Suriye: Rejim ve Hizbullah mensuplarına suikastlar arttı

Dera’da Esed güçlerine yeni bir suikast eylemi düzelendi

İsrail askerleri, 21 Eylül’de Suriye sınırındaki Golan Tepeleri’nde yürüttüğü manevralar sırasında (AFP)
İsrail askerleri, 21 Eylül’de Suriye sınırındaki Golan Tepeleri’nde yürüttüğü manevralar sırasında (AFP)
TT

Suriye: Rejim ve Hizbullah mensuplarına suikastlar arttı

İsrail askerleri, 21 Eylül’de Suriye sınırındaki Golan Tepeleri’nde yürüttüğü manevralar sırasında (AFP)
İsrail askerleri, 21 Eylül’de Suriye sınırındaki Golan Tepeleri’nde yürüttüğü manevralar sırasında (AFP)

Suriye’nin Golan bölgesinde yer alan Kuneytra kentinde Hizbullah ile iş birliği yapanlara yönelik saldırılar artıyor.
Son günlerde Esed rejimine mensup sivil bürokratların ve subayların ve hatta Lübnan Hizbullah’ı ile bağlantılı olduğundan şüphelenilen kişilerin hedef alındığı saldırılar, ülkenin güneybatısında Golan’ın Suriye kontrolündeki kesiminde yer alan Kuneytra kentinde ve komşu Dera vilayetinde sürüyor.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), 3 Ekim’de Dera vilayetinde yeni bir suikast saldırısına ilişkin bir rapor yayınladı. Dera kırsalındaki İbta kasabasınsa bulunan er-Ravda Camii yakınında, motosikletli kimliği belirsiz silahlıların otomatik silahlarla rejim güçlerine mensup bir kişiyi hedef alarak öldürdüğüne dikkat çekti. Şarku’l Avat’ın SOHR’den aktardığı bilgilere göre geçen Ocak ayının başından bu yana Dera’da 411 saldırı gerçekleştiğini ve 347 kişinin öldürüldü. Ölenler arasında 4’ü kadın, 6’sı çocuk 166 sivil, 142 rejime bağlı asker veya güvenlik güçleriyle iş birliği yapan unsur, 23 yerleşim sürecinde faaliyet gösteren ve daha sonra herhangi bir askeri teşkilata katılmayan eski savaşçı, 4 eski DEAŞ militanı, 8 kimliği belirsiz kişi, 4 Beşinci Kolordu mensubu ve Rus yanlısı militan olduğu aktarıldı. SOHR ayrıca, yayınladığı bir raporda kimliği belirsiz kişiler tarafından yerleştirilen bir patlayıcının, Rus ve rejim güçlerinin ortak devriyesinin Dera’nın doğu kırsalındaki Alma ve es-Sura kasabalarından geçişi sırasında infilak ettiğini ve patlamanın maddi hasara yol açtığını vurguladı.
Kuneytra vilayetinden hakkında bilgi alınan suikastlar, genellikle Hizbullah ile iş birliği yapmakla suçlanan kişilere yönelik. Rusya’nın bölge ülkelerine sağladığı garantilerin, İran ve Lübnan tarafının Suriye’nin güney bölgesinden çıkmalarını şart koştuğu biliniyor.
Geçen cumartesi günü Kuneytra kırsalındaki Han Arnabeh şehrinde kimliği belirsiz kişilerin, Askeri Güvenlik Teşkilatı’nın Sasa şubesine ait ve içerisinde Suriye rejimine mensup bir subayı taşıyan askeri aracı hedef aldığı bildirildi. Saldırının, Suriye güvenlik güçleri arasında can kayıplarına neden olduğu belirtildi. Eylemciler, hedef alınan aracın, Kuneytire kırsalındaki Han Arnabeh ve Cabah arasındaki yolda hedef alınan bir devriyeyi desteklemek için görevde olduğunu açıkladı. Devriyede, el-Baas Şehir Köprüsü’ndeki askeri birlik yetkilisi ve Hizbullah ile iş birliği yapmakla suçlanan ‘Zülfikar’ isimli bir subayın bulunduğu da aktarıldı. Aynı şekilde Kuneytire’de Um Batnah kasabasında yerleşim süreci gruplarının yerel liderlerinden Muhammed es-Saad, geçen cuma gecesi bir suikast girişiminden sağ kurtuldu. Saad, rejimin 2018’deki ‘yerleşim anlaşmasına’ dayalı olarak geri aldığı bölgede Hizbullah milisleriyle iş birliği yapmakla suçlanıyor.
Muhalif Suriye Müzakere Komitesi üyesi Dr. İbrahim el-Cabbari, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Hizbullah, Golan sınırındaki varlığıyla birkaç nedenden dolayı çok ilgileniyor. İlk olarak, halk desteği için direnişe bağlı kalma oyununun devamlılığı, İsrail’i ‘bölgedeki İran varlığını kabulü ve bölgenin demografisini değiştirmesi’ konusunda utandırmak” dedi. İran ve vekillerinin Kuneytra’daki varlığının, kamuoyundan gizlenmediğini söyleyen Cabbari, aksine unsurların ‘rejimin askeri bölgeleri ve rejim unsurlarının kıyafetlerini giyen Hizbullah üyeleri kullanılarak’ Suriye rejim güçleriyle birleştiğini belirtti. Dr. İbrahim el-Cabbari ayrıca, bu unsur ve üyelere rejim güçleri tarafından sağlanan askeri kimliklerin de verildiğini ve Rusya ve İsrail’in bunu çok iyi bildiğini vurguladı. Cabbari ayrıca, “Hizbullah ve İran, İsrail işgalindeki Golan sınırına sadece birkaç metre uzaklıkta. İsrail de zaman zaman yaptığı manevralara ve Suriye içinde sınıra yakın hedefleri vuracağını açıklamasına rağmen bunu çok iyi biliyor” ifadelerini kullandı.
Dr. Cabbari, “2018 yılında İran’ı güney bölgesinden uzak tutmak için sunulan çözüm ve garantiler, kâğıt üzerinde mürekkepten başka bir şey değildir. Rusya, bu garantilere uymadı” dedi. Dr. İbrahim el-Cabbari, 2018 yılındaki yerleşim anlaşmasının ardından İranlı milislerin, kötüleşen yaşam ve ekonomik koşullardan yararlanarak, bölgeden veya Suriye rejim güçlerinden insanları toplamak için operasyonlar düzenlediğini ve taraftar çekmek için cazip teklifler sunduğunu dile getirdi. Ancak yerleşim anlaşmasının, hafif silahları dışarı göç etmeyi kabul etmeyen ‘bölge devrimcilerinin’ eline bıraktığını vurguladı. Cabbari ayrıca, devrimcilerin rejime, Hizbullah milislerine ve İran’a karşı olduklarına, Suriye hükümet güçlerinin ve işbirlikçilerinin yerleşim anlaşmasına tabi kasaba ve köylere baskı yapma ve sakinlerini taciz etme girişimlerine karşı durduklarına dikkat çekti.
Kuneytra’daki yerel kaynaklar, İsrail uçaklarının vilayetteki yerleşim anlaşmasına tabi bölgelere sürekli olarak ‘Suriye ordusuna ve Lübnan Hizbullah’ı milisleriyle işbirliği yapanlara karşı uyarı mesajları içeren’ broşürler bıraktığını açıkladı. Son uyarı, 24 Şubat’ta İsrail füzelerinin Kuneytire’deki yerleri, özellikle de 90. Tugay gözlem noktalarını ve Finans Müdürlüğü binasını bombalamasının ardından yapıldı. İsrail, sürekli olarak Kuneytra vilayetinde Hizbullah’la işbirliği içerisinde olduğunu iddia ettiği kişileri hedef alıyor.
Geçen yılın ortalarında bir İsrail tankı, işgal altındaki Golan sınırına yakın Kuneytra’daki el-Hamidiye köyünün çevresini hedef alarak 2 kişiyi yaraladı. İsrail medya organları, o dönemde en az birinin Hizbullah için sınırlarda keşif çalışması yürüttüğünü duyurdu.
12 Ağustos 2022 tarihinde Kuneytra kırsalındaki Cabah ve Um Batnah kasabaları arasında, Suriye rejimine ve Hizbullah’a bağlı askeri bir noktaya kimliği belirsiz kişilerce düzenlenen saldırıda 1 lider hayatını kaybetti, beraberindeki 1 üye de yaralandı. Aynı şekilde İsrail’e ait bir insansız hava aracı, 17 Temmuz’da Kuneytra’nın kuzey kırsalındaki Hadar kasabasından bir kişiyi hedef aldı. Söz konusu kişinin, muhalif eylemciler tarafından bölgede İranlı milislere ve Hizbullah’a yakın isimlerden biri olduğuna dair bilgiler yayılıyor.



Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar.Şarku'l Avsat'ın Independet Arabia'dan aktardığı analize göre buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.