‘Sürgünde Günbatımı’ kitabının yazarı Baha Tahir yaşamını yitirdi

Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
TT

‘Sürgünde Günbatımı’ kitabının yazarı Baha Tahir yaşamını yitirdi

Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)

Mısır’da kültür camiasının yanı sıra hastalıklarla mücadeleye de büyük katkılarda bulunan yazar, romancı ve çevirmen Baha Tahir perşembe günü, 87 yaşında yaşamını yitirdi.
Sanat eleştirmeni Tarık el-Şennavi, Facebook sayfasında şu paylaşımda bulundu:
“Her insanın isminden bir nasibi vardır. Üstad Baha Tahir ise hem (baha) güzellikten hem de (tahir) temizlikten nasibini almıştır… Unutulmaz bir iz bırakan hocamıza veda… Asla gün batımını bilmeyen, ‘Sürgünde Günbatımı’nın yazarına veda…”
Reuters haber ajansının aktardığına göre Mısır Kültür Bakanlığı da yazarın ölümünden duyulan üzüntüyü dile getirdiği açıklamasında onu ‘Mısır topraklarının yaratıcılığını ve Arap kütüphanesini düzinelerce roman ve çalışmalarla zenginleştirmek için verdiği mücadele ile büyük bir yazar’ olarak nitelendirdi.
İbrahim Abdulmecid, Eşref el-Aşmavi, Mansura İzzeddin, Ammar Ali Hasan, İbrahim İsa, Samir Derviş, Halid el-Safti ve Nura Naci gibi farklı nesillerden bir dizi yazar da sosyal medya üzerinden Baha Tahir’in vefatından duydukları üzüntüyü dile getirdiler.
Baha Tahir’in ölümü Mısır dışında da büyük bir üzüntüyle karşılandı. Cezayirli yazar Vasini el-A‘rac, Ummanlı yazar Süleyman el-Ma‘meri, Suudi Arabistanlı yazar Ahmed el-Samiri, Kuveytli yazar Saide Müfreh, Birleşik Arap Emirlikli yazar Saliha Ubeyd ve Iraklı yazar Hamza Alivi, Tahir’in vefatından duydukları derin üzüntüyü dile getirdiler.
Baha Tahir 13 Ocak 1935’te, kökleri Güney Mısır’daki Luksor’a kadar uzanan bir ailede dünyaya geldi. Coğrafya, birçok edebi eserini derinden etkiledi.
Lisans derecesini 1956 yılında Kahire Üniversitesi edebiyat fakültesi tarih bölümünden aldı. Kısa bir süre Devlet Enformasyon Servisi’nde çevirmen olarak, ardından da 1975’e kadar Mısır radyosunda kültür programında yönetmen ve yayıncı olarak çalıştı.
İnsanın baskı karşısında kendini ifade etme mücadelesini ele aldığı, çoğunlukla 1950’li yılların sonlarında ve 1960’lı yılların başlarında yazdığı ilk öykü koleksiyonu (Nişan) 1972’de yayınlandı.
1981 ve 1995 yılları arasında Birleşmiş Milletler’in Avrupa merkezinde çevirmen olarak çalışmak üzere Cenevre’ye yerleşmeden önce, 1970’lerin ortalarında Mısır dışında da çalışmaya başladı.

Birçoğu kişisel hayatının aşamalarını ve yaşadığı bazı olayları yansıtan edebi eserlerini yazmaya yurt dışında da devam etti. Eserleri arasında ‘Dün gece rüyamda seni gördüm’ ‘Palmiyenin doğusu’ ‘Duha dedi ki’ ve ‘Sürgünde aşk’ yer alıyor.
‘Safiye teyzem ve manastır’ ve 2018’deki ilk oturumunda Uluslar arası Arap Edebiyat Ödülü’nü kazanan ‘Sürgünde Günbatımı’ gibi eserleri televizyon dizisine dönüştürülmüştür.
Baha Tahir edebiyat eserlerinin yanında düşünce ve eleştiri üzerine de kitaplarda yazdı.
Luksor’da adını taşıyan bir kültür merkezi kurularak onurlandırılan yazar 1998’de ülkenin en prestijli ödülü olan Devlet Takdir Ödülü’ne, 2009’da da şimdi Nil Ödülü’ne dönüştürülmüş olan Mübarek Ödülü’ne layık görüldü.



Rekor kıran enerji patlamasının sırrı çözüldü mü?

Düşük kütleye ve parlaklığa sahip kırmızı cüceler, galaksideki en yaygın yıldız türü (NASA)
Düşük kütleye ve parlaklığa sahip kırmızı cüceler, galaksideki en yaygın yıldız türü (NASA)
TT

Rekor kıran enerji patlamasının sırrı çözüldü mü?

Düşük kütleye ve parlaklığa sahip kırmızı cüceler, galaksideki en yaygın yıldız türü (NASA)
Düşük kütleye ve parlaklığa sahip kırmızı cüceler, galaksideki en yaygın yıldız türü (NASA)

Bilim insanları gizemli bir enerji patlamasının, kırmızı cüce bir yıldızdan ve ölü bir yıldızın kalıntısından geliyor olabileceğini buldu.

Gökbilimciler radyo dalgası yayan bir patlama türünü uzun zamandır anlamaya çalışıyor. Normalde bir bölgeden gelen art arda patlamalar arasında birkaç saniye hatta daha kısa süre olur.

Ancak 2006'dan beri, patlamalar arasındaki sürenin birkaç dakikadan birkaç saate kadar değişebildiği olaylar saptanmaya başladı.

Uzun periyotlu radyo geçişi denen bu olaylar neredeyse 20 yıldır bilim insanlarının kafasını karıştırıyor ve bu aralıklı patlamalarda nasıl radyo dalgası üretildiğini anlamaya çalışıyorlar.

Bunlar genellikle galaksinin kalabalık bölgelerinde görüldüğü için hangi cisimden geldiklerini anlamak da zorlu bir iş.

Bulguları hakemli dergi Astrophysical Journal Letters'ta 26 Kasım'da yayımlanan yeni çalışmadaysa Samanyolu'nun daha az gökcismi içeren eteklerinden gelen bir uzun periyotlu radyo geçişi incelendi.

GLEAM-X J0704-37 adı verilen bu olayda her üç saatte bir 30 ila 60 saniye süren patlamalar gerçekleşiyor. Uzun periyotlu radyo geçişi olayları arasında, art arda patlamaları arasında en çok süre olan GLEAM-X J0704-37 bu anlamda rekoru elinde tutuyor.

Güney Afrika'daki MeerKAT ve Şili'deki Güney Astrofizik Araştırma teleskoplarını kullanan bilim insanları, GLEAM-X J0704-37'nin M-tipi yıldız diye de bilinen bir kırmızı cüceden geldiğini gözlemledi.

Curtin Üniversitesi'nden çalışmanın ortak yazarı Natasha Hurley-Walker "M-tipi yıldızlar, Güneş'in kütlesinin ve parlaklığının çok azına sahip olan düşük kütleli yıldızlardır. Samanyolu'ndaki yıldızların yüzde 70'ini oluştursalar da hiçbiri çıplak gözle görülemez" diyerek ekliyor: 

M-tipi yıldız tek başına bizim gördüğümüz miktarda enerji üretemez.

Verileri tekrar inceleyen ekip kırmızı cücenin muhtemelen ikili bir sistem içinde yer aldığını buldu. Araştırmacılar diğer cismin, beyaz cüce yıldız olduğunu tahmin ediyor. 

Güneş gibi yıldızlar, süpernova patlaması geçirecek kütleye sahip olmadığı için yaşam döngülerinin sonuna geldiğinde dış katmanlarını atmaya başlıyor. Geriye kalan çekirdekse muazzam bir yoğunluğa sahip beyaz cüceye dönüşüyor. 

Bilim insanları sistemdeki güçlü manyetik alanların, hızla dönen nötron yıldızları (pulsar) gibi düzenli enerji patlamalarına yol açtığını öne sürüyor. 

Ekip halihazırda çalışmalarına devam ederek bu sistemi doğrulamaya ve radyo dalgalarını tam olarak nasıl ürettiğini anlamaya çalışıyor. 

Ayrıca teleskopların eski gözlemlerinde, GLEAM-X J0704-37'ye benzer patlamalar da bulmayı umuyorlar.

Independent Türkçe, Space.com, Science Daily, Astrophysical Journal Letters