Ürdün'ün ulusal güvenliğini kim tehdit ediyor: İran mı İsrail mi?https://turkish.aawsat.com/home/article/3927396/%C3%BCrd%C3%BCn%C3%BCn-ulusal-g%C3%BCvenli%C4%9Fini-kim-tehdit-ediyor-i%CC%87ran-m%C4%B1-i%CC%87srail-mi
Ürdün'ün ulusal güvenliğini kim tehdit ediyor: İran mı İsrail mi?
Ürdün’de resmi kamuoyu araştırmasının sonuçları, Amman'da kamuoyunun Tahran'a yönelik karşıtlığın artarken Tel Aviv'e olan karşıtlığının azaldığını gösteriyor
Amman'daki İran Büyükelçiliği Dünya Kudüs Günü'nü kutluyor (PETRA)
Ürdün'ün ulusal güvenliğini kim tehdit ediyor: İran mı İsrail mi?
Amman'daki İran Büyükelçiliği Dünya Kudüs Günü'nü kutluyor (PETRA)
Tarık Dilvani
Ürdün'de yapılan resmi bir kamuoyu araştırması, İsrail ve İran'ın Ürdünlülerin gözündeki yerine ilişkin dikkate değer sonuçlar kaydetti. Ürdün Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi tarafından yürütülen kamuoyu araştırmasına göre, İsrail ve İran aşağı yukarı aynı derecede Ürdün'ün ulusal güvenliğine yönelik bir tehdit kaynağı olarak görülüyor. Bu, İsrail'e karşı düşmanlığın -önceki yıllara oranla daha yavaş bir tempoda da olsa- devam etmesiyle birlikte kamuoyunun düşünce yapısında Tahran'a karşı bir farklılık olduğunu gösteriyor.
Görünen o ki, Ürdün'de İran'a yönelik kamuoyu karşıtlığı, en son İran’ın Suriye sınırı üzerinden uyuşturucu kaçırma eylemlerinden doğrudan sorumlu tutulması olmak üzere birçok faktör nedeniyle günden güne büyüyor. Örneğin geçen ağustos ayında, başkent Amman'ın doğusundaki bir mahallede duvara Irak Haşdi Şabi sloganları ve İran sembollerinin yazılması infial yaratmıştı. Daha sonra duvarın ABD yapımı bir dizinin çekimlerinin parçası olduğu anlaşılmıştı.
Ürdünlüler İran'a ve İran'ın bölgedeki politikasına karşı ilk kez karşıtlıklarını dile getirmiyorlar. Ürdün'de Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü tarafından 2015 yılında yapılan bir kamuoyu araştırması, Ürdünlülerin İran'ı veya Hizbullah'ı sevmediğini ortaya koymuştu.
İran ve İsrail aynı kefede
Aslında Ürdün Başbakanı Bişr el-Hasavne hükümeti hakkında kamuoyunun nabzını ölçmek için yapılan resmi kamuoyu araştırması, ankete katılanların yüzde 61'inin İsrail'i Ürdün'ün ulusal güvenliğine yönelik bir tehdit kaynağı olarak görürken, yüzde 54'ünün İran'ı aynı şekilde gördüğünü ortaya koydu. İki sonuç birbirine oldukça yakın olmasıyla dikkat çekiyor.
Gözlemciler böyle bir sonucun çıkmasının mantıklı olduğunu söylüyor. İran uzmanı Nebil el-Atum, İran’daki tüm müfredatların İran'ın düşmanının ne İsrail ne de Batı olduğunu, daha ziyade Araplar olduğunu gösterdiğini, dolayısıyla buradan Arap halklarının genel olarak İran'a karşı artan düşmanlığının nedenini anlamanın mümkün olduğunu söylüyor. İran'ın mezhebi İslam dünyasına liderlik etmek için kullanmaya çalıştığını da ekleyen Atum, yerel müfredatta “Ummu'l-Kura Teorisi” kitabı gibi Müslümanların liderliğini devralmak gerektiğini, yani İran’ın Araplar ve Müslümanlar için nasıl manevi ve siyasi bir kıble olabileceğini vurgulayan öğretim kitaplarına yer verildiğine dikkat çekti.
Halk korkarken, resmi kanallar sakin
İran’ın Ürdün Büyükelçiliği, İkinci Sekreteri ve Heyet Başkan Yardımcısı Hamid Rıza Kazımi aracılığıyla ülkesinin Ürdün'ün güvenliğine tehdit oluşturduğu yönündeki suçlamaları reddetti. Bununla birlikte uzmanlar, İran'ın planları konusunda uyarırken, resmi kanallar yıllarca süren sözlü gerginlikten sonra aylardır sakinliğini koruyor. Geçen temmuz ayında Ürdün Başbakanı Bişr el-Hasavne BBC Arapça'ya verdiği demeçte İran'ın Ürdün için bir tehdit oluşturmadığını söylemişti.
Ürdün’ün eski Tahran Büyükelçisi ve eski bakanı Dr. Bessam el-Amuş, İran'ın yatırım, dini turizm veya Şii mezhebini yayma yoluyla Ürdün'e sızma girişimlerinden bahsederek Tahran’ın bu yüzden Ürdünlüler tarafından sevilmediğini söylemişti.
Amman, İran'ın başkentindeki Suudi Arabistan Büyükelçiliği’ne yapılan saldırıya karşılık Tahran'daki büyükelçisini resmi olarak geri çağırdığından beri yeni bir elçi atamaktan kaçınıyor. Öte yandan Tahran, iki ülke arasındaki soğukluğa istinaden Amman'daki büyükelçiliğini, büyükelçilik kadrosundaki ikinci derece bir diplomat tarafından yönetmekle yetiniyor.
İsrail düşmanlığı azaldı mı?
Gözlemciler, gösteriler ve oturma eylemleri düzenleme ve hatta Kudüs'teki gerilim veya Gazze'deki çatışma gibi devam eden olaylarla bağlantılı dönemlik protesto kampanyaları gibi Ürdün sokaklarındaki İsrail karşıtı faaliyetlerde bir azalma olduğunu belirtiyorlar.
Görünen o ki son iki yılda, büyük bir ekonomik küçülmenin yanı sıra işsizlik ve yoksulluk rakamlarındaki artış ışığında, günlük hayatın gereklerini yerine getirmekle meşgul olan Ürdün halkı bir oldu-bitti politikası ile karşı karşıya. Su karşılığında elektrik anlaşmasında olduğu gibi İsrail ile gaz anlaşması da yapıldı. Nüfusunun yaklaşık yarısının Filistin kökenli olduğu bir ülkede 'Filistin davası' ivmesini kaybetti. Tahran'la ilişkilerinden ötürü Hamas Hareketi ve Filistin İslami Cihad Örgütü gibi direniş hareketlerine duyulan sempati azaldı.
Filistin meselesinin gündemden düşmesiyle paralel olarak Ürdün ve İsrail arasındaki normalleşme hızının artması ve İsrail'deki Ürdünlü işçi sayısındaki artış da dahil olmak üzere diğer endişe verici göstergeler de ön plana çıktı.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Stratejik Araştırmalar Merkezi tarafından mart ayında yapılan bir önceki ankette, Ürdünlülerin yaklaşık yarısı son Ürdün-İsrail ilişkilerini iyi olarak nitelendirdi. Çoğu Ürdünlü, İsrail ile asgari düzeyde bir ilişki sürdürmenin Ürdün'ün çıkarına olduğunu düşündüklerini ifade etti.
Suriye ordusu Suveyda'dan çekilmeye başladıhttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5165610-suriye-ordusu-suveydadan-%C3%A7ekilmeye-ba%C5%9Flad%C4%B1
Suriye ordusu, çarşamba akşamı, nüfusunun çoğunluğunu Dürzilerin oluşturduğu Suveyda ilinden çekilmeye başladı. Savunma Bakanlığı, şiddet olaylarının yaşandığı ilde yeni bir ateşkes anlaşmasının açıklanmasından birkaç saat sonra çekilme kararını duyurdu.
Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, ‘Suriye Arap Ordusu'nun, imzalanan anlaşmanın hükümleri uyarınca ve ildeki yasadışı grupların temizlenmesi tamamlandıktan sonra Suveyda'dan çekilmeye başladığı’ belirtildi. Açıklamada, Suveyda’da konuşlu diğer hükümet güçlerinin çekilmesinden bahsedilmedi.
Anlaşma, İsrail'in Şam'daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve Genelkurmay Başkanlığı çevresinin yanı sıra Suriye'nin güneyindeki Suveyda ve Dera illerinde konuşlu hükümete bağlı güçlere karşı hava saldırıları düzenlemesi üzerine sağlandı.
Ateşkes anlaşmasının maddeleri
Dürzi lideri Yusuf Carbu, hükümet ile Suveyda'nın önde gelenleri arasında bir anlaşmaya varıldığını açıkladı. Dürzilerin Ruhani Lideri Şeyh Hikmet Hicri ise anlaşmayı reddederek ‘Suveyda tamamen özgürleştirilinceye’ kadar savaşın devam edeceğini vurguladı.
Yaptığı açıklamada herhangi bir anlaşma ve müzakere yaptığı ve yetki vermeyi reddeden Hicri, ‘bu ortak tutumdan saparak tek taraflı temas veya anlaşma yapan kişi veya kurumları’ uyardı.
Öte yandan Carbu, anlaşmanın Suveyda'daki askeri operasyonların tamamen ve derhal durdurulmasını, ordunun kışlalarına geri dönmesini ve ateşkesin uygulanmasını denetlemek üzere devlet ve Suveyda'nın önde gelen isimlerinden oluşan bir gözetim komitesi kurulmasını içerdiğini söyledi.
Dürzi lider anlaşmanın ayrıca, ‘Suveyda'nın Suriye devletine tam olarak entegre edilmesini ve tüm eyalet toprakları üzerinde tam egemenliğinin teyit edilmesini’ öngördüğünü de belirtti.
Anlaşma aynı zamanda iç güvenlik güçlerinin ve devlet polisinin yanı sıra Suveyda ve çevresindeki bölgelerden polis memurlarının konuşlandırılmasını ve Suveyda’daki polis memurlarının ilin güvenlik dosyasını yönetmek için liderlik ve yürütme görevlerini üstlenmelerini de içeriyordu.
İsrail dün başkent Şam'daki Genelkurmay Başkanlığı karargahını bombaladı (Reuters)
Carbu’ya göre taraflar, anlaşma uyarınca Suveyda'da ağır silahların düzenlenmesi için bir mekanizma üzerinde anlaşarak, devletin kontrolü dışındaki silahların toplatılması ve Suveyda'nın tüm bölgelerinde Suriye yasalarına ve düzenlemelerine uygun olarak tüm devlet kurumlarının yeniden faaliyete geçirilmesini garantilediler.
Onlarca ceset
Suriye Sağlık Bakanlığı tarafından dün yapılan açıklamada, İsrail'in Şam'a düzenlediği hava saldırılarında 3 kişinin öldüğünü, 34 kişinin yaralandığını bildirdi. Bakanlık, Suveyda'daki El-Vatani Hastanesi’nde ise güvenlik güçleri mensupları ve sivillerin de aralarında bulunduğu onlarca cesedin bulunduğunu açıkladı.
Suriye Dışişleri Bakanlığı tarafından dün yapılan açıklamada, İsrail’in Genelkurmay Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı çevresini ve ülkenin güneyini hedef alan son saldırılarının ‘ciddi bir tırmanış’ oluşturduğu vurgulandı.
Açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
“Suriye, bu tehlikeli tırmanış ve sonuçlarından İsrail'i tamamen sorumlu tutuyor. Ayrıca, uluslararası hukukun sağladığı tüm araçlarla topraklarını ve halkını savunma konusunda tüm meşru haklarını saklı tutar. İsrail'in Suriye'de gerginliği tırmandırmak, kaos yaratmak ve güvenliği ve istikrarı bozmak için izlediği sistematik politika kapsamında gerçekleştirilen bu açık saldırı, BM Şartı ve uluslararası insani hukuku açıkça ihlal ediyor.”
Dışişleri Bakanlığı, ‘uluslararası toplumu sorumluluğunu üstlenmeye ve Birleşmiş Milletler üyesi olan egemen bir devletin topraklarına yönelik İsrail'in tekrarlanan saldırılarına son vermek için acil önlemler almaya’ çağırdı.
Yedioth Ahronoth gazetesi dün İsrailli bir güvenlik yetkilisinin, İsrail'in Suriye'deki gerginliğin çözümü konusunda bir anlaşmaya yakın olduğunu söylediğini aktardı. Gazetenin bildirdiğine göre yetkili, “Şu an Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın ateşkes ilan edeceğini ve güneydeki Suveyda’dan askerlerini çekeceğini tahmin ediyoruz” dedi.
İsrail’in hava saldırıları
Öte yandan İsrail ordusu dün, Suriye Genelkurmay Başkanlığı binasının girişini hedef aldığını doğrulamasının ardından Şam'daki Cumhurbaşkanlığı sarayı çevresinde bir ‘askeri hedefi’ vurduğunu açıkladı.
İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee dün, X hesabından yaptığı açıklamada, İsrail ordusunun Şam bölgesinde Suriye Genelkurmay Başkanlığı binasını vurduğunu söyledi. Adraee, “Suriyeli liderleri, Şam'daki Genelkurmay Başkanlığı’ndan savaşı yönetiyor ve güçlerini Suveyda’ya gönderiyor” ifadelerini kullandı.
Adraee, İsrail ordusunun ‘Şam'daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı çevresinde bir hava hedefini vurduğunu’ da sözlerine ekledi.
Fransız Haber Ajansı AFP’ye konuşan üç görgü tanığı, Şam'daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı çevresinde bir patlama sesi duyduklarını ve ardından dumanların yükseldiğini bildirdi.
Komşu mahallede yaşayan ve ismini vermek istemeyen 51 yaşındaki bir kadın, “Bombardımanın ardından evimin balkonunda Emevi Meydanı'nda neler olup bittiğini izlemeye çalışıyordum ve bir patlama sesi duydum. Ardından, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın genellikle önemli misafirlerini ağırladığı Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın yakınlarında yükselen bir duman bulutu gördüm” ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın bulunduğu tepenin yakınlarındaki iki bölgede yaşayan iki kişi de patlamanın ardından yoğun duman gördüklerini doğruladı.
Saldırılar, Suriye hükümetinin, rejim güçlerinin kontrolünü ele geçirdikten bir gün sonra Suveyda'da çatışmaların yeniden başladığını belirtmesinin ardından gerçekleşti. Suriye Arap Haber Ajansı SANA, Savunma Bakanlığı'nın dün yaptığı açıklamada, ‘yasa dışı’ grupların Suveyda'daki el-Vatani Hastanesi’ni ordu ve iç güvenlik güçlerine karşı saldırılar için bir üs olarak kullandığını söylediğini bildirdi.
Savunma Bakanlığı Medya ve İletişim Müdürlüğü, söz konusu silahlı gruplara bağlı çok sayıda keskin nişancının hastanenin çatısında konuşlandığını ve hükümet güçlerini yoğun bir şekilde hedef aldığını belirtti. Açıklamada, “Hastaneyi ve çevresini tarafsızlaştırmak ve Sağlık Bakanlığı ve Acil Durum Bakanlığı personelinin hastaneye girmesine izin vermek için defalarca çağrıda bulunduk, ancak şu ana kadar herhangi bir yanıt almadık” ifadeleri yer aldı.
Suriye ordusu ve güvenlik güçleri, şehirde yaşanan çatışmaların ardından Suveyda'da konuşlandırıldı (EPA)
Diğer taraftan salı günü düzenlediği saldırılar Suriye'nin güneyindeki Suveyda ve Dera ile sınırlı kalan İsrail, dün saldırılarını Şam'daki Genelkurmay Başkanlığı binası ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı çevresini de kapsayacak şekilde genişletti.
İsrail ordusu tarafından dün yapılan açıklamada, Şam'daki Genelkurmay Başkanlığı binası girişinin hedef alındığı ve Suriye sınırındaki birliklerin güçlendirileceği belirtildi. İsrail Ordu Sözcüsü Adraee, İsrail ordusunun Suriye Genelkurmay Başkanlığı binasının giriş kapısını vurduğunu söyledi. İsrail ordusunun Suriye'deki Dürzilere yönelik gelişmeleri ve eylemleri izlemeye devam ettiğini belirten Adraee, İsrail ordusunun siyasi talimatlara göre bölgede saldırılar düzenlediğini ve çeşitli senaryolara karşı hazırlıklı olduğunu da sözlerine ekledi. İsrail Hava Kuvvetleri, Genelkurmay Başkanlığı binası girişine düzenlenen saldırıdan birkaç saat sonra Şam'ın merkezindeki bu binaya yeni saldırılar düzenledi. Yeni saldırılar daha büyük bir tırmanışın habercisi gibi görünüyordu, zira İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz, Suriye'ye yönelik ‘acı verici’ saldırıların başladığını söyledi. Katz, “Şam'a yönelik uyarılar sona erdi, şimdi acı verici saldırılar başlayacak” diye ekledi.
SANA dün sabah Şam'da bir patlama sesi duyulduğunu bildirirken, Suriye devlet televizyonu İsrail’e ait insansız hava araçlarının (İHA) Şam semalarında uçtuğunu ve patlamalar olduğunu aktardı. Suriye Haber Ajansı ise İsrail'in Şam'ın merkezine düzenlediği saldırıda iki sivilin yaralandığını bildirirken, Reuters iki Suriyeli güvenlik kaynağına dayanarak İsrail'in başkentin savunma bakanlığını hedef alan bir hava saldırısı düzenlediğini aktardı. Alikhbaria Syria kanalı ise İsrail'in Şam'ın merkezine düzenlediği saldırıda iki sivilin yaralandığını bildirirken, Reuters iki Suriyeli güvenlik kaynağına dayandırdığı haberde İsrail'in Şam’da Savunma Bakanlığı binasını hedef alan bir hava saldırısı düzenlediğini aktardı. Suriye basını daha sonra Şam'daki Genelkurmay Başkanlığı binasında büyük hasar meydana geldiğini bildirdi.
Kanlı çatışmalar
Bu gelişmeler, Suveyda'da ilanından sadece birkaç saat sonra çöken ateşkesten sonra yaşandı. Ateşkes, günlerce süren ve çok sayıda kişinin ölümüne yol açan kanlı mezhep çatışmalarına son vermeyi amaçlıyordu.
Suriyeli güvenlik güçleri pazartesi günü, Dürzi silahlı gruplar ile Bedevi aşiretler arasındaki çatışmaları kontrol altına almak amacıyla Suveyda’da konuşlandırıldı. Ancak bu kez de Suriyeli güvenlik güçleri ile Dürzi silahlı gruplar arasında çatışma başladı. İsrail, pazartesi ve salı günü Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçlerine hava saldırıları düzenleyerek müdahale etti ve amacının Dürzileri korumak olduğunu açıkladı.
Suriye Savunma Bakanlığı'nın salı akşamı ilan ettiği ateşkes uzun sürmedi. Yerel haber sitesi Suwayda24, Suveyda ve çevresindeki köylerin dün sabah yoğun topçu ve havan topu saldırısına maruz kaldığını bildirdi. Suriye Savunma Bakanlığı SANA'nın aktardığı açıklamasında, Suveyda'daki yasadışı grupları ateşkesin ihlalinden sorumlu tuttu. Bakanlık, Suveydalılara evlerinde kalmaları çağrısında bulundu.
Pazar günü çatışmaların başlamasından bu yana onlarca sivil, Suriyeli güvenlik gücü mensubu ve Dürzi silahlı unsur hayatını kaybetti. Suveyda’da siviller ve Reuters muhabirleri, hükümet güçlerinin dün evleri yağmaladığını, yaktığını ve arabaları ve ev eşyalarını çaldığını söyledi. Bir Suvayda sakini, Reuters muhabirine evinde başından vurularak öldürülen kardeşinin cesedini görmesine izin verdi.
Suveyda'nın bir mahallesindeki Suriyeli güvenlik güçleri mensupları ve silahlı çocuklar, 15 Temmuz 2025 (AFP)
İsrail Savunma Bakanı Katz dün, Suriye hükümetine ‘Dürzileri rahat bırakması’ uyarısında bulundu. Katz, İsrail ordusunun Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçleri geri çekilene kadar bombalamaya devam edeceğini vurguladı.
Bu arada ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Thomas Barrack dün yaptığı açıklamada, ABD'nin ‘itidal ve birliği sağlayabilmek için’ tüm taraflarla temas halinde olduğunu söyledi.
