İran'da genç kadın Mahsa Amini'nin polis nezaretindeyken hayatını kaybetmesinden sonra başlayan protestolar devam ediyor. İnsan hakları örgütü, olaylarda çocuklar dahil en az 185 kişinin öldüğünü bildirdi.
Bazı üniversitelerde öğrenciler, üniversitelerinin kampüslerinde oturma eylemi düzenledi. Tahran'daki ez-Zehra Üniversitesi'ndeki kız öğrenciler, protestolarda ölenleri anmak için şarkı söyledi. Tahran Üniversitesi'nin yakınındaki Tarbiat Mudarres Üniversitesi öğrencileri, İranlıları günlük protesto yürüyüşlerine katılmaya çağıran sloganlar attı. Tahran'da Allama ve Amir Kabir üniversiteleri, Erak'ta el-Hurra, Kazvin'de Baracin üniversiteleri ve Gorgan Tıp Fakültesi ile Gilan ilinin merkezindeki Raşt Üniversitesi'nde öğrenciler gösteri düzenledi.
Sosyal medyada dolaşan videolarda protestoların Pazar sabahı erken saatlerde İran genelinde çok sayıda şehirde devam ettiğini, güvenlik güçlerinin birçok durumda biber gazı, cop ve gerçek mermi kullanmasına rağmen yüzlerce lise ve üniversite öğrencisinin bu protestolara katıldığını gösterdi.
Aktivistler, sosyal medyadan yapılan çağrıların ardından sivil giyimli güvenlik görevlilerinin bir kız ortaokuluna baskın düzenleme girişimlerinin videosunu paylaştı. Görgü tanıkları, öğrencilerin ailelerinin toplanmasını engellemek için alan çevik kuvvet güçlerinin geldiğine dikkati çekti. Başka bir videoda ise güneydeki Bandar Abbas kentinde kız öğrencilerin peşinden koşan iki polisten birinin silah taşıdığı görülüyor.
Sosyal medyada yer alan bazı videolarda ise protestocuların güney Tahran'da bazı sokakları kapattığı görülüyor. Orta sınıfın çoğunluğunun yaşadığı Naziabad Mahallesi’nde, binlerce protestocu yürüyüş düzenledi ve Cumartesi günü başkentin bazı bölgelerinde polis memurlarının, göstericilerle çatışmadan aralarına sızdığını gösteren videolar yayınlandı.
‘Karıma vurma. O hamile”
Cumartesi akşamı geniş bir takipçi kitlesine sahip olan ‘Tasvir 1500’ adlı Twitter hesabının yayınladığı videoda, bir adamın, karısını, kendilerini döven yaklaşık 10 çevik kuvvet polisinden korumaya çalışırken "Karıma vurma. O hamile" diye bağırdığı duyuluyor.
Sosyal medyadaki bazı paylaşımlarda, aktivistlerin, kalabalık İran şehirlerinde kitlesel grev çağrısında bulunmasının ardından başkentin kuzeyindeki Tahran Çarşısı, Tecriş Pazarı ve daha bir çok şehirde dükkanların kepenklerini indirdiği belirtildi.
İran Dini Lideri Ali Hamaney'e bağlı Kayhan gazetesi, bir haberinde Tahran çarşısındaki olaylarla ilgili yetkililerin endişelerini dile getirdi ve ‘isyancı’ olarak nitelendirdiği kişileri, tehditlerde bulunmak ve mağazaları kapatmaya zorlamakla suçladı. Gazete ‘isyancıları’, esnafa zarar vermenin yanı sıra ‘ekonomiyi ve eğitimi bozma’ girişimlerine karşı uyardı ve Tahran'da güvenliği bozmaya çalışanlarla sert ve acımasız bir yüzleşme çağrısında bulundu.
Reuters’ın bir haberinde ise yarı resmi İran Haber Ajansı’nın başkent Tahran'daki protestoların önemini küçümsediği vurgulandı. ISNA haber ajansı, kentin yaklaşık 10 bölgesinde ‘sınırlı katılımla’ gösterilerin gerçekleştiğini aktardı ve Pazar çarşısındaki birçok esnafın, kargaşanın yol açacağı zarar korkusuyla dükkânlarını kapattığını vurguladı.
İranlı komutan İsrail ve ABD’yi suçladı
İran Ordu Komutanı Tuğgeneral Abdurrahim Musevi, İsrail ve ABD’yi protestoların arkasında olmakla suçladı ve ‘en önemli stratejilerinin halkın sebatını kırmak olduğunu’ söyledi. Musevi ayrıca, protestoculara ‘kıyamet günü’ uyarısında bulundu. Musavi, protestoculara yönelik baskılara katılan polis güçleri, Devrim Muhafızları ve Besic'e desteğini dile getirdi. Güvenlik güçlerinin ‘ülkenin güvenliğini korumak ve tehditlere karşı koymak için tek bir siperde mücadele ettiğini’ söyleyen Ordu Komutanı, İran'ın içinden geçtiği dönemi ‘birçok işarete göre beklenen Mehdi'nin geliş dönemi’ olarak değerlendirdi.
Devrim Muhafızları'na bağlı Fars haber ajansı, Tahran Polisi Önleme Birimi Komutanı Albay Celil Mevkufi'nin, güçlerinin ‘pazarda iltihaba neden olan bir dizi mikrobu tutukladığını’ söyledi ve "Piyasadaki mevcut koşullar normal, tüm dükkanlar ve esnaf günlük faaliyetlerini sürdürüyor” dediğini aktardı.
Kürdistan eyaletinde protestoların şiddetlenmesinden bir gün sonra, devlete bağlı IRNA haber ajansının, Kürdistan valisinden aktardığına göre, Sünnilerin çoğunlukta olduğu eyalette yetkililer, Hz. Muhammed’in doğum günü nedeniyle okulların ve üniversitelerin kapatılmasına karar verdi. Yurtdışında faaliyet gösteren bazı İran medya organları, yetkililerin Belucistan eyaletindeki okulları ve üniversiteleri kapatmadığını bildirdi.
Bu arada Kürdistan eyaletindeki polis kuvvetleri komutanı, ‘isyancıları’, Senendec kentinde aralarından geçen bir vatandaşı öldürmekle suçladı. Komutanın yorumu, bir araba sürücüsünün güvenlik güçlerinin ateşi sonucu ölmesinden sonra caddedeki panik durumunu gösteren bir videonun yayılmasından sonra geldi. Görgü tanıkları polisin sürücüyü vurduğunu söyledi.
‘Haklarında kesin ve caydırıcı cezalar verilecek’
Sıkı güvenlik önlemlerinin ortasında, İçişleri Güvenlik İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı Mecid Mir Ahmedi, isyanlar sırasında tutuklananların artık duruşmaya kadar serbest bırakılmayacağını söyleyerek, "Yargılamaları süratle yapılacak, haklarında kesin ve caydırıcı cezalar verilecek" dedi.
Mir Ahmedi, mevcut protestoları değerlendirirken komplo teorisini yineleyerek, "Son kargaşanın lideri ABD, Siyonist varlık ve müttefikleriydi. Düşmanların yararlanmak istediği en önemli konu psikolojik savaş. Onlar İran'ın her noktasında ve her yerde güvensizlik istiyorlar" dedi.
Gözaltına alınan öğrencilerin yüzde 98'i serbest bırakıldı
İran Parlamentosu Eğitim Komitesi Başkanı milletvekili Alireza Manadi ise gözaltına alınan öğrencilerin yüzde 98'inin serbest bırakıldığını söyleyerek herhangi bir öğrencinin tutuklandığı bilgisini yalanladı. IRNA'ya göre Manadi “Öğrenciler istediğini özgürce söyleyebilir” dedi.
Hükümet, protestoları ABD de dahil olmak üzere İran'ın düşmanları tarafından planlanan bir komplo olarak değerlendirdi ve silahlı muhalifleri, ‘en az 20 güvenlik görevlisini öldüren’ şiddet eylemleri gerçekleştirmekle suçladı. Oslo Merkezli İran İnsan Hakları Örgütü, olaylarda 19'u çocuk olmak üzere 185'den fazla kişinin öldüğünü bildirdi. Örgüt, "Güvenlik güçlerinin protestoculara yönelik uyguladığı baskıda yüzlerce kişi yaralandı ve binlerce kişi tutuklandı" diyerek en fazla ölümün, can kayıplarının yarısının kaydedildiği Belucistan eyaletinde meydana geldiğini aktardı.
Cumartesi günü İran'da gece harekatı sırasında Besic’in iki üyesi öldürüldü. Resmi IRNA haber ajansı, Devrim Muhafızları'nın bir kolu olan Besic seferberlik güçlerinin bir üyesinin, güney Tahran'da bir grup tarafından gerçekleştirilen ‘silahlı saldırı sonucu ciddi bir kafa travması geçirdikten sonra’ öldüğünü bildirdi. Tahran Polis Şefi Hüseyin Aştari, "Son olaylarda üç polis öldürüldü, birçok emniyet mensubumuz yaralandı" dedi.
Kürt kasabası Sakkız'da 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin cenazesinin kaldırıldığı gün gösteriler patlak verdi. Birçok kişi, 40 yılı aşkın bir süredir ülkeyi yöneten İran Dini Lideri Ali Hamaney ve rejiminin devrilmesi çağrısında bulundu.
İran parlamentosunun 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin ölümüyle ilgili yeni yayınlanan tartışmalı adli tıp raporunu onaylamasının ertesi günü, İran Parlamentosu İçişleri Komisyonu Başkanı, Amini’nin ölümünden sorumlu tutulan ‘ahlak polisinin kullandığı yöntemlerde reform yapılmasının Meclis'te önerilmediğini’ söyledi. ILNA haber ajansına göre, Komisyonu Başkanı yaptığı açıklamada, "Hükümet parlamentoya bir taslak sunabilir ve buna karşılık milletvekilleri de bu konuda bir taslak sunabilir" ifadelerini kullandı.
İngiliz-İranlı aktivist ve aktris Nazanin Boniadi, İranlıların başörtüsüne karşı değil; ‘cinsiyet ayrımcılığına, zorlama ile yapılan itiraflara, yasal süreç eksikliğine, adil olmayan yargılamalara, yargısız infazlara, ifade özgürlüğünün kısıtlanmasına, işkenceye, reşit olmayan evliliklere, hükümet yolsuzluğuna ve teröristlere’ karşı mücadele ettiklerini belirtti.
İran ve İsrail bayrakları (Reuters)