Lübnanlılar, Suriye ile deniz ve kara sınırı konusunun çözülmesini talep ediyor

Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı İlyas Busaab, Eylül ayında Lübnan’a yaptığı ziyarette ABD’li arabulucu Amos Hochstein’a eşlik etti
Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı İlyas Busaab, Eylül ayında Lübnan’a yaptığı ziyarette ABD’li arabulucu Amos Hochstein’a eşlik etti
TT

Lübnanlılar, Suriye ile deniz ve kara sınırı konusunun çözülmesini talep ediyor

Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı İlyas Busaab, Eylül ayında Lübnan’a yaptığı ziyarette ABD’li arabulucu Amos Hochstein’a eşlik etti
Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı İlyas Busaab, Eylül ayında Lübnan’a yaptığı ziyarette ABD’li arabulucu Amos Hochstein’a eşlik etti

Lübnan, cumhurbaşkanlığı seçimi ve hükümetin oluşum süreci önündeki engelin dışında da sınırlarını çizme alanında uzun zamandır beklenen büyük adımlar atıyor.
İsrail ile güney deniz sınırına ilişkin anlaşmanın, ABD’li arabulucu Amos Hochstein’in Salı veya Çarşamba günü Beyrut’a gelişiyle bu hafta ortasında imzalanması bekleniyor.
Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı İlyas Busaab ise, Suriye ile deniz sınırının çizilmesini görüşmek üzere gelecek hafta Şam’a gitmeye hazırlanıyor.
Muhtemelen bu hafta, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Lübnanlı teknik heyetler arasında bir toplantıya da tanık olacak.
Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn, geçtiğimiz Cumartesi günü Beşşar Esed ile yaptığı telefon görüşmesinde deniz sınırlarının çizilmesi konusunu ele aldı.
Taraflar, bu konuda resmi heyetler oluşturulması ve görüşmeler yapılması konusunda mutabık kaldı.
Şarku’l Avsat’a konuşan Lübnanlı resmi kaynaklara göre, İlyas Busaab ve beraberindeki heyet müzakere sürecini ve iki ülke arasında Lübnan’ın kuzey deniz sınırının çizilmesi konusunda bir anlaşma taslağının hazırlanma çalışmasını başlatacak.
Güçlü Lübnan bloğu milletvekili Alain Avn, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, (GKRY) ile müzakerenin muhtemelen ‘kolay ve hızlı’ olacağını söyleyerek şöyle devam etti:
“Suriye ile sınırların çizilmesi konusuna gelince, Cumhurbaşkanı Avn, Suriye Devlet Başkanı ile temasa geçip, müzakerelere başlamayı kabul ederek kapıyı açtı. Bu hedefe giden yol bu hafta başlayacak ama kesinlikle bir turda bitmeyecek. Lübnanlı heyetin ziyareti, mekanizma ve müzakere çerçevesi üzerinde anlaşmaya varılması ve büyük olasılıkla her iki taraftan da müzakere için bir komite oluşturulmasıyla sonuçlanabilir.”
Suriye hükümetinin Mart 2021’de Rus Capital şirketi ile petrol arama ve sondaj sözleşmesi imzaladığını açıklaması ve Suriye tarafının çizdiği deniz sınırlarının Lübnan tarafında 2 No’lu Blok ile büyük ölçüde örtüştüğünün ortaya çıkması Lübnan’da büyük tepkiye neden oldu.
Lübnan’da son saatlerde, deniz sınırına ek olarak, Suriye ile kara sınırı konusunun çözülmesini talep eden sesler yükseldi.
Şarku’l Avsat’a konuşan Lübnan Kuvvetleri Partisi’nden kaynaklar konuya ilişkin şu açıklamayı yaptı:
“Suriye sınırının belirlenmesi, anlaşmanın son haftasında değil, anlaşmanın başlangıcında yer almalıydı. Ancak her durumda, herhangi bir zamanda sınırların çizilmesi ulusal-egemen bir talep oluşturur. Suriye ile sınır, Şam’ın Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde resmi olarak tanımasıyla Lübnan Şeba Çiftlikleri’nden başlaması gerek. Bildiğimiz kadarıyla, Suriye rejiminin bölgede Lübnan’ın egemenliği ve varlığını tanımadığı ve onu Baasçı kökenden Suriye’ye ilhak etmeyi düşündüğünden dolayı, yaşananların sadece bir medya hamlesi olmayacağını umuyoruz.”
Şarku’l Avsat’a konuşan bir diğer isim olan Ortadoğu Stratejik İşler Enstitüsü Müdürü Dr. Sami Nadir ise, “İsrail ile olan sınır konusunda bir ABD arabulucu çizgiye girdi, peki şimdi hangi arabulucu Suriye ile sınır çizgisi konusuna dahil olabilir?” dedi.
Nadir, iki ülke arasındaki ilişkilerin gergin olduğunu ve Lübnan’daki yerinden edilmiş insanların kaderini belirleyemediklerini vurguladı.
Nadir ayrıca, “Suriye’de büyük nüfuzu olan Rusların da bu tür bir adımı kolaylaştırmasını beklemiyoruz, çünkü çıkarlarına zarar veriyor” yorumunda bulundu.



Rusya, yeniden yapılanmanın başlamasıyla birlikte Suriye arenasına geri dönüyor

Şeybani, Moskova'da Lavrov ile görüşmesinde güçlü bir diplomatik beden dili sergiledi (AFP)
Şeybani, Moskova'da Lavrov ile görüşmesinde güçlü bir diplomatik beden dili sergiledi (AFP)
TT

Rusya, yeniden yapılanmanın başlamasıyla birlikte Suriye arenasına geri dönüyor

Şeybani, Moskova'da Lavrov ile görüşmesinde güçlü bir diplomatik beden dili sergiledi (AFP)
Şeybani, Moskova'da Lavrov ile görüşmesinde güçlü bir diplomatik beden dili sergiledi (AFP)

Mustafa Rüstem

Sonunda ilk kez, birbiri ile savaşan eller tokalaştı. Rusya'nın siyasi karar alma süreçlerinin mutfağı olan Moskova Dışişleri Bakanlığı'nın lüks salonundaki beyaz masanın etrafında, on yıldır birbirine hasım olan gözler buluştu. Bu, Suriye Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani’nin, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Mahir eş-Şara'nın da aralarında bulunduğu üst düzey bir heyetin eşlik ettiği ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile bir araya geldiği bu türden ilk ziyaretiydi.

Bu ziyaret, on yıllardır ittifak dilinin baskın olduğu iki ülke arasındaki diplomatik kartların yeniden karılması açısından son derece önemli görünüyor. İttifak, Beşşar Esed rejiminin devrilmesinin akabinde Moskova'ya kaçmasının ardından değişti. Ancak Kremlin’in kapıları, Esed iktidarını devirme hareketinin başlamasıyla birlikte katıldığı Suriyeli muhalif güçlerin saflarındaki siyasi ve askeri mücadelesinin başlangıcından bu yana, “Ebu Ayşe” lakaplı Bakan Şeybani'ye açıldı.

Yeni bir beyaz sayfa

Siyaset dünyasının en meşhur sözü olan “bugünün düşmanı yarının dostu olabilir” doğrudur. Mutlak anlamda ne düşmanlık ne de dostluk vardır. Ancak görüşmelerdeki beden dili söyleyeceğini söyledi ve Rus diplomasisinin, Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara'yı 15 Ekim'de Moskova'da yapılması planlanan Rus-Arap zirvesine davet ederek de olsa, Suriye topraklarına ve Akdeniz'e erişimini koruma konusundaki “aceleci” tavrını özetledi.

 Rusya, Esed'in devrilmesinden bu yana Moskova'ya yaptığı ilk ziyarette Şeybani'yi ağırladı (AFP)Rusya, Esed'in devrilmesinden bu yana Moskova'ya yaptığı ilk ziyarette Şeybani'yi ağırladı (AFP)

Suriyeliler, Lavrov ve Şeybani arasındaki görüşmede genel bir diplomatik denklik tablosuna ulaşmadan önce, Esed Suriyesi döneminde alışılan itaatkarlıktan uzak olduklarını açıklayan bir beden dili benimsemeye çalıştılar. Suriye Dışişleri Bakanı, ülkesinin Moskova'nın Esed rejimiyle ekonomik, güvenlik ve askeri alanlarda imzaladığı tüm önceki anlaşmaları kapsamlı bir şekilde yeniden değerlendirmeye çalıştığını gizlemedi. Bu yeniden değerlendirme, iki ülke arasındaki ilişkilerin geleceğini şekillendirmeyi amaçlıyor.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise ülkesinin, Suriye halkının tercihlerine saygı duyduğunu ve Moskova'nın Şam'daki yeni yönetimle iş birliği yapma isteğini dile getirdi. Hatta yaptırımların kaldırılması çağrısında bulundu.

Şantaj mı yoksa oyunun kuralları mı?

GSM Merkezi Direktörü Dr. Asıf Melhem, The Independent Arabia'ya verdiği röportajda, “sözlü destek” sınırları içinde kalan Suriye'ye yönelik yaptırımların kaldırılması ve benzeri konularla ilgili özel görüşmelere rağmen, mevcut Suriye hükümetinin ABD ve Batılı ülkelere her zaman kesin olarak güvenmenin imkânsız olduğunu anladığını söyledi.

Melhem, iki yönetim arasındaki gergin tutumlarda gözle görülür bir değişim olduğunu ve Şam'ın Esed rejimine verdiği destek sebebiyle Moskova'ya şantaj yapmaya çalışırken, Rusların bir miktar esneklik gösterdiğini belirtiyor. Melhem, “Yeni hükümet, ‘sizin yardımınız olmasaydı Esed çoktan devrilmişti’ demek istedi ve bu nedenle Rus yönetiminden tazminat ödemesini ve Esed'i teslim etmesini talep etmeye başladı” diye devam etti.

Ciddi Suriyeli yetkililer, Suriye'deki askeri üslerin Rusya için acil bir ihtiyaç ve Moskova tarihinde bir dönüm noktası olduğuna inanıyor. Ama durum böyle değil. Rusya'nın ihtiyacı olduğu doğru, ancak beklendiği kadar acil ve kaçınılmaz değil.

Rus GSM Merkezi’nin Direktörü, siyasette her pozisyonun bir bedeli olduğuna inanıyor. Rusya, Suriye'deki üslerini elinde tutmakla ilgileniyor ve bunları korumanın yanı sıra, Esed iktidarından önce bile Suriye ile iyi olan ilişkilerini sürdürmek istiyor.

Haberler, Rus bombardımanı nedeniyle sivillerin zarar gördüğü olaylarda artış olduğunu ortaya koyuyor (AFP)Haberler, Rus bombardımanı nedeniyle sivillerin zarar gördüğü olaylarda artış olduğunu ortaya koyuyor (AFP)

Direktör şu açıklamada da bulundu: “Her halükarda, üsler Moskova için bir ölüm kalım meselesi değil. Örneğin Suriye kıyılarını ele alırsak, Ruslar açısından Akdeniz'e erişimin tek yolu Karadeniz, Cebelitarık Boğazı veya Süveyş Kanalı’dır. Bu koridorlar ise belirli anlaşmalara tabi. Bu nedenle, özellikle Rusya, herhangi bir bölgede yaşanabilecek beklenmedik gelişme korkusuyla askeri varlığını çeşitlendirmeye başladı. Sudan, Libya ve Eritre'de askeri üsler kurma girişiminde bulundu. Zira üslerinin bulunduğu ülkelerde bazı siyasi değişiklikler yaşanabileceğinin ve bu durumda üslerini korumanın zorlaşabileceğinin farkında.”

Ekim 2011'de Moskova, Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi olarak, eski Suriye devlet başkanı Beşşar Esed'in istifasını isteyen Batı destekli kararlara karşı veto yetkisini kullanmaya başladı. Bu veto, 8 Aralık 2024'e kadar süren Suriye savaşı boyunca tekraren devam etti. Eylül 2015’te de askeri müdahalede bulundu. O dönemde Rus güçleri, DEAŞ ve terör örgütü olarak tanımladığı el-Kaide'nin Suriye kolu Nusra Cephesi de dahil olmak üzere muhalif grupları hedef aldıklarını kabul ettiler.

Bununla birlikte haberler, özellikle Kuzey Suriye'de Rus bombardımanları sebebiyle sivillerin zarar gördüğü olaylarda artış olduğunu ortaya koydu. Bu durum, milyonlarca insanın Türkiye yakınlarındaki veya sınırındaki kamplara göç etmesine yol açtı. Bu arada, Ekim 2016'da Moskova, BM İnsan Hakları Konseyi'ndeki koltuğunu kaybetti.

Rusya-Suriye ilişkileri, Suriye'nin bağımsızlığını tanıyan ilk rejim olan eski Sovyetler Birliği dönemine kadar uzanıyor. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre iki ülke arasında kurulan diplomatik ilişkiler ve stratejik ittifak, Hafız Esed'in Suriye'de iktidara gelmesiyle (1970'ten 2000'e) zirveye ulaştı.

Ekonomik ilişkiler

Tüm bunların bir uzantısı olarak Moskova, Şam ile ilişkilerini korumaya çalışıyor. Son görüşme de yeni bir koordinasyon aşamasının başlangıcı sayıldı. Rusya yalnızca siyasi ve askeri düzeylerde değil, ayrıca Suriye'nin yeniden inşası ve istikrarının sağlanması konusunda da kapsamlı yardım sunma isteğini dile getirdi.

Gözlemciler, bu görüşmenin kanlı bir dönemin ardından açık oynamaya ve yeni bir sayfa açmaya yönelik daha geniş bir çabanın parçası olduğuna inanıyor. Bu adımlar, sivillerin ölümüne ve geniş bir bölgede köy ve kasabalarda hâlâ görülebilen yıkıma yol açan bombardımanlar sebebiyle Rusya'nın kendileriyle karanlık bir geçmişe sahip olduğunu düşünen Suriyelilerin kızgınlığına rağmen atılıyor. Rusya'nın yeniden inşaya katılması yakıp yıktıklarını telafi etmenin, diğer yandan da yatırım ve çok sayıda anlaşmanın değerlendirilmesi yoluyla sıcak sulara dönüşün bir yolu olabilir.

 Dr. Asıf Melhem ise, Suriye ile Rusya arasında fosfat, petrol, doğalgaz ve Tartus Limanı alanındaki yatırımlar için imzalanan sözleşmelerin rejimin devrilmesinden çok önce iptal edildiğini vurguluyor. Bu sözleşmeler kapsamında Suriyeli şirketler ile ortak olan Rus şirketlerinin, hisselerini ortaklarına devrettiklerinin, dolayısıyla ziyaretin, bu anlaşma ve sözleşmelerin yeniden değerlendirilmesi bağlamında yapıldığının altını çiziyor.

Buna ilave olarak Rusya, Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi ve uluslararası alanda önemli bir varlığa sahip. Dünyanın en büyük ikinci gücü. Melhem bunun önemli olduğuna inanıyor, zira bu sebeple Rusya’nın görüşleri dikkate alınıyor. Dolayısıyla Rusya ile ilişkiler sürdürülmeli, bu durum şüphesiz Suriye'ye fayda sağlayacaktır.

Öte yandan Şam, Rusya'nın Suriye'ye ihtiyacı olduğunu iddia ederek durumu abartmaya çalışıyor. Melhem’e göre bu doğru değil, çünkü Suriye'nin toplam yüzölçümü Moskova ve kırsalının yüzölçümünü aşmıyor ve Rusya, eğer zorunda kalırsa ve bölgede kalmasının bedelinin elde edeceği faydadan daha büyük olduğunu görürse, sonunda bu üslerden vazgeçebilir.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.