ve karşılıklı saygıya dayalı yeni bir aşamayı’ yansıttığını belirttiği İspanya ve Fas arasındaki yoğun stratejik ortaklığa övgüde bulundu.
Albares BM Genel Kurulu’nun oturum aralarında Burita ile görüştükten sonra “İspanya ve Fas gibi iki stratejik ortak arasında şeffaflık, sürekli iletişim, karşılıklı saygı ve samimi iş birliği ilkelerine dayalı olan aynı zamanda ilişkimizin tüm yönlerini kapsayan ikili bir programımız var” ifadelerini kullandı ve Bakan Burita ile görüşmesinin ‘gelecekteki adımların’ temellerini atmak için bir fırsat olduğunu da sözlerine ekledi.
Ürünlerin ‘düzenli ve sistemli’ nakilleri ile ilgili olarak, İspanyol Bakan, ülkesinin Fas’a ihracatının sadece bir yıl içerisinde yüzde 30 artarak 6 milyar euroya ulaştığını ve bu gelişmenin İspanya’nın Krallığın birincil ticaret ortağı olarak konumunu güçlendirdiğini belirtti. Albares ayrıca İspanya hükümetinin Fas’ta 20 yılın ardından ilk kalkınma projesinin desteklenmesi için 20 milyon euroluk bir fon sağlamayı onaylayacağını duyurdu. Ayrıca, bu projenin gençlerin ve kadınların üretim sistemine katılımı teşvik etmek için küçük krediler verilmesini amaçladığına da dikkati çekti.
Batı Sahra sorunu
Sakiyet’ul Hamra ve Vadi ez-Zeheb adlı iki ana bölgeden oluşan ve Fas’ın fiili egemenliği altında olan Batı Sahra bölgesi uzun yıllardır, Fas-Cezayir-İspanya üçgeninde çözülemeyen bir sorun. Batı Sahra’nın “kurtuluş” hareketi olarak kendini tanımlayan Polisario Cephesi de Batı Sahra sorunu merkezindeki ayrılıkçı bir hareket olarak tanımlanıyor.
Fas, Polisario Cephesi tarafından 1976’da bağımsızlığı ilan edilen eski bir İspanyol sömürgesi olan Batı Sahra sorununun çözümü için 2007 yılında “genişletilmiş özerkliği” tek ve gerçekçi çözüm olduğunda ısrarcıyken Cezayir tarafından desteklenen Polisario ise bu bölgenin kaderinin tayini için referanduma gidilmesi talebinde bulunuyor.
Eski ABD Başkanı Donald Trump, 10 Aralık 2020’de, Fas’ın Batı Sahra bölgesi üzerindeki egemenliğini tanıdığını ve bölgedeki Dahla kentinde bir ABD konsolosluğu açacaklarını duyurmuştu. Rabat yönetimi de aynı gün, 2000 yılında askıya aldığı İsrail ile diplomatik ilişkilerini yeniden başlatma kararı almıştı.
İspanya-Fas ilişkileri
İspanya Başbakanı Sanchez, 14 Mart’ta Fas Kralı 6. Muhammed'e Rabat yönetiminin Batı Sahra sorununun çözümü için önerdiği "özerklik planını" doğru bulduklarını ifade eden bir mektup göndermişti. İspanya böylece Batı Sahra politikasında yüz seksen derece değişiklik yapmış oldu.
Batı Sahra'daki Polisario Cephesi lideri İbrahim Gali'nin yakalandığı Kovid-19 hastalığından tedavi görmesi için İspanyol hükümetinin girişimiyle 22 Nisan'da gizlice Logrono kentine getirilmesiyle başlayan Fas-İspanya krizinden dolayı geri çekilen Fas'ın Madrid Büyükelçisi Karima Benyaich, Sanchez'in mektubunun ardından 20 Mart'ta görev yerine geri dönmüştü.
İspanya'nın doğal gaz alımında bağımlı olduğu bir ülke olan Cezayir ise İspanyol hükümetinin Batı Sahra ile ilgili politikasını değiştirdiğini gösteren Sanchez'in mektubunun ardından tepki olarak Madrid Büyükelçisi Said Moussi'yi istişare için merkeze çağırmıştı.
Sorunun çözümü konusunda bir süredir yeni gelişme yaşanmazken, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Mayıs 2019'da istifa eden Horst Köhler'in yerine 6 Ekim'de Batı Sahra Özel Temsilciliğine Staffan de Mistura'yı atadığını duyurmuştu.
Ayrıca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Fas'ın Batı Sahra bölgesinde bulunan BM barış gücü MINURSO'nun görev süresini 31 Ekim 2022'ye kadar bir yıl daha uzatma kararı vermişti.