Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu’nun (APEC), 18 Kasım’da Tayland’ın başkenti Bangkok’taki ilk toplantılarında, ‘pazarlarda açılım, ekonomik fırsatların ve pazarların genişletilmesi ve sürdürülebilirliğin geliştirilmesi’ konularına odaklanıldı. Toplantılar, koronavirüs pandemisinin patlak vermesinden bu yana ilk kez yüz yüze gerçekleşti. Görüşmelerin atmosferine siyasi gelişmeler ve askıdaki krizler hâkim olurken, özellikle de çok sayıda katılımcı liderin dikkati Kuzey Kore’nin kıtalararası balistik füze denemesindeydi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, bu gerginlikler ortasında bölgedeki ‘çatışmaya’ son verilmesi çağrısında bulunarak ülkesinin ‘Asya-Pasifik’ bölgesindeki stratejisini öne çıkarmaya çalıştı. Macron, “Hegemonyaya ve çatışmaya inanmıyoruz. İstikrara ve yeniliğe inanıyoruz” dedi. Çin ile ABD arasında artan bir rekabetin yaşandığı Asya- Pasifik bölgesinin, bu dengeyi sağlamak için Fransa da dahil olmak üzere bölgesel güçlere dayanması gerektiğini dile getirdi.
Pekin ile Washington arasında, özellikle Tayvan konusunda yaşanan rekabet iki güç arasında seçim yapmak istemeyen birçok bölge ülkesini zora soktu. Macron ise kendilerine üçüncü bir yol teklif ettiği açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Biz ormandayız ve aralarında gerilim artan iki büyük filimiz var. Durum çok gerginleşirse, ormanın geri kalanı için büyük bir sorun olacak şekilde birbirleriyle kavga etmeye başlayacaklar. Kaplanlar ve maymunlar gibi diğer birçok hayvanın da iş birliğine ihtiyacımız olacak. Doğu Afrika kıyılarından Amerika’nın batı kıyılarına kadar uzanan bölge, Fransa’nın içinde birtakım sahalara ve deniz alanlarına sahip olduğu bir dönemde stratejik bir öncelik taşıyor.”
ABD ve ekonomik ortaklıklar
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, ABD’nin uzun vadede bölgeye bağlı olduğunu belirtirken Çin’in artan hakimiyeti çerçevesinde müdahalesinin boyutuna ilişkin şüpheleri ise reddetti.
Harris, ülkesini ‘Pasifik bölgesinde gururlu bir güç’ olarak nitelendirdi.
ABD Başkan Yardımcısı, ABD tarafından kurulan tarihi güvenlik ittifakları ağının Asya’nın gelişmesine izin verdiğini vurguladı.
Harris, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in de katıldığı APEC toplantılarının oturum aralarında iş dünyasının liderlerine şöyle hitap etti:
“ABD, kalıcı olarak burada. Mesajımız açık; ABD’nin Hint-Pasifik bölgesine yıllarla değil, on yıllar ve nesillerle ölçülen sağlam bir ekonomik taahhüdü var.”
ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, müttefikleri desteklemeye odaklandı. Bu çerçevede Harris, Tayland’dan Filipinler’e seyahat ederek, Pekin ile tartışmalı sulara yakın bir adaya ziyarette bulunacak.
ABD, Çin konusundaki söylemini sertleştirirken bazı Asyalı liderler ise ABD’nin ekonomik angajman düzeyine ilişkin şüphelerini dile getirdi.
Biden, eski Başkan Donald Trump’ın izini takip ederek, işçi sınıfı seçmenleri arasında popüler olmadığına inandığı bir serbest ticaret anlaşmaları çağının sayfalarını çevirdi.
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Asya’daki ekonomik ortaklıkların Biden yönetimi için ‘öncelikli’ olduğunu vurgularken ABD özel sektörünün bölgeye yılda yaklaşık 1 trilyon dolar yatırım yaptığını kaydetti. Harris sözlerini şöyle sürdürdü:
“ABD, bu bölgenin ekonomileri ve şirketleri için güçlü bir ortaktır. Çünkü yönetim anlayışımızla güçlenerek bugün olduğu gibi küresel büyümenin lokomotifi olmaya devam edecek.”
Japonya- Çin
Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’i iki ülke arasında yapıcı ve istikrarlı ilişkiler kurmaya çağırdı.
Kişida, 29. APEC liderleri toplantısının oturum aralarında şu açıklamayı yaptı:
“Japonya ve Çin arasında yapıcı ve istikrarlı ilişkiler kurmak için her iki tarafın da çabalarını hızlandırması gerekiyor. Senkaku Adaları da dahil olmak üzere Doğu Çin Denizi’ndeki durum ile Çin’in balistik füze faaliyetleri ve diğer askeri faaliyetleri hakkındaki derin endişelerimi ifade ediyorum. Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarın önemli olduğunu da dile getiriyorum.”
Çin Haber Ajansı Şinhua’ya göre Çin Devlet Başkanı toplantı sırasında, Çin’in ikili ilişkilerin genel yönünü stratejik bir perspektiften anlamak ve yeni dönemin ihtiyaçlarını karşılayan bir Çin-Japonya ilişkisi kurmak için Japonya ile çalışmaya hazır olduğunu söyledi.
Çin Devlet Başkanı, deniz ve toprak anlaşmazlıklarıyla ilgili olarak, varılan ilkelere ve ortak anlayışlara bağlı kalma ve anlaşmazlıkları uygun şekilde yönetmede siyasi bilgelik ve sorumluluk gösterme gerekliliğine dikkat çekti.
Çin Devlet Başkanı, tarafları ‘coğrafi yakınlıktan, insanlar arası yakın bağlardan ve diğer benzersiz güçlerden yararlanmayı sürdürmeye’, ayrıca hükümetler, siyasi partiler, yasama meclisleri, belediyeler ve diğerleri arasındaki kanallar aracılığıyla alışverişi ve iletişimi kolaylaştırmaya çağırdı.
Zirve, Japonya tarafından Senkaku ve Çin tarafından Diaoyu olarak adlandırılan Doğu Çin Denizi’nde tartışmalı adalar konusunda Pekin ve Tokyo arasındaki gerginlik ortasında düzenleniyor.
APEC bildirgesi
APEC zirvesine katılan bakanlar, 18 Kasım’da yaptıkları ortak açıklamada bazı üyelerin Ukrayna’daki savaşı kınadığını, ayrıca tedarik zincirlerini ve piyasaları açık tutma ve sürdürülebilir bir enerji geçişini desteklemek için birlikte çalışma sözü verdiklerini belirtti. Bildirgede, “Durum ve yaptırımlara ilişkin başka bakış açıları ve farklı değerlendirmeler de vardı” ifadelerine yer verilirken, APEC’in güvenlik sorunlarını çözmek için bir forum olmadığı da belirtildi.
Ekonomik gündem, Güney ve Doğu Çin denizlerinde tekrarlanan çatışmaların yanı sıra üye ülkeler tarafından kınanan başta Ukrayna’daki çatışma olmak üzere siyasi gelişmelere yönelik müdahaleleri de kapsadı.
‘Açılım, iletişim ve denge’ sloganıyla düzenlenen APEC zirvesi, Güneydoğu Asya’da 10 gün süren yoğun diplomatik hamleler ve toplantıların ardından bugün sonlana erecek.
Berlin, Taliban ile iletişimin şu anda aracı ülkeler aracılığıyla gerçekleştiğini doğruladı (AFP)